دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
امکان سنجی پیگیری قضایی ترور سردار سلیمانی در دیوان کیفری بینالمللی و دیوان بینالمللی دادگستری
1
24
FA
اعظم
امینی
استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد
amini.az@um.ac.ir
وحید
بذار
دانش آموخته دکتری حقوق بین الملل، دانشگاه علامه طباطبایی.
vahidbazzar@gmail.com
10.22091/csiw.2020.5491.1815
اقدام نظامی ایالات متحده آمریکا در ترور سپهبد سلیمانی برخلاف آن چه خود ادعا می کند، با عناصر و شروط دفاع مشروع منطبق نیست و یک عمل متخلفانۀ بین المللی است. امکان سنجی پیگیری قضایی مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی ناشی از این عمل متخلفانه در دیوان کیفری بین المللی و دیوان بین المللی دادگستری موضوع این نوشتار را تشکیل می دهد. علی رغم عدم عضویت ایران و آمریکا در اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، ایران می تواند با ترغیب دولت عراق به پذیرش صلاحیت موردی دیوان، امکان اعمال صلاحیت دیوان نسبت به این قضیه را فراهم آورد. اما حتی در این حالت نیز نمی توان قضیه ترور سپهبد سلیمانی را در چارچوب یکی از جرایم چهارگانۀ تحت صلاحیت دیوان دنبال کرد. پیگیری مسئولیت مدنی دولت آمریکا در قبال این عمل متخلفانه با توسل به کنوانسیون نیویورک راجع به پیشگیری و مجازات جرائم علیه اشخاص مورد حمایت بین المللی (1973) که دولت های ایران و آمریکا عضو آن هستند، امکان پذیر است. این کنوانسیون که انجام برخی جرایم ازجمله قتل را در خصوص افراد مورد حمایت بین المللی ممنوع میکند، یک سازوکار حل و فصل اختلاف را پیش بینی کرده که درنهایت به دیوان بین المللی دادگستری ختم می شود.
قاسم سلیمانی,دیوان کیفری بینالمللی,دیوان بینالمللی دادگستری,دفاع مشروع,افراد مورد حمایت بینالمللی
https://csiw.qom.ac.ir/article_1584.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1584_b1d5e1d02da776939beb66a747ffedca.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
امکان سنجی تعقیب کیفری آمران ترور شهید سلیمانی
25
62
FA
ابوالفتح
خالقی
دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
ab-khaleghi@qom.ac.ir
10.22091/csiw.2020.5314.1763
زمینههای گستردهی کیفرگریزی تروریستها، به خصوص در جنایات نوپدید و دولتی، بر فراوانی ارتکاب این اقدامات تروریستی اثر گذاشته و موجبات توسعهی فزایندهی شیوههای ضد بشری آنها، در سطح منطقهای و جهانی را فراهم ساخته است. دستور بیسابقه و اعلام رسمی ترور اشخاص مورد حمایت بینالمللی، از جمله فرمانده سپاه قدس توسط رئیس دولت ایالات متحد امریکا، مصداق جنایتی است که ناقض معاهدات، قواعد عرفی و اصول حقوقی بینالمللی بوده و اشکال نوین آن که از سوی رؤسای سایر دول تقلیدپذیر است، صلح و ثبات جامعه جهانی را تهدید میکند. نظر به این که اقدام تروریستی در قلمرو سرزمینی یک کشور خارجی و با مباشرت اتباع بیگانه ارتکاب یافته، کشور قربانی به سهولت قادر نیست تا به تعقیب آمران و مباشران آن حادثه بپردازد. به این دلیل که اقدام تروریستی، خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران واقع شده و اصل صلاحیت سرزمینی که مبنای تعیین محاکم ذیصلاح و تشخیص قوانین حاکم بر آنهاست، قابل اجرا نمیباشد. عبور از این مانع اساسی و یافتن راهکارهای قانونی، برای دستیابی به مقررات حاکم و مرجع ذیصلاح با کاوش در لایههای صلاحیتی نهادهای بینالمللی، چالشهایی هستند که در این مقاله با روش مطالعه توصیفی-تحلیلی به آن پرداخته شده است. راهبردهایی نظیر اعمال اصول صلاحیتی جانشین، استفاده از ظرفیت همکاری دول ذیربط، ظرفیتسازی حقوقی مبتنی بر تدابیر تجربه شده در جامعه جهانی پاسخ های اجراپذیر حل مسئله را تشکیل میدهند.
تروریسم,تعقیب کیفری,صلاحیت,شهید سلیمانی,سپاه قدس
https://csiw.qom.ac.ir/article_1525.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1525_c8ec1a747350bdc3757fc7afbb578d21.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
مهمترین راهکارهای حقوقیِ جمهوریِ اسلامیِ ایران در واکنش به ترور سردار قاسم سلیمانی
63
90
FA
مهناز
رشیدی
دانش آموخته دکتری حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم
mahnazrashidi88@gmail.com
علی
مشهدی
0000-0001-8439-1384
دانشیار گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
mashadiali@yahoo.com
10.22091/csiw.2020.5315.1764
پس از ترور شهید حاج قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده آمریکا، در سوم ژانویه 2020، مسالهای که میان حقوقدانان ایرانی و بین المللی از همان ابتدا مطرح شد، واکنش حقوقی دولت جمهوری اسلامی ایران به این واقعه بود. این سئوال اساسی در اذهان شکل گرفت که چه واکنش حقوقی برای مقابله با اقدام غیر قانونی ایالات متحده باید یا میتواند صورت پذیرد؟ در این راستا دیدگاهها، نظرات و راهکارهای متعددی از سوی حقوقدانان ملی و بین المللی مطرح گردید. شکایت در مراجع قضایی بین المللی، طرح مسئولیت جزایی عاملان، دفاع مشروع، اقدام تلافی جویانه و عمل متقابل، طرح مسئولیت بین المللی دولت آمریکا در دیوان بین المللی دادگستری، طرح شکایت در محاکم داخلی و پیگیریهای حقوق بشری جهت محکومیت آمریکا در زمره مهمترین این راهکارها بودند. در این مقاله سعی شده است این پاسخهای حقوقی در چارچوب قواعد موجود حقوقی بین المللی و ملی ایران و عراق مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. فرض اساسی این مقاله در پاسخ به سئوال اصلی این است که در میان راهکارهای حقوقی در شرایط فعلی، شکایت در دیوان بین المللی دادگستری مناسبتر به نظر میرسد.
شهید قاسم سلیمانی,حقوق بشر,دفاع مشروع,تروریسم بین المللی,دیوان بین المللی دادگستری
https://csiw.qom.ac.ir/article_1621.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1621_202639fc30aa85e2235458edcf47e4ee.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
آمریکاییسازی حقوق بینالملل و چالشهای فراروی جامعه بین المللی: ترور هدفمند سردار قاسم سلیمانی
91
122
FA
سیدقاسم
زمانی
استاد گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی،
drghzamani@gmail.com
پویا
برلیان
دانشجوی دکتری رشته حقوق بینالملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی
zamani@atu.ac.ir
10.22091/csiw.2020.5214.1740
بیتردید یکجانبهگرایی و آمریکایی سازی حقوق بین الملل که دو روی یک سکهاند، مهمترین تهدید و چالش فراروی حقوق بینالملل مدرن در عصر پیش روست. تحمیل الگو و هژمونی حاکمیتی دولت ایالات متحد آمریکا بر قواعد حقوقی، رویه و عملکرد سازمان های بین المللی، بیش از هرچیز همبستگی تابعان حقوق بین الملل و روند جهانی شدن را در راستای تقویت منافع و امنیت ملی قدرت های بزرگ قربانی میکند. روند فوق که سیاست و قدرت را بر حقوق برتری میبخشد در دوران چهل و پنجمین رئیس جمهور ایالات متحد، دونالد ترامپ، به اوج خود رسیده و علی رغم مواجه شدن با اتهامی نظیر اتخاذ تدابیر ضد و نقیض در سیاست خارجی، سیاست های کلان ایالات متحد، به ویژه در عصر ترامپ، مبتنی بر عملکرد و رویهای کاملاً یکدست و شفاف در قبال مقررات و سازمانهای بینالمللی از جمله سازمان ملل متحد و محاکم قضایی و داوری بینالمللی بوده است. در این میان رویداد تلخ ترور هدفمند سردار قاسم سلیمانی در 3 ژانویه 2020 میلادی که به دستور مستقیم دونالد ترامپ صورت گرفت، جلوهای کامل از تلاش برای آمریکاییسازی حقوق بینالملل است. در این مقاله با بهرهگیری از منابع کتابخانه ای و اینترنتی و استفاده از اسناد بین المللی، رویکرد آمریکایی سازی حقوق بین الملل و چالش های فراروی جامعه بین المللی مورد بررسی و مداقه قرار خواهد گرفت
یکجانبهگرایی,آمریکایی سازی حقوق بینالملل,حقوق بینالملل,ترور هدفمند,سردار سلیمانی
https://csiw.qom.ac.ir/article_1586.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1586_0c339dc8b2054416f29269c66624b1b6.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
قتل هدفمند از نگاه حقوق بین الملل و حقوق داخلی ایالات متحده آمریکا: مطالعه موردی ترور سردار سلیمانی
123
150
FA
ستار
عزیزی
0000-0003-3609-7644
دانشیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا.
satarazizi@ymail.com
10.22091/csiw.2020.5291.1760
ترور سردار شهید قاسم سلیمانی به دستور مستقیم رییس جمهور آمریکا، موضوع قانونی بودن این ترور از منظر مقررات حقوق بینالملل و حقوق داخلی آمریکا را در محافل حقوقی مطرح کرد. رژیم اسراییل و دولت آمریکا با دستاویز مبارزه با تروریسم، مفهومی حقوقی با عنوان «قتل هدفمند» را ابداع نموده و کسانی را که به زعم آنها تروریست و در واقع، مخالف آنها بوده را ترور کردهاند. در این مقاله، از رهگذر مطالعه تطبیقی، نهاد قتل هدفمند از منظر قواعد و مقررات حقوق بینالملل و حقوق داخلی ایالات متحده آمریکا بررسی شده است. در حقوق داخلی آمریکا، به موجب دستور اجرایی شماره 12333، ترور ممنوع است. در دو دهه اخیر، قتل هدفمند اعضای القاعده و طالبان بر اساس قوانین خاص کنگره انجام شده و ترور سردار سلیمانی فاقد مجوز خاص کنگره در استفاده از نیروی نظامی علیه ایران بوده است. همچنین نظر به اینکه، سردار سلیمانی از فرماندهان نظامی دولت ایران بوده و میان دولتهای ایران و آمریکا، مخاصمه مسلحانه وجود ندارد، این ترور هدفمند، با مقررات حقوق بینالملل از جمله قواعد حقوق بینالملل بشر و حقوق بینالملل بشردوستانه، مغایر است.<br />
سردار قاسم سلیمانی,قتل هدفمند,ترور,حق حیات
https://csiw.qom.ac.ir/article_1582.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1582_3e79330dcaf844044c3adfb22cdac446.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
ترور سردار سلیمانی از منظر حقوق بینالملل توسل به زور
151
188
FA
مصطفی
فضائلی
null
دانشیار گروه حقوق بینالملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم
fazaeli2007@gmail.com
10.22091/csiw.2020.5317.1765
بامداد سیزدهم دی 1398 مصادف با سوم ژانویه2020، رسانههای جهان خبر غیرمترقبهای را مخابره کردند که قاطبه مردم ایران و جمعیتهای کثیری از سایر ملل منطقه را در بهت و اندوهی ژرف فروبرد، و نگرانی عمیق بسیاری از مقامات سیاسی و امنیتی را حتی در ایالات متحده امریکا برانگیخت. ترور مؤثرترین فرمانده جبههی مبارزه با تروریسم تکفیری در منطقه به دست نیروهای امریکایی و به فرمان مستقیم رئیسجمهور اینکشور، سبب طرح بحثهایی گوناگون از جمله در میان حقوقدانان گردید. از نگاه حقوق بینالمللِ توسل به زور، ترور یک مقام عالی رتبه نظامی دولتی، نه در میدان نبرد که در سفری رسمی، نه برای ماموریت نظامی بلکه ماموریتی سیاسی به منظور گفتوگو با مقامات رسمی کشور میزبان در راستای کاهش تنشهای منطقهای، چه وصف و ماهیتی میتواند داشته باشد؟ توجیهات ادعایی مقامات امریکایی تا چه اندازه میتواند از قابلیت استماع و اعتبار برخودارباشد؟ پیآمدهای حقوقی بینالمللی حمله امریکا چه میتواند باشد؟ نوشته پیش رو، با توصیف و تحلیل وقایع مرتبط با قضیه و ارزیابی توجیهات مقامات امریکایی که عمدتاً حول مفهوم دفاع مشروع مطرح شده، براساس سنجههای حقوقی بینالمللی، به این نتیجه رسیده است که اقدام دولت امریکا فاقد هرگونه وجاهت حقوقی بوده و مصداق مسلم توسل به زور غیرقانونیِ مغایر منشور ملل متحد محسوب میشود، همچنین ناقض توافقات دوجانبه امریکا با عراق به ویژه موافقتنامه امنیتی بوده و مطابق مفاد اعلامیه تعریف تجاوز و اساسنامه رم، مصداق عمل تجاوز شناخته میشود و موجبات مسئولیت بینالمللی دولت امریکا و مسئولیت کیفری عوامل دخیل در ارتکاب این اقدام نامشروع را فراهم مینماید..
تروریسم,سردار سلیمانی,حقوق بینالملل توسل به زور,دفاع مشروع,ترامپ
https://csiw.qom.ac.ir/article_1583.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1583_113df0d5016da6db0735983b6095dd77.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
مسئولیت بین المللی آمریکا در شهادت سردار سلیمانی
189
216
FA
غلامعلی
قاسمی
دانشیار گروه حقوق بین الملل ،دانشکده حقوق ، دانشگاه قم.
ghasemi@qom.ac.ir
محمد
ستایش پور
0000-0001-9647-9391
دکتری حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
mohamadsetayeshpur@yahoo.com
10.22091/csiw.2020.5187.1734
حمله هوایی پهپادی در سرزمین عراق به شهادت سردار قاسم سلیمانی و 9 تن از همراهان ایشان انجامید. مقاله حاضر با روش کتابخانه ای اطلاعات را گردآوردی کرده است تا به مسأله وضعیت حقوقی اقدام آمریکا در شهادت سردار سلیمانی از نگاه حقوق مسئولیت بین المللی در نقض تعهد حقوق بشر پاسخ دهد. جستار حاضر بر این فرضیه مبتنی شده است که آمریکا مسئولیت دارد و بالمآل، به لحاظ حقوقی بین المللی می توان به دنبال پیامدهای آن بود. شهادت سردار سلیمانی و همراهان ایشان به تصریح رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، تحت دستور مستقیم وی بوده است. ازاین رو طبق ماده (4) مجموعه مواد 2001 کمیسیون حقوق بین الملل در زمینه مسئولیت بین المللی دولت ها ناشی از عمل متخلفانه بین المللی، به آمریکا منتسب است و نقض تعهدات معاهداتی و عرفی کشور در زمینه حقوق بین الملل بشر دانسته می شود. بدین ترتیب، هر دو عنصر انتساب و نقض تعهد بین المللی محقق شده و طبق مواد (1) و (2) مجموعه مواد 2001، آمریکا مسئولیت بین المللی دارد. آمریکا به عنوان کشور متخلف باید تضمین معتبر و متقاعدکننده به عدم تکرار بدهد (ماده 30(ب) مجموعه مواد 2001)، غرامت بپردازد و جلب رضایت صورت گیرد (مواد 36 و 37 مجموعه مواد 2001). جلب رضایت و تضمین عدم تکرار باید به طور معتبر و واقعی (غیرصوری) باشد و دراین مورد، این امر با خروج کامل نیروهای آمریکا از منطقه و به ویژه عراق محقق می شود.
شهید سلیمانی,ایالات متحده آمریکا,دولت ترامپ,نقض تعهد بین المللی,عمل متخلفانه بین المللی,مسئولیت بین المللی
https://csiw.qom.ac.ir/article_1580.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1580_14ade5ee37a0a696c144a11f9ea97843.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
ابعاد حقوقی به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده در عراق
217
244
FA
سیامک
کرم زاده
استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد تهران.
skkaramzadeh@gmail.com
عبدالله
عابدینی
0000-0002-3771-4870
استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد کرج)
s_abedini_a@samt.ac.ir
10.22091/csiw.2020.5237.1748
دولت ایالات متحده طی عملیاتی نظامی در سحرگاه روز جمعه 3 ژانویه 2020 سپهبد قاسم سلیمانی را در نزدیکی فرودگاه بغداد به شهادت رساند. وزارت خارجه ایالات متحده پس از این اقدام، اعلام کرد که این امر به دستور دونالد ترامپ رئیسجمهور این کشور انجام شده است. این اقدام واکنشهای بسیاری را در سطح بینالمللی برانگیخت. به طور مشخص، دولت عراق اعتراض خود را به اقدام ایالات متحده در سرزمین عراق به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد. اقدام دولت امریکا در به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی نقض آشکار حقوق بین الملل می باشد. این اقدام بر اساس اساسنامه دیوان بین المللی کیفری جرم تجاوز محسوب می شود و عاملان آن قابل تعقیب در دیوان بین المللی کیفری می باشند. علاوه بر این اقدام امریکا علیه شهید قاسم سلیمانی ناقض کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرائم ارتکابی علیه اشخاص حمایت شده بینالمللی 1973 می باشد که اختلاف در مورد اجرای آن قابل طرح در دیوان بین المللی دادگستری است.این مقاله سعی دارد با مروری بر تحلیلهای مطرح در مورد این حادثه آن را از ابعاد حقوقی بینالمللی بررسی نماید. در پایان نوشتار حاضر ضمن برشمردن غیرقانونی بودن اقدام ایالات متحده در به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی و همراهان وی، برخی راهکارها برای پیگیری حقوقی نیز مطرح میشود.
توسل به زور,دفاع مشروع,دیوان بینالملل کیفری,دیوان بینالمللی دادگستری,موافقتنامه وضعیت حقوقی نیروی نظامی در کشور میزبان
https://csiw.qom.ac.ir/article_1581.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1581_8390ff5143a7d845b65dd8a214f4bb71.pdf
دانشگاه قم
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
2476-4213
2476-4221
7
شماره 2 ( ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی)
2020
06
21
امکان سنجی حقوقی توصیف ترور سردار سلیمانی و دیگران به مثابه جنایت علیه بشریت
245
275
FA
هیبت الله
نژندی منش
https://orcid.org/00
استادیار گروه حقوق عمومی و بینالملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
hnajandimanesh@gmail.com
10.22091/csiw.2020.5417.1791
در سوم ژانویه 2020 دولت ایالات متحده آمریکا بوسیله پهپاد یک مقام عالی نظامی ایران را به همراه چند تن دیگر از همکارانشان در فرودگاه بغداد به شهادت رساند. این اقدام ایالات متحده آمریکا به دستور مستقیم رئیس جمهور این کشور صورت گرفت. در این نوشتار به بررسی این سوال پرداخته شده است که آیا می توان ترور سردار سلیمانی و دیگر همکاران ایرانی ایشان را جنایت علیه بشریت توصیف کرد؟ برای پاسخ به این سوال، نویسنده تلاش کرده است تا در پرتو اسناد بین المللی و همچنین رویه قضائی ذیربط به تحلیل و بررسی موضوع بپردازد. بر اساس یافته های این تحقیق در صورتی که بتوانیم اثبات کنیم تحریمهای نامشروع و ممتد ایالات متحده آمریکا علیه مردم ایران به مثابه حمله (یا تعرض) گسترده یا برنامه ریزی شده علیه جمعیت غیرنظامی(از جمله بیماران) می باشد که برطبق سیاست دولت آمریکا یا برای پیشبرد این سیاست اعمال می گردد، و ترور سردار سلیمانی و دیگر اتباع ایرانی به عنوان بخشی از این تعرض، گسترده یا برنامه ریزی شده می تواند جنایت علیه بشریت توصیف شود. بنابر یافته این تحقیق پیشنهاد می شود تا مستندات و ادله محکمه پسند برای اثبات این که دولت آمریکا سلسله رفتاری را در قالب یک تعرض گسترده یا برنامه ریزی شده علیه مردم ایران انجام می دهد، تهیه گردد. همچنین لازم است تا پژوهش های بیشتری بر این موضوع و بویژه بحث تحریم های ایالات متحده آمریکا علیه مردم ایران متمرکز گردند.<br />
جنایات علیه بشریت,سردار سلیمانی,ایالات متحده آمریکا,حقوق بین المللی بشر,دیوان بین المللی کیفری
https://csiw.qom.ac.ir/article_1585.html
https://csiw.qom.ac.ir/article_1585_782aa4f97b95772e512ed4bd24a6b90c.pdf