دوره‌ای بودن انتخابات در حقوق بین الملل بشر، و مسئله توقیت در نهاد ولایت مطلقه فقیه در فقه امامیه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

حسب اسناد بین المللی و منطقه­ای، حق بر مشارکت سیاسی، و به­ویژه برگزاری انتخابات ادواری، از جمله حق­های بشری قلمداد می­گردد. این حق، در زمره حق­های منفی و از جمله تعهداتِ به­نتیجه یا به­نتیجه­ی فوری جای دارد. حق بر انتخابات و ادواری­بودنِ آن، ارتباط وثیقی با حق بر تعیین سرنوشت دارد و شعبه­ای از آن به­شمار می­رود. این حق می­تواند در شرایط خاصی مورد تحدید یا تعلیق قرار گیرد. در فقه امامیه، مسئله توقیت در ولایت مطلقه فقیه کمتر مورد تدقیق قرار گرفته است. مباحثات اندکی که پیرامون توقیت شده است بیشتر معطوف به مصالح و معذورات اجتماعی بوده و از مداقّه لازم فقهی برخوردار نیست. برآیند این مقاله آن است که توقیت زمانی ولایت فقیه مخالفتی با احکام شرع مقدس اسلام ندارد. این نتیجه، با کمک استدلال بر مقدمات حکمت، اصل لزوم برپایی حکومت اسلامی، اصل حفظ نظام، توقیت وصفی و امکان بیعت موقت، به­دست­می­آید. باید توجه داشت حکم فقهی لازم­الاجرا برای تمشیت و اداره جامعه اسلامی در مورد توقیت یا عدم توقیت در نهاد ولایت مطلقه فقیه، پس از تحصیل جواز فقهی و لحاظ مصالح و شرایط در زمینه­های مختلف اجتماعی، فرهنگی، داخلی، بین المللی، امنیتی و ... صادر می گردد، و عدم ممنوعیت در فقه نمی­تواند به تنهایی حکم فقهی لازم­الاجرا را برای صحنه عمل روشن نماید.

تازه های تحقیق

ملاحظه شد حسب اسناد مختلفی همچون اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی، اعلامیه آمریکایی حقوق و تکالیف انسان، کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر، کنوانسیون استانداردهای انتخابات دموکراتیک، حقوق و آزادی­های انتخاباتی، اعلامیه راجع به معیارهای انتخابات آزاد و منصفانه و...، انتخابات و دوره­ای­بودنِ آن یک حق بشریِ غیرقابل­انکار است. این حق دارای ماهیتی منفی و از زمره تعهد به نتیجه­ی فوری است. این حق، ارتباط وثیقی با حق بر تعیین سرنوشت داشته و در واقع، بُعدی از ابعاد حق بر تعیین سرنوشت محسوب می­گردد.

مستظهر به آنچه بیان شد آشکار گردید توقیت زمانی ولایت فقیه مخالفتی با احکام شرع مقدس اسلام ندارد. این نتیجه، با کمک استدلال بر مقدمات حکمت، اصل لزوم برپایی حکومت اسلامی، اصل حفظ نظام، توقیت وصفی، امکان بیعت موقت و...، حاصل گردید؛ اما این بدان معنا نیست که دوره­ای­نمودنِ ولایت فقیه امری لازم و غیرقابل­تغییر باشد. در ادواری­کردن ولایت باید مصالح و شرایط موجود در سطح داخلی و بین­المللی نیز مورد نظر قرار گیرد. باید دید آیا تجربه بزرگ جمهوری اسلامی ایران در عدم توقیت زمانی ولایت­فقیه به پیشرفت این کشور و دفع خطرات و تهدیدات انجامیده و یا آن را دچار اضمحلال نموده است؟ آیا احتمال فساد با توقیت زمانی ولایت فقیه حل و رفع خواهد شد؟ آیا برخی گزارش­های نهادهای ناظر در جمهوری اسلامی ایران مبنی بر وجود گونه­ای از فساد در بخشی از نهادها، با عدم توقیت زمانی رهبری در ارتباط است؟ و یا این­که بروز فسادهای گزارش­شده ناشی از عدم شفافیت، نبود یا ضعف زیرساخت­های الکترونیکی اداری و انتظامی لازم و به­روز در کنترل فساد، تخلف مجریان مباشر در امور و...، می­باشد؟

آنچه مشهود است آن است که ولایت­فقیه در جمهوری اسلامی ایران تاکنون و پس از گذشت قریب به چهار دهه توانسته است محور وحدت و انسجام ملی و مانعی محکم در برابر نفوذهای خارجی باشد لکن پس از پاسخ به سؤالات فوق و درنظر­گرفتن جمیع مصالح و شرایط خواهد بود که می­توانیم به طور قطعی حکم فقهی لازم­الاجرا را برای تمشیت امور جامعه مسلمین صادر نماییم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Periodicity of Elections in International Human Rights and Periodicity in Velayate Faqih in Emamieh Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • eyyed Qasem Zamani 1
  • mohamad adami 2
2 PhD student of international law at Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

According to international and regional documents, the right to political participation, and in particular periodic elections, are considered as human rights. Right to periodical election is considered as a negative right and produces obligations of results or obligations of immediate results right. The right to elections and its periodicity has a serious relationship with the right to self-determination and it is a branch of it. This right may be limited or suspended under certain conditions.The issue of Periodicity of Velayat-e Faqih has been less elaborated in the Imamieh jurisprudence.  The few discussions that have taken place around the periodicity, are more focused on social issues and do not have the precise jurisprudential examination. The result of this article is that the periodicity of Velayat-e Faqih is not in opposition to the Islamic holy religion. This is based on some reasons like “Moghadamate Hekmat”, “Principle of Establishment of the Islamic State”, “Principle of maintaining the Islamic system”. Of course, social, cultural, municipal, international and security interests and circumstances should be considered for making decision about the periodicity of Velayat Faqih, in practice, and preliminary allowance in Fiqh would not be enough.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Rights
  • Right to political participation
  • Periodic elections
  • velayat-e faqih
  • Timed period

مراجع

1-        اخوان خرازیان، مهناز، 1386ش، تحول حق تعیین سرنوشت در چارچوب ملل متحد، مجله حقوقی بین­المللی، ش36.
2-        اخوان کاظمی، مسعود، 1384ش، جایگاه و نقش رهبری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با قوانین اساسی دموکراسی­های غربی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، ش1.
3-        اسلامی، رضا، 1395ش، آیا حقوق بشر؟ (راهنمای هنجاری حقوق مدنی و سیاسی برای توانمندی و مطالبات جامعه مدنی)، چ1، تهران، مجد.
4-        امیدی، علی، 1387ش، گسترش مفهومی حق تعیین سرنوشت؛ از استقلال ملت تحت سلطه تا حق دموکراسی برای همه، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، ش2.
5-        امیرارجمند و همکاران، اردشیر، 1388ش، مجموعه اسناد بین­المللی حقوق بشر (اسناد منطقه­ای)، چ3، تهران، جنگل.
6-        جوادی آملی، عبدالله، 1385ش، ولایت فقیه؛ ولایت فقاهت وعدالت، چ6، قم، اسراء.
7-        جوزف، سارا و همکاران، 1395ش، میثاق بین­المللی حقوق مدنی و سیاسی؛ دعاوی، آموزه­ها، تفاسیر، ترجمه سیدقاسم زمانی و همکاران، ج2، چ1، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
8-        حسینی، سیدعلی، 1372ش، انظار فقیهان در ولایت فقیه، فصلنامه کاوشی نو در فقه، پیش­شماره1.
9-        خسروی، حسن، 1395ش، حقوق انتخابات دموکراتیک، چ2، تهران، مجد.
10-     زمانی، سیدقاسم، 1377ش، جایگاه قواعد آمره در میان منابع حقوق بین­الملل، مجله حقوقی بین­المللی، ش22.
11-     صالحی نجف­آبادی، نعمت­الله، 1393ش، ولایت فقیه (حکومت صالحان)، چ3، تهران، امید فردا.
12-     صفری، نعمت­الله، 1376ش، انتصاب و انتخاب، فصلنامه حکومت اسلامی، س2، ش6.
13-     صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، 1369ش، ج3، چ1، تهران، مجلس شورای اسلامی.
14-     عباسی، بیژن، 1395ش، حقوق و آزادی­های بنیادین، چ2، تهران، دادگستر.
15-     علیانسب، سیدضیاءالدین، 1394ش، بررسی و نقد مبانی روایی مخالفان انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی در دروه غیبت، فصلنامه پژوهش­های معاصر انقلاب اسلامی، ش2.
16-     قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، 1388ش، حقوق بشر در جهان معاصر، ج2، چ1، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
17-     قربان­نیا، ناصر، 1386ش، تعلیق اجرای حقوق بشر در شرایط اضطراری، فقه و حقوق، ش12.
18-     گودوین گیل و گای اس، 1386ش، انتخابات آزاد و منصفانه در حقوق و رویه بین­المللی، ترجمه سیدجمال سیفی و سیدقاسم زمانی، چ2، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
19-     لطیفی، محمود، 1388ش، مبانی ولایت و اختیارات ولی­فقیه در عصر غیبت، فصلنامه حکومت اسلامی، س14، ش2.
20-     مصباح یزدی، محمدتقی، 1386ش، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، چ12، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
21-     مصباح یزدی، محمدتقی، 1395ش، حکیمانه­ترین حکومت؛ کاوشی در نظریه ولایت فقیه، تحقیق و نگارش قاسم شبان­نیا، چ2، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره).
22-     مظاهری، حسین، 1387ش، نکته­هایی پیرامون ولایت فقهی و حکومت دینی، چ1، اصفهان، بصائر.
23-     مقتدایی، مرتضی، 1385ش، گفتگو با آیت­الله مقتدایی، فصلنامه حکومت اسلامی، س11، ش41.
24-     مقیمی، غلام­حسن، 1380ش، ولایت سیاسی در فقه شیعه (با تأکید بر دیدگاه امام خمینی)، فصلنامه علوم سیاسی، ش13.
25-     ملک­افضلی اردکانی، محسن، 1395ش، حفظ نظام واجبی مشروط یا مطلق (با رویکردی به اندیشه سیاسی امام خمینی)، مجله سیاست متعالیه، س4، ش12.
26-     موسوی خمینی (امام خمینی)، سیدروح­الله، بی­تا، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، چ9، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
27-     مهسوری، محمدحسین، 1377ش، بیعت یا انتخابات، فصلنامه حکومت اسلامی، س3، ش9.
28-     Harris, David and Sarah Joseph, (1995), The International Covenant on Civil and Political Rights and United Kingdom Law, Oxford: Clarendon Press Publication.
29-     European Court of Haman Rights, (1997), Sakik and Others V. Turkey, Judgment of 26 November 1997 , No 87 / 1996 /706 /898 – 903.
30-     Harris, D. J., (1991), Case and Materials on International Law, London: Sweet and Maxwell.
31-     Van der, Johan D, (2000), Self-determination of The People of Quebec under International Law, Journal of Transnational Law & Policy.
32-     Zhipeng, He, (2004), The Derogation of Human Rights: Reasons, Purpose and Limits, Available at: http://www.nuigalway.ie.
33-     http://www.echr.coe.int
34-     http://www.icj-cij.org
35-     http://www.ipu.org
36-     http://www.law.fsu.edu
37-     http://www.noorlib.ir
38-     http://www.nuigalway.ie
39-     http://www.oas.org
40-     http://www.ohchr.org
41-     http://www.un.org
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار