راستی آزمایی گرایش سازمان همکاری اسلامی به رویکردی درون گرا در زمینه حقوق بشر

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه .

2 استاد گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

10.22091/csiw.2021.6312.1965

چکیده

در قرن بیست و یکم طیف وسیعی از نظام های حقوق بشری و نهادها و ارکان نظارتی آنها، برای اثبات عزم خویش جهت حمایت از حقوق بشرمعمولا با تاکید بر رویکردی درون گرا، در اجرای مکانیسم های خویش در دفاع از حقوق بشر هیچ کدام از دولتهای عضو را از صلاحیت نظارتی خویش استثنا نمی نمایند. سازمان همکاری اسلامی نیز به عنوان یک نهاد منطقه ای در سالهای اخیرگرایش خود به طرح ریزی مکانیسم های حداقلی برای حمایت از حقوق بشر در دولتهای اسلامی رانشان داده است. مقاله پیش رو با رویکردی توصیفی تحلیلی ضمن پرداختن به جهت گیری کلی سازمان در زمینه حقوق بشر، نارسایی ها و ضعف های سازمان در رصد نمودن وضعیت حقوق بشر در دولتهای عضو و موانع و چالشهای گرایش اخیر سازمان برای تبدیل شدن به یک رویه ثابت و مستقر را مورد بررسی قرار می دهد، تا مشخص گردد با وجود ارزیابی اولیه مثبت، رویه اخیر سازمان در واکنش به نقض های حقوق بشری، اما محدود بودن دایره شمول این رویه به تعداد معدودی از دولتها و رویکرد تبعیض آمیز سازمان در عدم واکنش به نقض های حقوق بشری دولتهای دیگر عضو هم جهت گیری سیاسی سازمان و هم نقصان عناصر تشکیل دهنده قاعده عرفی برای تثبیت این رویه را  جلوه می نماید.

تازه های تحقیق

برای سازمان همکاری اسلامی که در سالهای طولانی بر رویکردی برون گرا در زمینه حقوق بشر تمرکز داشته و در فعالیتهای حقوق بشری خویش عمدتا بر اوضاع مسلمانان در کشورهای غیراسلامی تاکید نموده و کمتر به وضعیت حقوق بشر در کشورهای اسلامی توجه داشته، رویه اخیر ارکان مختلف این سازمان به ویژه کمیسیون دائمی مستقل حقوق بشر در رسیدگی به وضعیت حقوق بشر و واکنش به نقض های حقوق بشری در برخی دولتهای عضو یک تحول مطلوب نسبت به رویه سابق به حساب می آید و از منظر بسیاری از صاحب نظران این رویه یک گام اثرگذار به سمت طرح ریزی مکانیسم حقوق بشری برای حمایت از حقوق بشر در سازمان به شمار می رود.

با وجود محاسن مذکور رویه اخیر سازمان در رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در دولتهای عضو از ایرادات فراوانی نیز برخوردار است. متاسفانه سازمان در واکنش به نقض های حقوق بشری در دولتهای مختلف عضو به شیوه ای یکسان عمل ننموده و رویکرد تبعیض آمیز سازمان در رصد نمودن حقوق بشر در دولتهای عضوامیدواری جهت ایجاد مکانیسمی مناسب برای درون انتقادی را با چالش مواجه می نماید.به عبارتی واکنش سازمان به نقض های حقوق بشری در دولتهای سوریه، لیبی و آفریقای مرکزی و عدم واکنش انتقادی به نقض های حقوق بشری با کیفیتی مشابه یا حتی شدیدتر در دولتهای دیگر سازمان از جمله ترکیه، عربستان، بحرین و سودان و حتی حمایت از دولتهای مذکور به شدت شائبه سیاسی بودن اقدامات سازمان را تقویت می کند. از سوی دیگر برای آنکه گرایش اخیر سازمان به درون انتقادی به یک رویه حقوق بشری پذیرفته شده تبدیل شود و به عنوان یک رویه از ثبات و استقرار برخوردار باشد، باید عمل یکنواخت سازمان به این رویه و  باور به لزوم پایبندی به این شیوه عمل را در آن احراز نمود. متاسفانه نمی توان به وضوح وجود هیچ کدام از دو عنصر را اثبات کرد. بنابراین این رویه با چالش های سیاسی و حقوقی قابل توجهی مواجه است. جهت گیری سیاسی سازمان در واکنش به نقض های حقوق بشری و عدم احراز هیچ کدام از عناصر سابق الذکر از چالش های اساسی برای تثبیت این رویه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Verifying the Tendency of the Organization of Islamic Cooperation to Take an Introspective Approach Toward the Field of Human Rights

نویسندگان [English]

  • seyed hasan mousavi asl 1
  • seyed ghasem zamani 2
1 Ph. D. in International Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran .
2 Full Professor, Department of Public and International Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabaie University.
چکیده [English]

In the 21st century, a wide range of human rights systems and their institutions and regulatory bodies does not exclude any of their members from their supervisory jurisdiction in implementing their mechanisms in defense of human rights in order to prove their determination to protect human rights, usually by emphasizing an introverted approach. The Organization of Islamic Cooperation (OIC), as a regional institution, has shown a tendency toward designing minimal mechanisms for protection of human rights in Islamic states in recent years. The present article, through a descriptive-analytical method, while studying the general attitude of the Organization in the field of human rights, examines its inadequacies and weaknesses on monitoring the human rights situation in member states and the obstacles and challenges facing the recent tendency of the Organization to become a fixed practice. It appears that despite the primary positive assessment, the recent practice of the Organization in reacting to human rights violations and its limitation of the scope of this practice to a few number of states and its discriminative approach of not-reacting to the violation of human rights by other states reveal both the political bias of the Organization and inefficacy of the elements constituting the customary rule for fixation of this practice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organization of Islamic Cooperation (OIC)
  • Introspective Approach
  • Permanent Independent Commission
  • Human Rights Violations

مراجع

  1. بصیری، محمد علی و دیگران، 1395ش، بسترهای شکل گیری و تدام تروریسم در غرب آسیا مطالعه موردی داعش در عراق و سوریه، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، ش 19.
  2. بیان القاهره الختامی للدوره الثانیه عشر لموتمر القمه الاسلامی، 6-7 فبرایر 2013.
  3. بیان ترکیه الختامی للدوره الثالثه عشر لموتمر القمه الاسلامی 2016.
  4. بیان صحفی، بعد لقاء امین عام منظمه التعاون الاسلامی مع وزیر خارجیه مملکه البحرین، 22/9/2017.
  5. بیان صحفی، منظمة التعاون الإسلامی تدین بشدة اطلاق ملیشیا الحوثی صاروخ بالیستی على مدینة الریاض،19/12/2017.
  6. بیان صحفی، منظمه التعاون الاسلامی تدعو لعدم التدخل فی الشئون الداخلیهلمملکه البحرین، 22/6/2016.
  7. بیگ زاده، ابراهیم، 1389ش، حقوق سازمانهای بین المللی، تهران،انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد، تهران، چ1.
  8. زمانی، سید قاسم،1395ش، امکان تشکیل دیوان حقوق بشر اسلامی: ضرورت های عینی و بسترهای عملی، بیست و یک گفتار در حقوق بین الملل بشر،تهران،انتشارات خرسندی،چ1.
  9. شهریاری، محمدعلی و دیگران،1395ش، تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سوریه (در چاچوب نظریه بازیها)، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، ش20.
  10. صابری انصاری، بهزاد، 1394ش، معاهدات در گذر زمان، اصلاح معاهدات در اثر رویه بعدی دولتهای عضو،تهران انتشارات شهر دانش، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی،چ1.
  11. عزیزی، ستار، 1393ش، جایگاه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در ارکان اصلی سازمان ملل متحد، فصلنامه سازمان های بین المللی، سال دوم، ش8.
  12. قاری سید فاطمی، سید محمد، 1390ش، حقوق بشر در جهان معاصر(درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع، چاپ سوم)، تهران،انتشارات شهر دانش، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی.
  13. قرارات الشؤون السیاسیة الصادرة عن الدورة الثالثة والاربعین لمجلس وزراء الخارجیة، مدینه طشقند، جمهوریه اوزبکستان، 18-19 اکتوبر 2016.
  14. قرارات الشؤون السیاسیة الصادرة عن الدورة الثانیة والاربعین لجلس وزراء الخارجیة، (دورة: الرؤیة الشترکة من أجل تعزیز التسامح ونبذ الرهاب) مدینة الکویت، دولة الکویت، 10– 9شعبان1436 .
  15. قرارات الشؤون السیاسیة الصادرة عن الدورة الحادیة والاربعین لمجلس وزراء الخارجیة، )دوره استشراف مجالات التعاون الاسلامی) جدة، المملکة العربیة السعودیة، 21 –20 شعبان1435.
  16. مصفا، نسرین، 1390ش، آیا پیمان حقوق کودک در اسلام حمایت کافی را برای کودکان متاثر از مخاصمات مسلحانه فراهم می کند، مجله جهان اسلام درباره حقوق بشر ، ش 1.
  17. موسی زاده، رضا، 1395ش، سازمانهای بین المللی،تهران، انتشارات میزان،چ25.
  18. ﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪﯼ، ﺳﯿﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ، 1396ش، برنامه عمل ده ساله سازمان همکاری اسلامی،صلح و امنیت بین المللی،فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال چهارم، ش1.
  19. والاس، ربکا، 1394ش، حقوق بین الملل، ترجمه سید قاسم زمانی،تهران، انتشارات شهر دانش، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی، چ5.
  20. هاشمی، کامران، 1390ش،ایجاد سازوکارهای بین دولتی حقوق بشری:بررسی فعالیت ها در حوزه اتحادیه عرب، سازمان کنفرانس اسلامی و جنبش عدم تعهد، سیاست خارجی، ش 96.
  21. هزاوه ئی، سید مرتضی، باوریان، فریده، 1395ش،بررسی رویکرد جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به مساله بیداری اسلامی (مطالعه موردی قیام مردم بحرین)، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، ش19.
  22. الهیئه الدائمه المستقله لحقوق الانسان لمنظمه التعاون الاسلامی ترحب بقرار حکومه المملکه العربیه السعویه السماح للمراه بالقیاده28/9/2017.
  23. Adam, Ahmed, (2014), Understanding the Role of the Organization of Islamic Cooperation in Human Rights, Forum-Asia Working Paper Series, Asian Perspectives on International Human Rights Landscapes, Number 1.
  24. Ahmed, Ishtiaq, (2012), The Organization of Islamic Cooperation s Position on the Protection of Civilians in Armed Conflicts, Norwegian Peace building Resource Center, Number 1.
  25. Baumgart-Ochse, Claudia, (2015), Which Gets Protection –Belief or Believer? The Organization of Islamic Cooperation and the Campaign against the ‚Defamation of Religions‘, Peace Research Institute Frankfurt ,No. 136.
  26. Bozorgmehri, Majid, (2017), The Human Rights in OIC, A Gradually Movement but in Progress, Journal of Politics and Law; Vol. 10, No. 2; 2017, Published by Canadian Center of Science and Education .
  27. Gause, F. Gregory (2014), “Beyond Sectarianism: The New Middle East Cold War”, Brookings Doha center analysis paper, No. 11.
  28. Gunn, Jeremy - Lagresa, Alvaro, (2016), Engagement with Regional Multilateral Organizations, Case Study: OIC and League of Arab States, Fostering Human Rights among European Policies, Work Package No. 5 – Deliverable No.3.
  29. Gunn, Jeremy and Lagresa, Alvaro, (2016), The organization of Islamic Cooperation: Universal Human Rights, Islamic Values, or raisons D etat? Human Rights & International Legal Discourse, Vol. 10, No. 2.
  30. Hausler, Katharina, Kallai,Peter, Kortvelyesi, Zsolt, Balazs, Majteni, Sosa, Lorena,Timmer, Alexandra,Magnus, Killander,Ho Tu Nam, Nora, Okeowo, Adebayo, Gunn, Jeremy, Lagresa, Alvaro, (2016), Human Right, Democracy and Rule of Law: Different Organizations, Different of Conceptions? Fostering Human Rights among European Policies, Utrecht University.
  31. IPHRC, IPHRC Condemns the Failed Coup d’état Attempt in Turkey and Supports Government of Turkey’s efforts for Restoration of Public Order and Unity (30 July 2016).
  32. IPHRC, The OIC Independent Permanent Human Rights Commission (IPHRC) Reviewed During its Sixth Regular Session the Situation in Palestine (6 November 2014).
  33. Kayaoglu, Turan, (2013), A rights Agenda for the Muslim World? The Organization of Islamic Cooperation s Evolving Human Rights Framework, Brookings Doha Center Analysis Paper, Number 6.
  34. Mayer, Ann, Elizabeth, (2007). Islam and Human Rights: Tradition and Politics. West view Press, Cumnor Hill.
  35. Moniquet, Claude (2013), The Involvement of Salafism / Wahhabism in the Support and Supply of Arms to Rebel Groups Around the World, Policy Department DG External Policies.
  36. OIC Islamic Summit Conference Resolution 2/4-EX (IS) on the situation in Syria (14-15 August 2012).
  37. OIC, Declaration of the Rabat Summit Conference (1969).
  38. 1990. Organization of the Islamic Conference. The Cairo Declaration on Human Rights in Islam.
  39. 2005. Organization of the Islamic Conference. Ten Year Program of Action to meet the Challenges Facing the Muslim Ummah in the 21st Century.
  40. 2010. Organization of Islamic Cooperation. Draft Statute of the OIC Independent Permanent Human Rights Commission, OIC/IPCHR/2010/DR. STATUTE.
  41. Petersen, Marie Juul, (2012), Islamic or Universal Human Rights? The OIC s Independent Permanent Human Rights Commission. Danish Institute for International Studies.No.03.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار