تأملی بر نسبت میان حمایت از اقلیت‌ها و صلح و امنیت منطقه‌ای در اسلام و حقوق بین‌الملل

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق بین الملل دانشگاه قم

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه قم

چکیده

حفظ صلح و امنیت بین­المللی جز از طریق تأمین صلح و امنیت منطقه­ای که آن هم خود منوط به وجود ثبات و امنیت در جوامع داخلی است، ناشدنی به نظر می­رسد. فراز و فرودهای تاریخ حاکی از آن است که حمایت از اقلیت­ها برای تأمین ثبات، صلح و امنیت بین­المللی ضروری بوده و تبعیض علیه اشخاص متعلق به این گروه­ها، همواره ثبات داخلی و صلح و امنیت منطقه­ای و بین­المللی را در معرض خطرات جدی قرارداده است.  فلسفه وجودی اصلی تشریع عقد ذمه در دین اسلام، همانا ایجاد همزیستی مسالمت­آمیز میان اقلیت­های دینی و اکثریت مسلمان در جامعه اسلامی است. همچنین، هدف ابزاری نظام حمایت از حقوق اقلیت­ها، پیشگیری از جنگ و درگیری میان اشخاص متعلق به اقلیت­ها و گروه­های اکثریت کشورهای مختلف در پرتو حفظ یکپارچگی سرزمینی دولت­ها و در نتیجه حفظ صلح و امنیت منطقه­ای و بین­المللی است؛ پس برای تأمین صلح و امنیت منطقه­ای، باید از اقلیت­ها حمایت به عمل آورد و بهره­مندی این گروه­ها از حقوق خویش را تضمین نمود. نگارندگان در این نوشته بر این باورند که حمایت از اقلیت­ها و تضمین حقوق آن­ها در حقوق بین­الملل و تأسی به رویکرد اسلامیِ مبتنی بر زیست جمعیِ مسالمت­جویانه گروه­های مختلف اجتماعی، به مثابه راه‌کاری اصولی و پیشگیرانه در برابرِ  بروز منازعات قومی، در تحقق صلح و امنیت منطقه­ای، از اهمیتی حیاتی برخوردار است.

تازه های تحقیق

حفظ صلح و امنیت بین­المللی جز از طریق تأمین صلح و امنیت منطقه­ای،که تحقق آن نیز  منوط به وجود ثبات و امنیت در جوامع داخلی است، غیرممکن به نظر می­رسد. فراز و فرودهای تاریخ حاکی از آن است که حمایت از اقلیت­ها برای تأمین ثبات، صلح و امنیت بین­المللی ضروری بوده و تبعیض علیه اشخاص متعلق به این گروه­ها، همواره ثبات داخلی و صلح و امنیت منطقه­ای و بین­المللی را با خطرات جدی و جبران­ناپذیر روبرو ساخته است. اسلام و منبع اصلی آن یعنی قرآن کریم، به دلیل احترام خاصی که برای پیامبران الهی (ع) قائل است، پیروان واقعی آنها که سر ستیز با جامعه اسلامی نداشته باشند را نیز محترم می­شمارد و در زیر چتر حمایتی حکومت اسلامی قرارمی‌دهد. فلسفه وجودی اصلی تشریع عقد ذمه در دین اسلام، همانا ایجاد همزیستی مسالمت­آمیز میان اقلیت­های دینی و اکثریت مسلمان در جامعه اسلامی است. از این رو، هدف از دریافت جزیه از اهل کتاب نفع مادی نیست، بلکه این بهترین شیوه­ای است که می­توان با اهل کتاب پیمان ترک مخاصمه منعقد ساخت و در صلح و آشتی به سر برد. اسلام در بین دیدگاه­هایی که در دنیا در خصوص تنوع فرهنگی و قومی وجود دارد، دیدگاه و الگوی  وحدت متکثر (وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت) را می‌پذیرد. بدیهی است که چنین رویکردی به تنوع فرهنگی موجود در جوامع، با کاهش و زَدودن نارضایتی­های گروه­های اقلیت، از بروز درگیری میان اقلیت­ها و اکثریت پیشگیری کرده و موجبات تحکیم امنیت داخلی و صلح و امنیت منطقه­ای و بین­المللی را فراهم می­آورد.

شالوده اصلی نظام فعلیِ حمایت از اقلیت­ها در حقوق بین­الملل کنونی به دوران جامعه ملل و معاهدات صلح بین کشورهای غالب و مغلوب باز می­گردد. برپایی نظام حقوق اقلیت­ها در معاهدات صلح پس از جنگ جهانی اول نشان می­دهد از این سیستم به عنوان ابزاری در خدمت ترویج صلح در جوامع گوناگون استفاده شده است و همواره بین صلح و به تبع آن امنیت در جوامع و رعایت حقوق اقلیت­ها رابطه­ای مستقیم و دوسویه برقرار بوده است. تبعیض در زمینه­های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی علیه اقلیت­ها، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، اصلی­ترین علت وقوع خیزش­ها و منازعات قومی میان گروه­های اقلیت و جامعه اکثریت و حاکم  است.

نظر به این که صلح و امنیت منطقه­ای پیوندی مستقیم و ناگسستنی با ثبات سیاسی و اجتماعی در جوامع داخلی دارد، و با توجه به این که یکی از عوامل ایجاد ناپایداری سیاسی و گسست اجتماعی و ناامنی در کشور، بروز منازعات میان گروه­های اقلیت با جامعه­ی اکثریت (اکثریت حاکم) است، و با عنایت به این امر که تبعیض علیه اقلیت­ها، در همه انواع آن، زمینه­ساز  و عامل اصلیِ خیزش­ها و قیام­های اقلیت علیه حاکمیت و جمعیت اکثریت و وقوع منازعات قومی است، لذا باید نتیجه گرفت که میان رعایت حقوق اقلیت­ها، منع تبعیض علیه این گروه­ها و حمایت از ایشان از یک‌سو و تأمین صلح و امنیت منطقه­ای از سوی دیگر، رابطه­ مستقیم وجود دارد. از میان برداشتن ریشه­های تبعیض علیه گروه­های اقلیت، و حمایت از موجودیت و هویت آنها، با از میان برداشتن علت­العلل و مستمسک اصلی بروز منازعات قومی، موجبات ثبات سیاسی و امنیت داخلی کشورها را فراهم می­آورد و یکی از مهم­ترین چالش­های صلح و امنیت منطقه­ای را به­خصوص در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا، نه تنها حل و فصل، بلکه به فرصتی برای ایجاد صلح و امنیت پایدار تبدیل می­نماید.

رویکرد اسلام به اقوام، ملل و آحاد بشر، با اعتقاد به اشتراک در ذات، ارزش و کرامت انسانی و مقام خلیفةاللهی و نیز دعوت به همگرایی پیروان ادیان مختلف حول مشترکات، الگویی منطقی و معقول را برای همزیستی و تعامل میان اقوام گوناگون در جوامع بشری ارائه داده است. می­توان گفت که منشأ لزوم پایبندی مسلمانان و دولت اسلامی به مفاد عقد ذمّه در قبال اقلیت ذمّی، همانا ایجاد امنیت و صلح پایدار در جامعه و پایایی حکومت اسلامی است. این الگو می‌تواند، با تطبیق و انطباق بر شرایط کنونی جوامع بشری و متناسب با اقتضائات زمانی و مکانی، در نظام بین‌المللی حقوق بشر و نظام حمایت از اقلیت‌ها مورد تاسّی قرارگیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Relationship between Protection of Minorities And Regional Peace and Security in Islam and International Law

نویسندگان [English]

  • Mostafa Fazaelei 1
  • Mousa Karami 2
چکیده [English]

Maintenance of international peace and security seems to be impossible without having regional peace and security, which itself is dependent upon the stability and security in national societies. The historical upheavals demonstrate that the protection of minorities is essential for regional and international stability, peace and security, and discrimination against persons belonging to these groups, always has subjected internal stability and regional and international peace and security into serious danger. Both the principal philosophy of Tribute Contract in Islam and the instrumental aim of minorities' protection system are to prevent war and conflict between persons belonging to minorities and those of majority populations in the light of territorial integrity of the states, and consequently maintenance of regional and international peace and security. Therefore, due to securing peace and security, minorities should be protected and the enjoyment of these groups from their rights must be assured. The authors in this article believe that protection of minorities and guarantying their rights and resorting to pacific approach of Islam regarding the co-existence of different social groups, as a principal instrument for preventing the outbreak of ethnic conflicts, is of vital importance for the maintenance of regional peace and security..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Minorities
  • International Law
  • Islam
  • Minority Protection
  • Ethnic Conflicts
  • Regional Peace and Security

مراجع

  1. * قرآن کریم

    1. آجیلی، هادی؛ اسمعیلی اردکانی، علی، 1392ش، عدالت و امنبت ملی در روابط بین­الملل: رویکردی اسلامی، مطالعات راهبردی، س16، ش3، مسلسل61.
    2. آقایی، بهمن، 1376ش، فرهنگ حقوق بشر، چ1، تهران، گنج دانش.
    3. بهادری جهرمی، علی، 1391ش، بررسی حقوق اقلیت­های دینی و نژادی در حکومت پیامبر اسلام (ص)، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، س1، ش2.
    4. بهروز، جواد، 1392ش، رابطه عدالت و امنیت در قرآن و سنت، پایان­نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، قم، دانشگاه باقرالعلوم (ع).
    5. بیات، عبدالرسول و دیگران، 1386ش، فرهنگ واژه­ها: درآمدی بر اندیشه­ها و مکاتب معاصر، چ3، قم، مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی.
    6. بشیریه، حسین، 1382ش، عقل در سیاست، بی­چا، تهران، نگاه معاصر.
    7. پیشگاه هادیان، حمید، 1382ش، مبانی نظری و تئوریک مطالعاتِ منازعات مسلحانه‌ی قومی در افریقا و ابعاد آن، در: شورای غیردولتی روابط خارجی مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران (گردآوری)، کتاب آفریقا 1: ویژه‌ی منازعات مسلحانه، (نظارت و تدوین: حمید پیشگاه هادیان)، چ1، تهران، انتشارات مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران.
    8. جکسون، ریچارد، 1382ش، منازعات خشونت­آمیز بین­المللی و کشورهای آفریقایی: به سوی چارچوب تحلیلی، ترجمه اسدالله اطهری؛ در: شورای غیردولتی روابط خارجی مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران (گردآوری)، کتاب آفریقا 1: ویژه‌ی منازعات مسلحانه، تحت نظارت و تدوین حمید پیشگاه هادیان، چ1، تهران، انتشارات مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران.
    9. چگنی­زاده، غلامعلی؛ آثارتمر، محمد، 1388ش، تحرکات قومی کُردها و امنیت ملی ترکیه، فصلنامه بین­المللی روابط خارجی، س1، ش2.
    10. حسینی­نژاد، حسینقلی، 1373ش، حقوق کیفری بین­الملل اسلامی، چ1، تهران، میزان.
    11. ذوالعین، نادر، 4-1373ق، حمایت از حقوق اقلیت­ها در حقوق بین­الملل، تحقیقات حقوقی، ش15.
    12. رشید رضا، محمد، 1368ق، تفسیر المنار، ج10، چ2، مصر، دارالمنار.
    13. وکیل، امیرساعد، 1391ش، حقوق بشر، صلح و امنیت بین­المللی، چ2، تهران، مجد.
    14. شریعتی، روح­الله، 1385ش، حقوق اقلیت­ها در حکومت نبوی، علوم سیاسی، س9، ش35.
    15. ضیایی بیگدلی، محمدرضا، 1384ش، اسلام و حقوق بین­الملل، چ7، تهران، گنج دانش.
    16. عبداللهی، معاذ؛ عبداللهی، جوانمیر، 1393ش، نسل­زدایی فرهنگی، بی­چا، تهران، مجد.
    17. عزیزی، ستار، 1385ش، حمایت از اقلیت­ها در حقوق بین­الملل، چ1، همدان، نور علم.
    18. فضائلی، مصطفی؛ کرمی، موسی، 1395ش، حمایت از حقوق فرهنگی اقلیت­های قومی در حقوق بین­الملل: با نگاهی به وضعیت کُردها در ترکیه، چ1، تهران، مؤسسه­ی مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
    19. قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، 1388ش، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر اول، چ1، تهران، مؤسسه­ی مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
    20. قماشی، سعید، 1390ش، کرامت انسانی، راهبرد نوین سیاست جنایی، آموزه­های حقوق کیفری، دوره جدید، ش1.
    21. کلانتری، علی­اکبر، 1416ق، الجزیة و احکامها، الطبعة الأولی، قم، موسسه نشر اسلامى.
    22. محرابی، غلیرضا؛ غم­پرور، احمد، 1390ش، عوامل مؤثر بر واگرایی کردها و بحران در کردستان ترکیه، فصلنامه ژئوپولتیک، س7، ش2.
    23. مفید، محمدبن محمدبن نعمان، 1369ش، المقنعة، بی­چا، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    24. مکارم شیرازی، ناصر، بی­تا، تفسیر نمونه، ج 7، چ32، قم، کتابخانه امیرالمؤمنین.
    25. موحد، محمدعلی، 1382ش، در خانه اگر کس است، بی­چا، تهران، نشر کارنامه.
    26. موسوی، سید فضل­الله، 1394ش، اسلام پیام­آور صلح و دوستی؛ برداشت­هایی از دیدگاه اسلام در خصوص صلح با اشاره­ای به اسناد حقوق بین­الملل، چ3، تهران، خرسندی.
      1. Atanassova, Ivanka Nedeva, 1999, The Impact of Ethnic Issues on the Security of South Eastern Europe (Report), Commissioned by the NATO office of Information and Press.
      2. Banning, Theo van et al, 2004, Human Rights Reference Handbook; prepared for the University for Peace Africa Programme Curriculum Development Workshop for the Western African Region, Abuja, Nigeria, University for Peace.
      3. Brown, Michael, 1996, "The Causes and Regional Dimension of Internal Conflict", in Brown, Michael (ed.), The International Dimensions of Internal Conflict; Cambridge, MA: MIT Press: 571-602.
      4. CESCR, 2 July 2009, General Comment No. 20: Non-Discrimination in Economic, Social and Cultural Rights (art.2, para. 2), E/C.12/GC/20.
      5. Chapman, Chris, September 2006, Why a Minority Rights Approach to Conflict: The Case of Southern Sudan (Report), MRGI. Available at: www.minorityrights.org
      6. Council of Europe, 1995, Framework Convention for the Protection of National Minorities (FCNM), for html format see: http://www. Conventions. coe. int/Treaty/en/Treaties/Html/157. htm
      7. Ghanea, Nazila, 2012, "Are Religious Minorities Really Minorities?", Oxford Journal of Law and Religion, Vol. 1, No. 1: 57-79.
      8. Gilley, Bruce, 2004, "Against the Concept of Ethnic Conflict", Third World Quarterly, Vol. 25, No. 6: 1155-1166.
      9. Horowitz, D.L., 1985, Ethnic Groups in Conflict; Berkley, CA, University of California Press.
      10. Houten, Pieter van and Wolff, Stefan, 2005, "International Organizations and the Settlement of Ethnic Conflicts in the Western Balkans: Common Goals and Different Approaches?", (2005), Paper presented in the Third ECPR Conference, Budapest, 8-10 September, Panel 23-24.
      11. Inter-Parliamentary Union, 19 April 1996, The Protection of Minorities as a Global Issue and a Prerequisite for Stability, Security and Peace, Resolution Adopted without a vote by the 95th Inter-Parliamentary Conference, Istanbul.
      12. Joireman, Sandra, (2003), Nationalism and Political Identity, New York, Continuum.
      13. Khmelko, Irina and Wiegand, Krista E., (2010), "Government Repression in Ethnic Conflict, Institutional Incentives and Cultural Legacies", International Journal on World Peace, Vol. 27, No. 2.
      14. Lebamoff, Mary Frances and Ilievski, Zoran, (2008), "The Ohrid Framework Agreement in Macedonia, Neither Settlement nor Resolution Conflict?", Conference Papers-International Studies Association.
      15. Mbowura, Cletus Kwaku, May 2014, "Inter-Ethnic Conflicts and their Impacts on National Development, Integration and Social Cohesion: A Study of the Nawuri-Gonja Conflict in Northern Ghana; International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 4, No. 7(1): 108-118.
      16. Mohammadzadeh, Hossein, (2016), "The Causes of Ethnic Conflicts in Multi-ethnic Societies", World Scientific News, 42: 156-166.Available at: www.worldscientificnews.com
      17. Mozingo, Druanna M., May 2015, An Analysis of the Factors that Influence Ethnic Conflict and Minority Violence in the Western Balkans; BA Thesis in Political Science, The University of Southern Mississippi.
      18. Parekh, Bhikhu, (2005), Dialogue between Cultures, Democracy, Nationalism and Multiculturalism; UK, Frank Cass Publications.
      19. Paris, Roland, (2004), At War's End: Building Peace after Civil Conflict; London, Cambridge University Press. Peck, C., (1998), Substantial Peace: The Role of the UN and Regional rganizations in Preventing Conflict, U.K., Rowman and Littlefield Publication.
      20. Pinechi, Laura, (2012), "Cultural Diversity as a Human Right? General Comment No. 21 of the Committee on Economic, Social and Cultural Rights, in: Silvia Borelli, Federico Lenzerini (eds.), Cultural Heritage, Cultural Rights, Cultural Diversity; Boston/Leiden: Martinus Njihoff Publishers.
      21. Serto, Leban, (2013), "Learning World Views among Ethnic Groups Using the Peace Counts on Tour for Peace Education and Conflict Transformation- Experiences from Field and Advocacy", Paper Presented in Peace Practitioners' Research Conference.
      22. Srinivasan, Sharath, September 2006, Minority Rights, Early Warning and Conflict Prevention: Lessons from Darfur (Report), MRGI. Available at: www.minorityrights.org
      23. Stoel, Max van der, 19 October 1999, "Human Rights, the Prevention of Conflict and the International Protection of Minorities: A Contemporary Paradigm for Contemporary Challenges", Paper presented in: Centre for the Study of Human Rights, London School of Economics.
      24. UN, 2005, 2005 World Summit Outcome; New York, UN Publications.
      25. UNSCPDPM, 1947, UN Doc. E/CN.4/52 Section V (Sub-commission, 1st session 1947).
      26. UNESCO, 2001, Universal Declaration on Cultural Diversity; full text is available at:http://portal. unesco. org/en/ev. php-URL_ID=13179&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201. html
      27. Xanthaki, Alexandra, 2010, "Multiculturalism and International Law: Discussing Universal Standards", Human Rights Quarterly, 32: 21-48.
      28. Yusuf, Rizwana, (2007), "World Conventions and Minority Rights", Paper presented in Symposium on Minorities in the Globalization Era, 1-3 May 2007, Libya: Institute of Hazrat Mohammad (SAW).

     

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار