مطالعه تطبیقی بنیادهای تفسیر قوانین جزایی در فقه امامیه و حقوق غرب

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور قم

چکیده

این مقاله با تحلیل دیدگاه عالمان امامی و غربی در باب هرمنیوتیک و تفسیر جزایی، و همچنین طبق یافته‌‌های زبان‌شناسی براساس دو روش عقلی و نقلی در پی بررسی پایه‌‌های فهم و تفسیر قوانین جزایی است. به طور کلی، در همه نظام‌‌های حقوقی، فهم قانون کیفری تنها با قواعد تفسیری میسر می‌‌شود و این در مکتب امامیه، نیز صادق است با این تفاوت که چون امامیان قوانین جزایی را براساس نظریه توحیدی وضع می کنند، پس دادرسان نیز باید بر مبنای همین نظریه به معنایابی قانون بپردازند و با قواعد تفسیری، معانی مورد نظر شارع را کشف می‌‌کنند. ولی در مکاتب حقوق غربی، قانونگذار طبق اراده جامعه عرفی به تقنین می‌‌پردازد و بنابراین، مفسر قانون نیز باید در پی کشف همان مقاصد قانونگذار عرفی باشد. امامیان با نظریه تفسیری خاص خود طبیعتاً در اتخاذ منابع تفسیر جزایی و وضع قواعد فهم قانون نیز از غربیان جدا می‌‌افتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Criminal Interpretive Foundations between Shiite and the Western Law

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Zafari
چکیده [English]

However, criminal interpretation is regarded as the main factor which makes the courts issue different judgments, the legislator have not defined the nature of interpretation in the law yet. Probably, the lawmaker considers interpretation as a personal matter that each person has his own interpretive method. But the right of appeal against the lower criminal courts to the appeal courts, and making all the courts bound to follow the same judicial precedence by the Supreme Court, show that the criminal interpretation has the general principles. In this article, the author has tried to make clear the criteria and factors of the interpretation. The Muslim legislature should make Islamic penal code according to the belief in the Divine will (monotheism); therefore, similarly the Muslim judge should understand the criminal text in accordance with the desire of God Almighty. Since without understanding the purpose of the lawmaker, the judge may not interpret the text of law, then in his interpretive process, he must rely upon these three elements: the criminal interpretive theory, sources and rules. With the science of interpretation (hermeneutics), the judge can infer the ways of knowledge of legislature`s purposes from the interpretive sources; these ways are the general rules of the linguistics and the special interpretive rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hermeneutics
  • interpretive theory
  • sources and rules of criminal interpretation
  • and common sense

مراجع

  1. آخوند خراسانى، محمدکاظم بن حسین،1409ق، کفایه الاصول، قم، آل البیت.
  2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین،1389ش، فلسفه در ساحت سخن، تهران، معرفت.
  3. ابن رشد اندلسی،1377ق، تفسیر ما بعد الطبیعه، تهران، حکمت.
  4. ارسطو،1343ش، علم الاخلاق الی نیقوماخوس، تحقیق بارتلمی سانتهلیر، قاهره، دار صادر.
  5. امیدی، جلیل،1389ش، تفسیر قانون در حقوق جزا، تهران، جاودانه.
  6. انصاری، مرتضی،1387ش، شرح رسائل، با شرح و تعلیق علی محمدی، قم، دارالفکر، چ7.
  7. بغدادی، ابوالبرکات،1373ش، المعتبر فی الحکمه، اصفهان، دانشگاه اصفهان، چ2.
  8. بوعلی سینا، حسین،1383ش، منطق دانشنامه علائی، تصحیح محمد معین و سید محمد مشکوه، همدان، دانشگاه همدان، چ2.
  9. ـــــــــــــــ ،1326ش، تسع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات، قاهره، دارالرب، چ2.
  10. پژوهشکده تحقیقات اسلامی،1386ش، فرهنگ شیعه، قم، زمزم هدایت، چ2.
  11. تبریزی، جواد،1387ش، دروس فی مسائل علم الاصول، قم، دار صدیقه الطاهره سلام الله علیها، چ3.
  12. تهرانى نجفی، هادى بن محمد امین،1320ش، محجه العلماء، تهران، بی‌‌نا.
  13. جبار گلباغی ماسوله، سید علی،1379ش، عرف از دیدگاه امام خمینی، مجله فقه، ش 24 و 25.
  14. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد،1363ش، تفسیر اثنی عشری، تهران، انتشارات میقات.
  15. حکیم، محمد کاظم،1421ق، المدخل الی علم الاصول، قم، دار الفقه للطباعه و النشر.
  16. حکیمی، محمدرضا،1380ش، الحیات، ترجمه احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  17. چامسکی، نوام،1380ش، دانش زبان، ترجمه علی درزی، تهران، نشر نی.
  18. داوید، رنه،1364ش، نظام‌‌های بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه حسین صفایی و دیگران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  19. رازی، فخرالدین،1373ش، شرح عیون الحکمه،تصحیح محمد حجازی و احمد علی سقا، تهران، مؤسسه الصادق(ع).
  20. رجبی، محمود،1388ش، روش‌شناسی تفسیر قران، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ4.
  21. رضوانی، علی اصغر،1384ش، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، تهران، نشر مشعر ،چ2.
  22. سبحانی، جعفر،1383ش، مدخل مسائل جدید در علم کلام، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
  23. ـــــــــــــــــ ،1412ش، الهیات علی هدی الکتاب و السنه والعقل، قم، مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
  24. ـــــــــــــــــ ،1388ش، الوسیط فی اصول الفقه، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چ4.
  25. ـــــــــــــــــ ،1424ق، المواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
  26. ـــــــــــــــــ ،1386ش، سیمای عقاید شیعه، ترجمه جواد محدثی، تهران، نشر مشعر.
  27. سجادی، سید جعفر،1343ش،  فرهنگ معارف اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، چ3.
  28. سورن، پیتر آ‌ام،1387ش، تاریخ زبان‌شناسی، ترجمه علی محمد حق‌شناس، تهران، انتشارات سمت.
  29. سیف، علی اکبر،1390ش، تغییر رفتار و رفتار درمانی: نظریه‌‌ها و روش‌ها، تهران، نشر دوران چ15.
  30. شجاعی، علی،1390ش، تحلیل هرمنوتیکی و گفتمانی تفسیر متون کیفری، رساله دکتری، دانشگاه تهران.
  31. صانعی، پرویز،1356ش، حقوق و اجتماع، تهران، دانشگاه تهران.
  32. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم،1383ش، شرح اصول الکافی، به تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  33. ــــــــــــــــ ،1387ش، سه رسائل فلسفی، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
  34. ـــــــــــــــ‌ ،1981م، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث، ج 2 و3.
  35. صفوی، کورش،1379ش، درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
  36. طباطبایی، محمد حسین،1374ش، المیزان فی تفسیر القران، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین چ5.
  37. ــــــــــــــــ ،1378ش، شیعه در اسلام، قم، دفتر نشر اسلامی.
  38. ــــــــــــــــ ،1378ش، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، بوستان کتاب چ2.
  39. طریحی، فخر الدین،1416ق، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی چ3.
  40. طوسی، خواجه نصیرالدین،1361ش، اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
  41. طیب، سید عبد الحسین،1362ش، کلم الطیب در تقریرات عقاید اسلام، بی‌جا، کتابخانه اسلام چ 4.
  42. عامری، ابوالحسن،1417ق، انقاذ البشر من الجبر و القدر، تصحیح سحبان خلیفات، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  43. عاملی، زین‌الدین علی بن(شهید ثانی)،1413ق، مسالک الافهام فی تنقیح شرایع الاسلام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه ج15.
  44. العوجی، مصطفی،1988م، القانون الجنائی العام، بیروت، مؤسسه نوفل چ2.
  45. فارابی، ابو نصر،1955م، آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، با شرح علی بوملحم، بیروت، مکتبه الهلال.
  46. ــــــــــــــــ ،1408ق، المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، قم، مکتبه آیه‌الله المرعشی، ج1.
  47. فیاض حسین عاملى، حسن محمد،1428ق، شرح الحلقه الثالثه،بیروت، ج2.
  48. قانصوه، محمود،1418ق، المقدمات و التنبیهات فی شرح اصول الفقه، بیروت، دار المورخ العربی، ج1.
  49. کلانتری ارسنجانی، علی اکبر،1379ش، عرف در مکتب صاحب جواهر، مجله فقه و اصول، ش24.
  50. کلسن، هانس،1387ش، نظریه ناب حقوقی، ترجمه اسماعیل نعمت اللهی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  51. لنگرودی، محمد جعفر،1372ش، دائرةالمعارف حقوقی(دانشنامه حقوقی)، تهران، مؤسسه امیر کبیر چ3.
  52. میرداماد، محمدباقر،1380ش، جذوات و مواقیت، تصحیح علی اوجبی، تهران، میراث مکتوب.
  53. مصباح یزدی، محمد تقی،1380ش، نظریه حقوقی اسلام، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی چ2.
  54. مطهری، مرتضی،1378ش، مجموعه آثار (شرح منظومه)، قم، انتشارات صدرا ج10.
  55. مظفر، محمد رضا،1430ق، اصول الفقه، قم، طبع انتشارات اسلامى، چ5، ج1.
  56. مغنیه، محمد جواد،1421ق، فقه الامام الصادق(ع)، قم، مؤسسه الانصاری.
  57. ملکیان، مصطفی،1384ش، تبارشناسی مباحث لفظی علم اصول، مجله نقد و نظر، س10، ش 3 و4.
  58. ـــــــــــــ ،1384ش، جغرافیای دانش‌‌های زبانی، مجله نقد و نظر، س10،ش1و2.
  59. موسوی خمینی، سید روح الله،1421ق، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر، ج5.
  60. ـــــــــــــــ ،1415ق، انوار الهدایه فی التعلیقه على الکفایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر چ2.
  61. نجفی، محمد حسن،1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ7، ج4 و 11.
  62. نصری، عبدالله،1390ش، راز متن: هرمنوتیک، قرائت‌پذیری متن و منطق فهم دین، تهران، سروش چ2.
  63. هاشمی شاهرودى، سید محمود،1419ق،  بایسته‌هاى فقه جزا، تهران، نشر میزان.
  64. واعظی، احمد،1390ش، نظریه تفسیر متن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  65. یوهان سون، یورگن دینس و اریک لارسن، سوند،1388ش، نشانه‌شناسی چیست؟ترجمه علی میرعمادی، تهران، نشر ورجاوند چ2.
  66. یول، جورج،1387ش، کاربردشناسی زبان، ترجمه محمود عموزاده مهدیرجی و منوچهر توانگر، تهران، انتشارات سمت چ3.
    1. Barak, Ahron (2005), Purposive Interpretation In Law, trans. by Sari Bashi, Princeton university press.
    2. Hirsch, E.D. JR.(1967), Validity in interpretation, Newhaven and London, YaleUniversity press.
    3. Encyclopedia Britannica.
    4. Gracia, Jorge J.E.(1990), "Relativism and Interpretation of texts", in Joseph Margolis and Tom Rockmore, Philosophy of Interpretation, Oxford, Blackwell.
    5. Lieber, Fransic (1839), Legal and Political hermeneutics: The principles of interpretation and construction in law and politic, C.C.Little and J. Brown, Boston.
    6. Scott, Jacob (2010), Codified Canons and Common Law of Interpretation, William Colage.
    7. Sharif Bassiouni.M (1982), The Islamic Criminal Justice System, New Yourk, Oceana Publication.
    8. Solen, Lawrance M. (2011), Linguistic Issues In statutory Interpretation, Blooklyn Law School Legal Studies.
    9. Zweigert, Konrad (1998), Introduction to a comparative law, translated by Tony Weir, 3d ed.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار