ORIGINAL_ARTICLE
قاعده مایضمن در حقوق مدنی ایران؛ با رویکردی تطبیقی
قاعده «مایضمن» از قواعد بسیار مشهور فقهی است که هرچند مبنای روایی خاصی در ارتباط با آن وجود ندارد، اما به عنوان یک قاعدهی اصطیادی در کتب فقهی و حقوقی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این قاعده از دو جزء اصل و عکس تشکیل شده است؛ قاعده بدین معنا است که هر عقدی که صحیح آن ضمانآور باشد، باطل آن نیز ضمانآور است؛ و هر عقدی که صحیح آن ضمانآور نباشد، باطل آن نیز ضمانآور نخواهد بود. در حقوق مدنی ایران نیز میتوان ردپای استفاده از مفاد این قاعده را یافت. اگرچه نظرات مخالفی نیز وجود دارد و برخی از حقوقدانان از اساس این قاعده را باطل میپندارند؛ بااینحال، در نوشتار حاضر میکوشیم کاربرد قاعدهی مذکور در حقوق مدنی را بررسی نموده، و در بیان مباحث علاوه بر تطبیق مطالب در فقه امامیه و عامه، از ارائه موضوعاتی در حقوق فرانسه نیز بهره خواهیم برد.
https://csiw.qom.ac.ir/article_562_9a47e3fd908fcb0b12d5ae6f9bd38b68.pdf
2015-01-21
1
28
10.22091/csiw.2015.562
مایضمن
قاعده اصل
قاعده عکس
فقه
حقوق مدنی
حمزه
اسفندیاریبیات
hamzehesfandiari45@gmail.com
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز (نویسنده مسؤول).
LEAD_AUTHOR
مهسا
مدنی
2
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز.
AUTHOR
ابن عابدین، محمد امین، 1412ق، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارالفکر، ج4.
1
ابن قدامه، موفق الدین عبدالله، 1403ق، المغنی، بیروت، دارالکتبالعربی، ج4.
2
ابن محمود موصلی، عبدالله، بیتا، الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دارالکتب العلمیه، ج2.
3
ابن نجیم مصری، زین الدین، 1968م، اشباه و نظائر، قاهره، بینا، بیچا.
4
ــــــــــــــــــــ، بیتا، البحر الرائق، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج6.
5
ابوعطا، محمد، 1385ش، تحلیل مفهوم و مبنای ضمان درک مبیع در حقوق ایران و فرانسه، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش14.
6
امامی، سیدحسن، 1390ش، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، ج2-1.
7
انصاری، شیخ مرتضی، 1418ق، مکاسب، قم، موسسه نشر اسلامی، ج3 و 1.
8
ایروانی، علی بن عبدالحسین، 1379 ش، حاشیه بر مکاسب، تهران، چاپخانه رشدیه، ج1.
9
تولیت، عباس، 1375ش، تحقیق وبررسی درباره قاعده مایضمن بصحیحه یضمن بفاسده و قاعده عکس آن، مجله دیدگاههای حقوقی، ش3.
10
جعفریلنگروی، محمدجعفر، 1380ش، فلسفه حقوق مدنی، قم، نشر گنج دانش، ج2.
11
خراسانی، ملا محمد کاظم، بیتا، حاشیه بر مکاسب، بیجا، نشر حاج شیخ احمد شیرازی، بیچا.
12
ــــــــــــــــــــ، 1419ق، محصل المطالب فی تعلیقات علی المکاسب، بیجا، بینا، ج1.
13
خورسندیان، محمد علی و ذاکرینیا، حانیه، 1385ش، واکاوی اراده، قصد و رضا در فقه اسلامی و حقوق ایران، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش1.
14
خویی، سید ابوالقاسم، 1378 ش، مصباحالفقاهه، قم، موسسه نشر اسلامی، ج3.
15
داراب پور، مهراب، 1387 ش، مسؤولیتهای خارج ازقرارداد، تهران، مجد، بیچا.
16
سلطانینژاد، هدایت الله، 1378ش، ضمان معاوضی، فصلنامه نامه مفید، ش18.
17
شاملی، نصرالله، علی اکبری بابوکانی، احسان و شاکری، محسن، 1391ش، ضمان ناشی از بطلان اعمال حقوقی معاوضی: در حقوق ایران، مصر، فرانسه و فقه امامیه، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، ش28.
18
شهیدی، سید مهدی، 1391ش (الف)، آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، بیچا.
19
ــــــــــــــــــــ، 1388ش، اصول قراردادها وتعهدات، تهران، مجد، بیچا.
20
ــــــــــــــــــــ، 1391ش (ب)، حقوق مدنی6: عقود معین1، تهران، مجد، بیچا.
21
طوسی، محمد بن حسن، 1387ق، المبسوط، تهران، الکمتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، چ3، ج3-2.
22
فهیمی، عزیزالله، 1382 ش، فساد بیع و آثار آن، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، ش2.
23
کاتوزیان، ناصر، 1394 ش، قانون مدنی در نظم کنونی، تهران، میزان، بیچا.
24
ــــــــــــــــــــ، 1390ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج2.
25
گرجی، ابوالقاسم، 1378 ش، مقالات حقوقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج1.
26
مجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، 1394ق، موسوعه جمال عبد الناصر فی الفقه الاسلامی، قاهره، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
27
محقق داماد، مصطفی، 1374 ش، قواعد فقه مدنی2، تهران، سمت.
28
محمدی، ابوالحسن، 1373 ش، قواعد فقه، تهران، دادگستر.
29
مکارم شیرازی، ناصر، 1370 ش، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب علیهالسلام، ج1.
30
مینا، محبوبه، 1392ش، مفهوم اکراه و تأثیر آن بر اراده با نگاهی به حقوق فرانسه و مصر، فصلنامه مطالعات حقوقی، ش2.
31
نجفی خوانساری، شیخ موسی، 1373 ش، منیه الطالب فی شرح المکاسب، تهران، بینا، ج1.
32
یزدی، سید محمد کاظم، 1410ق، حاشیه بر مکاسب، قم، موسسه اسماعیلیان، ج1.
33
ORIGINAL_ARTICLE
از تملیک تا تعهد: تأملی بر تأثیر حقوق فرانسه در تحلیل ماهیت اجاره در حقوق ایران
به رغم اینکه قانون مدنی ایران به تبع دیدگاه مشهور فقها اثر اجاره را تملیک دانسته است؛ اما برخی حقوقدانان متأثر از حقوق فرانسه، قائل به عهدی بودن اجاره به طور کلی، یا در فرضی که موضوع آن عین کلی باشد، هستند. این دیدگاهها که مبتنی بر اندیشهی فرانسوی انحصار مالکیت در قالب یک حق عینی است، با مبانی حقوق ما که تعلق مالکیت به اموال کلی و اعتباری را مجاز میشمارد، ناسازگار است. هر چند بعضی تلاش نمودهاند تا از جایگزینی «تملیک منافع» با «تسلیط بر انتفاع» در تعریف اجاره از سوی عدهای از فقها، تشابه این تعبیر فقهی با دیدگاه عهدیانگار فرانسوی را استفاده نمایند. لیکن با توجه به تفاوت اساسی معنای تسلیط در تعریف فرانسوی و فقهی که در یکی مقصود، تسلیط فیزیکی و در دیگری، تسلیط اعتباری است، سخن از قرابت این دو دیدگاه مخالف تحقیق است. وانگهی در تحلیل فرانسوی، مستأجر هیچ رابطه حقوقی با عین مستأجره ندارد و تنها طلبکار موجر است؛ نتیجهای که هیچ ذوق حقوقی یا فقهی آن را نمیپذیرد.
https://csiw.qom.ac.ir/article_563_a85dcd1215e24ca5e19228fe152e889c.pdf
2015-01-21
29
58
10.22091/csiw.2015.563
واژگان کلیدی : عقد اجاره
عقد عهدی
تعهد
تملیک
حق انتفاع
تسلیط
محمدمهدی
الشریف
alsharif46@yahoo.com
1
استادیار حقوق خصوصی گروه حقوق دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
اصفهانی [کمپانی]، محمد حسین،1418ق، حاشیه کتاب المکاسب، قم، انوار الهدی، چ1، ج 18 و 5 و 2.
1
ـــــــــــــــ ،1409ق، بحوث فی الفقه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چ2.
2
الشریف، محمد مهدی، 1390ش، کیفیت و آثار تسلیم منفعت، مجله حقوق تطبیقی دانشگاه تهران،ش2.
3
ـــــــــــــــ ، 1392ش، منطق حقوق: پژوهشی در منطق حاکم بر تفسیر و استدلال حقوقی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ2.
4
امامی، سید حسن، 1375ش، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چ6، ج2و1.
5
ایروانی، میرزا علی، 1406ق، حاشیه المکاسب، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1.
6
بروجردی عبده، محمد،1380ش، حقوق مدنی، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد.
7
بهجت، محمد تقى، 1423ق، وسیله النجاه، قم، انتشارات شفق، چ2.
8
ترحینی عاملى، سید محمد حسین،1427ق، الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، قم، دار الفقه للطباع و النشر، چ4،ج4.
9
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1357ش، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران، نشر راستاد، چ1.
10
ـــــــــــــــ ، 1381ش، تئوری موازنه، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
11
ـــــــــــــــ ، 1386 ش(الف)، الفارق، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
12
ـــــــــــــــ ، 1386ش(ب)، ضمان عقدی در حقوق مدنی ایران، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
13
ـــــــــــــــ ، 1393ش، قوه قدسیه، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
14
ـــــــــــــــ ، 1354ش، حقوق تعهدات، تهران، انتشارات مدرسه عالی امور قضائی و اداری، چ1.
15
حلی [محقق]، نجم الدین جعفر بن حسن،1408ق، شرائع الاسلام، موسسه اسماعیلیان، ج2.
16
خمینی [امام]، سید روح الله، 1421 ق، کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ1،ج1.
17
خویى، سید ابو القاسم، 1412ق، مصباح الفقاهه، بیروت،دار الهادی، چ1، ج2 و3.
18
سنهوری، عبد الرزاق، بیتا، مصادر الحق فی فقه الاسلامی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
19
ـــــــــــــــ ، 2009م، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه، چ4، ج1.
20
سیستانی، سید علی، بیتا، منهاج الصالحین، قم، انتشارت دفتر معظم له، ج2.
21
شهیدی، مهدی،1377ش، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، نشر حقوقدان.
22
ـــــــــــــــ ،1382ش، حقوق مدنی 6، تهران، مجتمع علمی فرهنگی مجد.
23
صفائی، سید حسین، 1382ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران،نشر میزان.
24
طباطبایی یزدى، سید محمد کاظم، 1410 ق، حاشیه المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ1، ج5 و1.
25
ـــــــــــــــ ، 1419 ق، العروه الوثقی [ المحشی]، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ1، ج5.
26
عدل [منصور السلطنه]، مصطفی، 1378ش، حقوق مدنی، انتشارات طه.
27
کاتوزیان، ناصر،1374ش(الف)، عقود معین :عقود تملیکی- عقود معوض، تهران، شرکت انتشار، چ6.
28
ـــــــــــــــ ، 1374ش(ب)، نظریه عمومی تعهدات، تهران، نشر یلدا، چ1.
29
ـــــــــــــــ ، 1385ش، حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران، میزان، چ11.
30
محقق داماد، سید مصطفی،1388ش، ماهیت حقوقی اجاره: تملیکی یا عهدی؟، مجله پژوهش حقوقی دانشگاه قم،ش2.
31
مراغی، سید میر عبد الفتاح،1417ق، العناوین الفقهیه، قم، موسسه النشر الاسلامی، ج2.
32
موسوی بجنوردی، سید حسن، 1419 ق، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چ 1، ج3.
33
مومن قمی، شیخ محمد،1415ق، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم، موسسه النشر الاسلامی.
34
میلانی، سید محمد هادی، 1429ق، کتاب البیع، تقریر و شرح سید علی میلانی، قم، مرکز الحقائق الاسلامیه، ج1.
35
نجفى، محمد حسن، بیتا، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ7، ج27.
36
هاشمی شاهرودی، سید محمود، 1429 ق، کتاب الاجاره، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، چ1، ج1.
37
همدانی،آقا رضا،1416ق، مصباح الفقیه، قم، موسسه الجعفریه لاحیاء التراث، چ1، ج14.
38
Bénabent, Alain, (2006), Droit Civil, Les contrats Spéciaux Civil, Paris, Montchrestien, 7th Ed.
39
De La Morandiere, Julio, (1964), Précis De Droit civil, Paris, Dalloz, 3rd Ed.
40
Dutilleul, François Collart, (1998), Contrats Civil Et Commerciaux, Paris, Dalloz, 4th Ed.
41
Ghestin, Jacques & Goubeaux, Gilles, (1994), Traité de droit civil, Introduction Générale, Paris, L.G.D.J, 4th Ed.
42
Huet, Jérôme, (2001), Traite de Droit Civil, Les Principaux contrats Spéciaux, Paris, L.G.D.J, 2nd Ed.
43
Terre, François-Simler & Philipe-Lequette, Yves, (1996), Droit Civil, Les Obligation, Paris, Dalloz, 6th Ed.
44
Weill, Alex, (1970), Droit Civil, Les Biens, Paris, Dalloz, 2nd Ed.
45
ORIGINAL_ARTICLE
در آمدی بر مسؤولیت کیفری رباتیک از منظر قواعد فنآوری و حقوق اسلامی
با توجه به رشد صنعتی جوامع و پیشرفت فناوری، بشر هر روز به اختراعات جدیدی دست پیدا میکند و در مقام استفاده از آنها بر میآید. در سایه پیشرفت فناوری و پیدایش مفاهیم جدید هوش مصنوعی، دانش رباتیک نیز وارد مرحله جدیدی از حیات خویش شده است. به گونهای که امروزه امیدواری بشر برای تحقق آرزوی دیرینهی ساخت انسان مصنوعی افزایش یافته است. ضرورت اتخاذ قواعد و ضمانتاجراهایی که بتواند استفاده از این ابزارآلات فنی را در بستری امن تضمین نماید، از لوازم ورود در این مرحله است. مبنای عمده توجیه کنندهی جرمانگاری نقض این قواعد را میتوان ابتدا در محفاظت از افراد در برابر صدمات ناشی از فعالیت با این ابزارآلات صنعتی و پیشگیری از خطرات بیشمار آن دانست؛ اما آیا میتوان به مسؤولیت رباتی که فاقد عقل و شعور است وصدماتی جبرانناپذیر بر کسی یا چیزی وارد کرده است قائل شد و او را مجازات کرد؟ این نوشتار به بررسی مسؤولیت کیفری رباتها می پردازد، شاید روزنهای شود که در آینده، یافتههای حاصل از آن در عرصه تقنین مورد توجه قرار گیرد.
https://csiw.qom.ac.ir/article_564_bbace66f185e496ff6c71ae012ae671a.pdf
2015-01-21
59
78
10.22091/csiw.2015.564
ربات
مسؤولیت کیفری
صدمه
جرمانگاری
مسؤول ناشیازفعلغیر
محمدعلی
حاجی دهآبادی
dr_hajidehabadi@yahoo.com
1
استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم (نویسنده مسؤول).
LEAD_AUTHOR
فاطمه
بهزادینیا
2
کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه قم و مدرس دانشگاه.
AUTHOR
صالح
اسماعیلی
3
دانشجوی دکتری حقوق بینالملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد بینالملل قشم و مدرس دانشگاه.
AUTHOR
قرآن کریم
1
ابن بابویه قمی [شیخ صدوق]، أبوجعفر محمد، 1362ش، خصال، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چ1. ج2.
2
حبیبزاده، محمد جعفر، 1388ش، حقوق جزای اختصاصی: جرایم علیه اموال، تهران، انتشارات سمت، چ2.
3
ره پیک، حسن، 1388ش، حقوق مسؤولیت مدنی و جبرانها، تهران نشر خرسندی، چ3.
4
ساریخانی، عادل، 1390ش، حقوق جزای عمومی اسلام،تهران،انتشارات دانشگاه پیام نور، چ7.
5
عاملی[شهیدثانی]، زین الدین بن علی، 1410ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری، چ1، ج10.
6
ملبوبی، مهدی، 1383 ش، مقدمهای بر رباتیک متحرک (اصول و کاربردها)، تهران، انتشارات ارکان دانش، چ2، ج1.
7
مهدیزاده، محمد، 1388ش، مبانی و طراحی و ساخت رباتیک، تهران، انتشارات الماس دانش، چ1.
8
میر محمد صادقی، حسین، 1392 ش، جرایم علیه اشخاص، تهران، میزان، چ12.
9
ــــــــــــــــــــ ، 1389 ش، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران، میزان، چ16.
10
ــــــــــــــــــــ ، 1392 ش، جرایم علیه اموال و مالکیت، تهران، میزان، چ37.
11
نور بها، رضا، 1386ش، بایستههای حقوق جزای عمومی،تهران، گنج دانش، چ18.
12
ولیدی، محمد صالح، 1392ش، شرح بایستههای قانون مجازات اسلامی، تهران انتشارات جنگل، چ1.
13
Darling, Kate, (2012), MIT, Extending legal Rights to social Robots, Web Robot Conference, University of Miami, April 2012, from http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2044797.
14
Gross, Oven, (2012), when Machines kill: criminal Responsibility for International crimes committed By lethal Autonomous Robots, from http://robots.law.miami.edu/wp-content/uploads/2012/04/Gross_When-Machines-Kill.pdf.
15
Gutiu, Sinziana, (2012), Sex Robots and Roboticization of Consent, We Robot Conference, from http://robots.law.miami.edu/wp-content/uploads/ 2012/01/Gutiu-Roboticization_of_Consent.pdf.
16
Hallevy, Gabriel, (2010), I, Robot – I, Criminal ' – when science Fiction Becoms Reality: Legal Liability of AI Robots committing criminal offenses, volume 22.
17
Hallevy, Gabriel, (2013), when Robots kills, united states, Northeastern.
18
Hubbard, F.Patrik, (2012), Regulation os and liability for risks of physical Injury from " sophIcated Robots", from http://robots.law.miami.edu/ wp-content/uploads/2012/01/ Hubbard_Sophisticated-Robots-Draft-1.pdf.
19
kerr, Ian & szilagyi, Katie, (2010), Asleepat the switch? from http://robots.law.miami. edu/wp-content/uploads/2012/01/ Kerr_Szilagyi_ Asleep- at-the- Switch.pdf.
20
mcnally, Phil & Inayatullah, sohail, (2010), The Rights of Robots: Technology, Culture and Law in the 21ST Century, from http://www.metafuture.org/Articles/TheRightsofRobots.htm.
21
Neilm, Richards, (2013), How should the law think about robots? from http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2263363.
22
Sparrow, obert, (2007), Killer Robots, Journal of Applied Philosophy, Vol 24,No 1.
23
23.Van den Heuvel, M.G.W. & Van der Hulst, R.P.W.J., (2008), Robotic assistance in microvascular surgery, Belmont, Intech Open Access Publisher, from http://allaboutroboticsurgery.com/ images/robotic_ assistance_in_ microvascular _ surgery.pdf.
24
ORIGINAL_ARTICLE
حمایت از اماکن عبادی در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه اسلام و حقوق بینالملل
حمایت ازاماکن عبادی ذیل عنوان اموال فرهنگی و تاریخی در حقوق بینالمللِ بشردوستانه لحاظ شده است.این حمایت شامل منع حمله و تخریب، ممنوعیت بکارگیری درجهت اهداف نظامی و منع اقدامات تلافیجویانه نسبت به این اماکن، استنظام حمایتی حقوق بینالملل در این حوزه بوده که با وجود اسناد بینالمللی متعدد و رویهی برخی از دادگاههای کیفری بینالمللی تکامل یافته است. ازسوی دیگر، قرآنکریم با نام بردن از اماکن عبادی ادیان توحیدی، مصونیت و ممنوعیت تعرض به این اماکن را ابلاغ کرده وسنت نبوی آن رامتبلور نموده است. سیره مسلمانان نیز بر همین مبنا شکل گرفته است. در محورهای حمایت و نوع آن، اصل ضرورت نظامی به عنوان استثنای حمایت، اعمال مصونیت و حمایت بر اساس قراردادها و تعهد به مفاد آنها در این زمینه از نقاط مشترک در دو نظام حقوقی است. با این حال، طرح مستقل مکانهای عبادت به عنوان موضوع حمایت، اختصاص حمایت به اماکن عبادی ادیان توحیدی و نه هرمکانی، اعطای صبغهی اعتقادی ومعنوی به موضوع حمایت و احترام اماکن عبادی از ویژگیهای رویکرد اسلامی در این موضوع است.
https://csiw.qom.ac.ir/article_565_01d88fd9552abf926469c12ea1f2da29.pdf
2015-01-21
79
104
10.22091/csiw.2015.565
اماکن عبادی
حمایت
حقوق بینالملل
اسلام
اموال فرهنگی
غلامعلی
قاسمی
ghasemi@qom.ac.ir
1
استادیار گروه حقوق بینالملل دانشکده حقوق دانشگاه قم.
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم
1
خدوری، مجید، 1391ش، جنگ و صلح در قانون اسلام، ترجمه: غلامرضا سعیدی، قم، کلبه شروق، چ1.
2
سیاهرستمی، هاجر و دیگران، 1390ش، حقوق بینالملل بشردوستانه ناظر بر حمایت از افراد در درگیریهای مسلحانه (مجموعه اسناد ژنو)، تهران، مؤسسه آموزش عالی علمی – کاربردی هلال احمر ایران.
3
ضیاییبیگدلی، محمدرضا، 1391ش، حمایت از اموال فرهنگی در درگیریهای مسلحانه در مجموعه مقالات همایش حمایت از اموال فرهنگی و تاریخی در حقوق بینالملل، تهران، شهر دانش، چ1.
4
طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1374ش، تفسیر المیزان، ترجمه: سیدمحمدباقر موسویهمدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسین حوزه علمیه قم، ج 12.
5
طبرسی، فضل بن حسن، 1360ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه و تحقیق: رضا ستوده، تهران، فراهانی.
6
عظیمیشوشتری، عباسعلی و دیگران، 1393ش، جنگ و صلح در اسلام، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، زمزم هدایت، چ1.
7
فرانکیونی، فرانچسکو، 1388ش، فراسوی معاهدات، پایداری حقوق عرفی جدیدی در حمایت از میراث فرهنگی، ترجمه: علیرضا ابراهیمگل و همکاران، مجله حقوقی بینالملل، ش 40.
8
فلک، دیتر، 1387ش، حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه، ترجمه: سید قاسم زمانی و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، چ1.
9
فیرحی، داوود، 1386ش، مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی، فصلنامه سیاست دانشگاه تهران، دوره 38، ش 1.
10
قاسمی، غلامعلی، سجاد باقرزاده، 1392ش، حقوق بشردوستانه و حمایت از اماکن عبادی در مخاصمات مسلحانه بینالمللی و غیر بینالمللی، فصلنامه مطالعات بینالمللی پلیس، ش 130.
11
لطفی، عبدالرضا، نادر اخگریبناب، محمدرضا فقهی، 1389ش، حمایت از محیطزیست، اموال و اماکن در مخاصمات مسلحانه، تهران، هستینما، چ1، ج2.
12
مکارمشیرازی، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 1 و 14.
13
ممتاز، جمشید، امیرحسین رنجبریان، 1384ش، حقوق بینالملل بشردوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی، تهران، میزان، چ1.
14
نژندیمنش، هیبتالله، 1391ش، حمایت از اموال فرهنگی در رویه دادگاه بینالملل کیفری یوگسلاوی سابق در مجموعه مقالات همایش حمایت از اموال فرهنگی و تاریخی در حقوق بینالملل، تهران، شهر دانش، چ1.
15
وری، پیترو، 1391ش، فرهنگ حقوق بینالملل بشردوستانه، ترجمه: سیامک کرمزاده و کتایون حسیننژاد، تهران، چ2.
16
هنکرتز، ژان ماری، لوئیس دوسوالدبک، 1387ش، حقوق بینالملل بشردوستانه عرفی، ترجمه: دفتر امور بینالملل قوه قضائیه و کمیته بینالمللی صلیب سرخ، تهران، مجد، چ1.
17
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، 1420ق، تحریرالاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق علیهالسلام، چ1.
18
روحانی، سیدمحمدصادق، 1413ق، فقه الصادق علیهالسلام، قم، مؤسسه دارالکتاب، چ3.
19
کاظمی، جواد بن سعید، 1365ش، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چ2، ج1.
20
مجلسی، محمدباقر، 1404ق، بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الائمه الاطهارعلیهمالسلام، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج21.
21
مصطفوی، حسن، 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ج6.
22
مغنیه، محمدجواد، 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 1و5.
23
موسویخمینی، سیدروحالله، بیتا، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه دارالعلم.
24
موسویسبزواری، سیدعبدالاعلی، 1409ق، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه اهلالبیت علیهمالسلام.
25
International Committee of the Red Cross, Commentary on the Additional Protocols of 8 June 1977 to the Geneva Conventions of 12 Agast 1949, Geneva 1987.
26
Gao, Sheng, (2008), International Protection of cultural Property: Some Preliminary Issues and the Role of International Conventions, Singapor Year Book of International Law and Contributors.
27
The Prosecutor V. DuskoTadic (Indictment)، No. It – 94 – 1، Count 1 (ICTY 1999).
28
The Prosecutor V.Tadic, Case, No 160 Licty Appeals Chamber, Oct, 2, 1995.
29
Hague convention for the Protection of cultural property in the event of armed conflict of 14 may 1954.
30
ORIGINAL_ARTICLE
نقش علم به نوعاً کشندگی رفتار در ساختار قتل عمد از منظر حقوق اسلام و غرب
یکی از مصادیق قتل عمد، کشتن دیگری از طریق ارتکاب رفتار غالباً کشنده توسط فرد فاقدِ قصد قتل میباشد، که هم در حقوق کیفری ایران، به حکم بند ب مادهی (290) قانون مجازات اسلامی، و هم در برخی از نظامهای حقوقی غرب مطمحنظر قرار گرفته است. یکی از مسائل مهم در مورد این نوع از قتل عمد آن است که آیا آگاهی مرتکب به ویژگی قتاله بودن عمل در ساختار آن مدخلیت دارد یا خیر؟ دکترین حقوقی و رویه قضایی در پاسخ به این سؤال دچار تشتت است، برخی علم جانی را ضروریِ بزه مذکور به شمار آورده و گروهی برای آگاهی مرتکب اثری قائل نشدهاند. در این مقاله ضمن تبیین هر یک از این نظریات، به بررسی موضوع، به شکلی تطبیقی، با تأکید بر رویکرد فقه جزایی مبادرت شده و مبانی آن مورد تحلیل قرار گرفته است.
https://csiw.qom.ac.ir/article_566_cc3b1912a8836f7e1b69e57119a441de.pdf
2015-01-21
105
134
10.22091/csiw.2015.566
قتل عمد
عمل نوعاً کشنده
جهل موضوعی
حقوق تطبیقی
فقه امامیه
جلالالدین
قیاسی
jalalghiasi2001@yahoo.com
1
استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم.
AUTHOR
روح الله
اکرمی
r.akrami2013@gmail.com
2
استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
قرآنکریم
1
آقایینیا، حسین، 1384ش، جرایم علیه اشخاص (جنایات)، تهران، میزان، چ1.
2
ابن سعید حلی، یحیی، 1405ق، الجامع للشرایع، قم، مؤسسه سیدالشهداء العلمیه، چ1.
3
اردبیلی [مقدس]، احمد، 1416ق، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، بیجا، مؤسسه النشر الاسلامی، چ1، ج 13.
4
باهری، محمد، 1384 ش، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، تهران، مجد، چ2.
5
براندن، استیو، 1376 ش، مروری بر حقوق جزای انگلستان، ترجمه حسین میر محمد صادقی، تهران، حقوقدان، چ1.
6
پرادل، ژان، 1386 ش، حقوق کیفری تطبیقی: جرایم علیه اشخاص، ترجمه مجید ادیب، تهران، میزان، چ1، ج1.
7
پور بافرانی، حسن، 1388ش [الف]، جرائم علیه اشخاص: صدمات جسمانی، تهران، جنگل جاودانه، چ1.
8
ــــــــــــــــــــ ، 1388ش [الف]، ضابطه دوم قتل عمدی: تعارض قانون و رویه قضایی، تازههای علوم جنایی، تهران، میزان، چ1.
9
حسینیخامنهای [مقام معظم رهبری] ، سیدعلی، 1378 ش، تقریرات خارج فقه بحث قصاص.
10
حلی [علامه]، حسن بن یوسف،1411 ق، تبصره المتعلمین، تهران، مؤسسه طبع و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ1.
11
ـــــــــــــــ ، 1413ق، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام،قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، چ1، ج3.
12
خوانساری، سیداحمد، 1405ق، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ2، ج7.
13
راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله، 1405ق، فقه القرآن، مکتبه آیتالله المرعشی، چ2، ج2.
14
سبزواری، سیدعبدالاعلی، 1413ق، مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام، قم،دفترآیتالله سبزواری، چ4، ج28.
15
سپهوند، امیرخان، 1386 ش، جرایم علیه اشخاص، تهران، مجد، چ1.
16
صادقی، محمد هادی، 1380 ش، جرایم علیه اشخاص، تهران، میزان، چ1.
17
صانعی، یوسف، 1427 ق، فقه الثقلین فی شرح تحریر الوسیله: کتاب القصاص، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی (ره)، چ3.
18
طباطبایی، سیدعلی، 1418ق، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام، چ1، ج16.
19
ــــــــــــــــ ، 1409ق، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، قم، مکتبه آیت الله المرعشی، چ1، ج3.
20
طوسی [شیخالطائفه]، محمدبن حسن،1400ق، النهایه فی مجردالفقه والفتاوی،بیروت،دارالکتاب العربی، چ2.
21
عاملی[شهیدثانی]، زین الدین بن علی، 1410ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری، چ1، ج10.
22
ـــــــــــــــ ، 1413ق، مسالک الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چ1، ج15.
23
عاملی [شیخ حر]، محمد بن حسن، 1412ق، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت (علیهمالسلام) لإحیاء التراث، چ1، ج 29.
24
فاضل آبی، حسن بن ابیطالب، 1417ق، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، چ3، ج2.
25
فاضل اصفهانی [هندی]، محمد بن حسن، 1424ق، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، بیجا، مؤسسه النشر الاسلامی، چ1، ج 11.
26
فاضل لنکرانی، محمد، 1427 ق، تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله (کتاب القصاص)، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار (علیهمالسلام)، چ3.
27
لفیو، واین. آر، 1390 ش، سببیت و قتل در نظام کیفری ایالات متحده آمریکا، ترجمه حسین آقایینیا، تهران، میزان، چ1.
28
متین، احمد، 1382 ش، مجموعه رویه قضایی قسمت کیفری، تهران، رهام، چ2.
29
مدنیکاشانی، رضا، 1410ق، کتاب القصاص للفقهاء و الخواص، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، چ2.
30
مرعشیشوشتری، سید محمد حسن، 1376 ش، دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام، بیجا، میزان، چ2.
31
مرعشینجفی، سید شهاب الدین، 1415ق، القصاص علی ضوء القرآن و السنه، قم، مکتبه آیتالله المرعشی، بیچا، ج1.
32
معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضاییه، 1386 ش، قانون مجازات فرانسه، ترجمه محمد رضا گودرزی بروجردی و لیلا مقدادی، قم، انتشارات سلسبیل، چ1.
33
مغنیه، محمد جواد، 1421ق، فقه الامام جعفر الصادق علیهالسلام، قم، مؤسسه انصاریان، چ2، ج6.
34
مکارم شیرازی، ناصر، 1377-1376ش، تقریرات خارج فقه بحث دیات، برگرفته از سایت اینترنتی مؤسسه تبیانwww.tebyan.net.
35
موسویبجنوردی، سید محمد، 1376 ش، فقه تطبیقی، تهران، نشر میعاد، چ1، ج1.
36
موسویخویی، سید ابوالقاسم، 1422ق، مبانی تکمله المنهاج، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، بیچا، ج 42.
37
میر محمد صادقی، حسین، 1386 ش، جرایم علیه اشخاص، تهران، میزان، چ1.
38
نجفی، محمد حسن، بیتا، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ7، ج42.
39
Allen, Michael, (2007), Criminal Law, Oxford, Oxford University Press, 9th Ed.
40
Clarkson, C.M.V, (1987), Understanding Criminal Law, London, Fontana Press, 1st Ed.
41
Elliott, Catherine & Quinn, Frances, (2006), Criminal Law, England, Pearson Longman, 6th Ed.
42
Herring, Jonathan, (2008), Criminal Law, Bristol, Palgrave Macmillan, 3rd Ed.
43
Simester, AP & Sullivan, GR, (2007), Criminal Law: Theory And Doctrine, Oxford And Portland, Hart Publishing, 3rd Ed.
44
Smith, JC & Hogan, Brian, (2005), Criminal Law, Oxford, Oxford University Press, 11th Ed.
45
Gardner, Thomas J. & Anderson, Terry M., (2008), Criminal Law, Belmont, Thomson Wadsworth, 10th Ed.
46
Loveless, Janet, (2014), Complete Criminal Law: Text, Cases, and Materials, Oxford, Oxford University Press, 4th Ed.
47
Samaha, Joel, (2010), Criminal Law, Belmont, Thomson Wadsworth, 10th Ed.
48
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه منطقی قاعده فقهی لاضرر و قاعده غربی سوءاستفاده از حق
با مطالعه در آیات قرآن، اخبار رسیده و آرای فقهای امامیه معلوم میگردد که «ضرر» به معنای زیان مادی، و «ضرار» به مفهوم ضرر معنوی و همراه با آزار و اذیت است. مفاد قاعده لاضرر، نفی حکم ضرری و معیار تحقق ضرر نیز خسارت و ضرر نامتعارف است. دامنهی قاعده نیز بسیار وسیع است، و در نظام حقوقی برای مقابله با ضرر ناشی از احکام حقوقی و از جمله جهت مبارزه با جواز اجرای حقی که به ضرر دیگری میانجامد، به کار میرود. از سوی دیگر، در حقوق فرانسه در صورت سوءاستفاده در مقام اجرای حق، حکم جواز و اباحه اعمال حق برداشته میشود، و با نظریه نفی حکم رابطه تساوی مییابد. معیار جدید مطرح شده برای سوءاستفاده، نامتعارف بودن خسارت ایجاد شده است و از این رو، دارای ملاکی مشابه با قاعده لاضرر است. مجرای قاعده نیز اعمال حق بوده و دامنه آن از لاضرر محدودتر است. بنابراین، با وجود نهاد بومی و دینی لاضرر نیازی به استناد به تأسیس عاریتی سوءاستفاده از حق نیست.
https://csiw.qom.ac.ir/article_567_215308c320c893cc5f17a6b384ad8827.pdf
2015-01-21
135
166
10.22091/csiw.2015.567
ضرر
قاعده لاضرر
قاعدهسوءاستفادهازحق
قاعدهتسلیط
اجرای حق
عباس
کریمی
abkarimi@ut.ac.ir
1
هادی شعبانیکندسری
LEAD_AUTHOR
هادی
شعبانیکندسری
2
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تهران.
AUTHOR
قرآن کریم
1
ابن اثیر جزرى، مبارک بن محمد، بیتا، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان، ج3.
2
ابن منظور، ابو الفضل محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چ3، ج4.
3
ابوجیب، سعدى، 1408ق، القاموس الفقهی لغه و اصطلاحا، دمشق، دار الفکر، چ2.
4
اردبیلی [مقدس]، احمد، 1403ق، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چ1، ج 10.
5
اصفهانى، فتح الله، 1410ق، قاعده لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ1.
6
اصفهانى، محمد حسین، 1409ق، الإجاره، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2.
7
ــــــــــــــــــــ ، 1418ق، حاشیه کتاب المکاسب، قم، أنوار الهدى، چ1، ج1.
8
ــــــــــــــــــــ ، 1429ق، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، بیروت، موسسه آلالبیت علیهمالسلام لاحیاء التراث، چ2، ج4.
9
انصارى، شیخ مرتضى،1414 ق ، رسائل فقهیه، ت قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، چ1.
10
ــــــــــــــــــــ ، 1416 ق، فرائد الاصول، ، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چ5، ج2.
11
ایروانى، باقر، 1426ق، دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، قم، دار الفقه للطباعه و النشر، چ3، ج1.
12
بجنوردى، سید حسن،1419 ق، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چ1، ج1.
13
بجنوردى، سیدمحمد، 1401ق، ق قواعد فقهیه، تهران، مؤسسه عروج، چ3، ج1.
14
بروجردى، آقا حسین، 1429ق، جامع أحادیث الشیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، چ1، ج24.
15
بهرامی احمدی، حمید، 1370ش، سوءاستفاده از حق،تهران، انتشارات اطلاعات، چ2.
16
تونى، عبدالله بن محمد، 1415ق، الوافیه فی أصول الفقه، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ2.
17
جزایرى، محمدجعفر، 1415ق، منتهى الدرایه فی توضیح الکفایه، قم، مؤسسه دار الکتاب، چ4، ج6.
18
جوهرى، اسماعیل بن حماد، 1410ق، صحاح، بیروت، دار العلم للملایین، چ1،ج2.
19
حائرى، سید على، 1418ق، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام، چ1، ج14.
20
حلبى، حمزه بن على بن زهره ، 1417ق، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق علیهالسلام، چ1.
21
حسینى عاملى، سید جواد، 1419ق، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ1، ج19.
22
حلى [ابن ادریس]، محمد بن منصور، 1410ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، ج2.
23
حلی [علامه]، حسن بن یوسف،1420 ق، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه، قم، مؤسسه امام صادق علیهالسلام، چ1، ج4.
24
ـــــــــــــــ ، 1388ش، تذکره الفقها، قم، مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام، چ1.
25
ـــــــــــــــ ، 1414ق، تذکره الفقها، قم، مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام، چ1، ج16.
26
ـــــــــــــــ ، 1413ق، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ1.
27
خالصى، محمدباقر، 1415ق، الرفع الغرر عن قاعده لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ1.
28
خراسانى، محمد کاظم، 1409ق، کفایه الأصول، قم، مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام، چ1.
29
خمینى، سید روحالله، 1410ق، مف الرسائل، قم، اسماعیلیان، چ1، ج1.
30
ـــــــــــــــ ، 1382ش، تهذیب الأصول، تقریر جعفر سبحانی، قم، دار الفکر، چ1، ج3.
31
خویی، سید ابوالقاسم، 1419ق، دراسات فی علم الأصول، تقریر هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیت علیهمالسلام، چ1، ج3.
32
ـــــــــــــــ ، 1422ق، مصباح الأصول، تقریر محمد سرور واعظ حسینی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، چ1، ج 1.
33
ـــــــــــــــ ، 1410ق، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینه العلم، چ28، ج2.
34
ـــــــــــــــ ، 1417ق، هدایه فی الأصول، تقریر حسن صافی اصفهانی، قم، مؤسسه صاحب الأمر عجل الله تعالی فرجه الشریف، چ1، ج3.
35
سبحانى، جعفر، 1415 ق، الرسائل الأربع: قواعد اصولیه و فقهیه، ، قم، مؤسسه امام صادق علیهالسلام، چ1، ج2.
36
ـــــــــــــــ ، 1408ق، قاعدتان فقهیتان: قاعده لا ضرر و قاعده الرضاع، قم، مطبعه الخیام، چ1.
37
سیستانى، سیدعلى، 1414ق، قاعده لا ضرر و لا ضرار، قم،دفتر آیه الله سیستانى، چ1.
38
سیورى حلى، مقداد، 1425ق، کنز العرفان فی فقه القرآن،قم، انتشارات مرتضوى، چ1، ج2.
39
روحانى، سیدصادق، 1412ق، فقه الصادق علیهالسلام، قم، دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیهالسلام، چ1، ج18.
40
روحانى، سیدمحمد، 1413ق، منتقى الأصول، تقریر عبدالصاحب حکیم، قم، دفتر آیتالله سیدمحمد روحانی، چ1، ج5.
41
ره پیک، حسن، 1382ش، منع سوءاستفاده از حق در نظریههای حقوقی و مفاهیم قرآنی، مجله مطالعات اسلامی، ش62.
42
زاهد، میرزا ابوالفضل، بیتا، رساله الضرر و ما فیه من الخبر و ما له من الاثر، قم، مطبعه الحکمه، چ1.
43
زبیدى، محب الدین سید محمد مرتضى، 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت،دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چ1، ج7.
44
صدر، سید محمدباقر، 1417ق، بحوث فی علم الأصول، تقریر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، ، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیت علیهمالسلام، چ3.
45
ـــــــــــــــ ، 1420ق، قاعده لا ضرر و لا ضرار، تقریر سیدکمال حیدری، قم ، دار الصادقین للطباعه و النشر، چ1.
46
ـــــــــــــــ ، 1408ق، مباحث الأصول، تقریر سیدکاظم حائری، قم ، مطبعه مرکز النشر، ج4.
47
صدوق، محمد بن على بن بابویه، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، ج3.
48
صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب الله، 1389ش، مسؤولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سمت، بیچا.
49
طباطبایى قمى، سیدتقى، بیتا، ثلاث رسائل، قم، انتشارات محلاتى، چ1.
50
ـــــــــــــــ ، 1426ق، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، چ1، ج9.
51
طریحى، فخر الدین، 1416ق، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشى مرتضوى، چ3، ج3.
52
طوسی، محمدبن حسن،1407ق، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چ4،ج7.
53
ـــــــــــــــ ، 1387ش، المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، چ3، ج3.
54
عاملی[شهیدثانی]، زین الدین بن علی، 1413ق، مسالک الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چ1، ج12.
55
عاملی [شیخ حر]، محمد بن الحسن، 1409ق، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام، چ1، ج 25-19.
56
عاملی[شهید اول]، محمد بن مکی، 1417ق، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، ج3.
57
ـــــــــــــــ ، بیتا، القواعد و الفوائد، قم،کتابفروشى مفید، چ1.
58
عاملی کرکی[محقق ثانى]، علی بن حسین، 1414ق، جامع المقاصدفی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهمالسلام، چ2، ج7.
59
عراقی کزازی، آقا ضیاء الدین على، 1418ق، قاعده لا ضرر، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چ1.
60
فیروزآبادى، سید مرتضى، 1400ق، عنایه الأصول، قم، کتابفروشى فیروزآبادى، چ4، ج4.
61
فیضکاشانى ، محمد محسن، بیتا، مفاتیح الشرائع، قم،انتشارات کتابخانه آیهالله مرعشى نجفى، چ1، ج3.
62
فیومى، احمد بن محمد، بیتا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، منشورات دار الرضی، چ1، ج2.
63
کاتوزیان، ناصر،1387ش، الزامهای خارج از قرارداد: مسؤولیت مدنی، تهران، دانشگاه تهران، چ8،ج1.
64
ـــــــــــــــ ، 1385ش، سوءاستفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش21.
65
کاشف الغطاءنجفى، محمد حسین، 1359ق، تحریر المجله، نجف، المکتبه المرتضویه، چ1، ج 1.
66
کلینى، محمد بن یعقوب، 1407 ق، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چ4، ج5.
67
مامقانى، ملا عبدالله، 1350 ش، حاشیه على رساله لا ضرر، قم، مجمع الذخائر الإسلامیه، چ1.
68
مراغى، سید میرعبدالفتاح، 1417ق، العناوین الفقهیه، قم،دفتر انتشارات اسلامى، چ1، ج1.
69
مشکینى، ابوالحسن، 1413ق، قاعده المیسور و نفی الضرر و الاجتهاد و التقلید، قم، کتابفروشى لقمان، چ1، ج4.
70
مصطفوى، حسن، 1402ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، چ1، ج7.
71
مصطفوى، سید محمدکاظم، 1421ق، مائه قاعده فقهیه، ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ4.
72
مکارم شیرازى، ناصر، بیتا، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امام امیر المؤمنین، چ3، ج1.
73
موسوى کمارى، مهدى، 1415ق، رساله فی قاعده لاضرر و لاضرار، تهران، پیام، چ1.
74
نائینی، میرزا محمدحسین، 1372ش، رساله فی قاعده نفی الضرر، ضمیمه منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، تقریر موسى خوانسارى، تهران، المکتبه المحمدیه، چ1.
75
نراقى، احمد، 1417ق، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چ1.
76
نراقى، محمد، 1422ق، مشارق الأحکام، قم، کنگره نراقیین، چ2.
77
Cadiet, L., mis àjour, (1994), Encycl. D., Rep. D. Civ., V. “Abus de droit”.
78
Capitan, H., 1928, “Sur l’abs des droits”, RTD civ.
79
Carbonnier, J., (1976), Droit civil, t.IV, obligations, Paris, PUF.
80
Colin, A. et Capitan, H., (1953), Traité de droit civil, Paris, Dalloz, 8th Ed., t.II.
81
Dabin, J., (1952), Le droit subjectif, Paris, Dalloz.
82
Demogue, R., (1931), Traité des obligations en général, Paris, Rousseau,t. Iv.
83
Gain, M., (1913), Essai sur l’abus do droit, These Lyon.
84
Gaudmet, E., (1937), Théorie générale des obligations, par H. Debios et J. Gaudmet, Paris, Siery, t. I.
85
Ghestin, J. et Gooubeaux, G., (1993), Traité de droit civil – Introduction générale, Paris, L.G.D.J., 3rd Ed.
86
Josserand, L., (1939), L’esprit du droit romain, I- De l’esprit des droits et de leur relativité, Théorie dite de l’abus des droits, Paris, Dalloz, 2nd Ed.
87
ـــــــــــــــ , (1939), Cours de droit civil positif Francais, Paris, t. I et II.
88
Lalou, H., (1949), Traité pratique de la responsabilité civile, Paris, Dalloz, 4th Ed.
89
Marty, G. et Raynaud, P., (1962), Droit civil, Siery, Paris,t.II.
90
Mazeaud, H., L. et J. et Chabas, F., (1978), Leçons de droit civil, Paris, Montchrestien,6émeéd.,t.II, 1er vol.
91
ـــــــــــــــ , et Tunc, A., (1956), Traité théorique et pratique de la responsabilité civile délictuelle et contractuelle, Paris, Montchrestien, 6th Ed.
92
Ripert, G. et Boulanger, J., (1957), Traité de droit civil, t. II: Obligations et droits réels, Paris, L.G.D.J..
93
ـــــــــــــــ , (1949), La règle morale dans les obligation civiles, Paris, L.G.D.J., 4th Ed.
94
Rouast, A., (1944), “Les droits discrétionnaires et les droits controlés’’, RTD civ.
95
Saleilles, R., (1905), “De l’abus de droit, rapport présentéà la première sous-commission de la commision de revision du code civil», Bull. Soc. études legislative.
96
Savatier, R., (1974), La théorie des obligations, Vision juridique et économique, Paris, 3rd Ed.
97
ـــــــــــــــ , (1951), Traitéde la responsabilité civile en droit Français, Paris, 2nd Ed., t.I.
98
Starck, B., (1972), Droit civile: Obligation, Paris.
99
Roland, H. et Boyer, (1991), L., Obligations: responsabilité delictuélle, Litec, 4th Ed.
100
Tunc, A., (1972), International encyclopedia of comparative law, “Abus de droit”, Torts, New York, Oceana,Vol. XI.
101
CA Amiens, 7 févr. 1912 : D. 1913, 2, 177, note Josserand.
102
CA Colmar, 2 mai 1855, D. 1856, 2, 9.
103
CA Paris, 4 déc. 1894 et 1895 : S. 1897, 2, 73 note Wahel, D. 1895, 2, 484.
104
CA Paris, 8 févr. 1912 : S. 1914, 2, 209et D. 1912, 2, 273.
105
Cass. civ., 8 juin 1857: S. 1858, I, 305.
106
Cass. req., 10 juin 1902: D. 1902, I, 454, S. 1903, I, II.
107
Cass. Req., 10 juin 1902: S. 1903, 1, 11.
108
Cass. req., 15 avril 1919: S. 1920, I, 300.
109
Cass. req., 3 aout 1915,: D. 1917, 1, 79; S. 1920, 1, 301.
110
Cass. req., 5 nov. 1923: D. 1924, I, II, S. 1924, I, 215.
111
ORIGINAL_ARTICLE
شرایط تحقق اکراه در قراردادها در حقوق ایران، فرانسه و مصر
هر کس در زندگی روزمره ممکن است ناگزیر از انعقاد قراردادهایی باشد که همراه اختیار و طیبنفس نیست.آیا حقوق موضوعه میتواند هر اکراهی را که بر اراده اعمال میشود، به حساب آورد؟ نکته جنجال بر انگیز در بحث شرایط تأثیر اکراه، مسألهی اندازه ترس است. آیا معیار اوضاع و احوال طرف قرارداد است(نظریه شخصی)؟ یاعرف(نظریه عرفی)؟ یا هر دو(نظریه مختلط)؟ هر سه موضع، طرفدارانی را به خود اختصاص داده است. تقریباً در ارتباط با شرایط تأثیر اکراه در حقوق ایران، فرانسه و کشورهای عربی موارد یکسانی ارائه شده است. قانون مدنی ایران دو نظر شخصی و نوعی را با هم تلفیق کرده است. سبک نگارش ماده (202) قانون مدنی ایران هماهنگ با ماده (1112) قانون مدنی فرانسه است. رویه قضایی فرانسه تمایل به نظر شخصی دارد. قانون جدید مصر شکل بهتری دارد چون تعارض ندارد و تنها یک معیار (شخصی) در آن مطرح شده است.
https://csiw.qom.ac.ir/article_568_0b5f83b1687576bb1d1f0b4e27f537ac.pdf
2015-01-21
167
194
10.22091/csiw.2015.568
اکراه
رضا
قصد
تهدید
عیب اراده
محبوبه
مینا
amfars@hotmail.com
1
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
انصاری، شیخ مرتضی، 1418ق، مکاسب، بیجا، ، مؤسسه الهادی، ج3.
1
بحرانی، یوسف، 1405ق، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم، جامعه المدرسین، ج18.
2
جعفری لنگرودی، محمدجعفر ، بیتا، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، تهران، مشعل آزادی، ج 1.
3
حجازی، عبدالحی، 1954م، النظریه العام و الالتزام: مصادر الالتزام، مصر، مطبعه نهضه، ج2.
4
حشمت ابو ستیت، احمد، بیتا، نظریه الالتزام فی القانون المدنی الجدید، مصر، عبد و هبه ، بیچا.
5
حلبی، حمزه بن علی بن زهره، 1417ق ، غنیه النزوع الی علمیالاصول و الفروع، قم، مطبعه الاعتماد، چ1.
6
ذهنی بک، عبدالسلام، بیتا، النظریه العامه للالتزام، مصر، مکتبه العرب، ج2.
7
رئوف، حسین، 1975م، مصادر الالتزام، بغداد، مطبعه العانی، بیچا.
8
سبزواری [محقق]، محمدباقر،بیتا، کفایه الاحکام، اصفهان، مدرسه صدر رضویه، بیچا.
9
سلطان، انور، 1958م، النظریه العام للالتزام: مصادر الالتزام، مصر، دارالمعارف، چ2، ج1.
10
سنهوری، احمد عبدالرزاق،1934م، نظریه العقد، مصر، دار الکتب، بیچا.
11
ـــــــــــــــ ، 1952م، الوسیط فی شرح القانون المدنی: نظریه الالتزام بوجه عام مصادر الالتزام، بیروت، احیاء التراث العربی، ج1.
12
شهیدی، سید مهدی، 1377ش، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، نشر حقوقدان، بیچا.
13
صفایی، سیدحسین،1382ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی، تهران، میزان، چ2، ج2.
14
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، 1410ق، حاشیه کتاب المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ4، ج1.
15
طوسی [شیخالطائفه]، محمدبن حسن،1387ق، المبسوط،بیجا، المکتبه الرضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، ج5.
16
فتیان، فرید، 1975م، مصادر الالتزام، بغداد، مطبعه العانی، بیچا.
17
کاتوزیان، ناصر، 1364ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران، انتشارات بهنشر، ج1.
18
مرسی بک، محمد کامل، 1954م، الالتزامات، بیجا، المطبعه العالمیه، ج1.
19
مرقس، سلیمان، 1955م، عقد البیع فی التقنین المدنی الجدید، مصر، مطبعه نهضه، بیچا.
20
موسویخویی، سید ابوالقاسم، 1412ق، مصباح الفقاهه فی المعاملات، بیروت، بینا، ج 3.
21
مینا، محبوبه، 1392 ش، مفهوم اکراه و تأثیر آن بر اراده با نگاهی به حقوق فرانسه و مصر، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، ش9.
22
نائینی، محمد حسین، بیتا، منیه الطالب، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چ1، ج1.
23
نجفی، محمد حسن، 1367ش، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ9، ج22.
24
Carbonnier, Jean, (1988), Droit Civil, les Obligations, France, Press Universitaires De France.
25
Charls, Aubry & Rau, Charls (1942), Droit Civil Français, Paris, par Bartin.
26
Ghestin, Jacques, (1993), Traité de Droit Civil: La Formation di contrat, Paris, Librairie General de Droit et de Jurisprudence, 3rd Ed.
27
Larroumet, Christian, (1990), Droit Civil Les Obligation: Le Contrat, Paris, Economica, 2nd Ed.
28
Mazeaud, Jean & Henri, Léon, (1998), Leçons De Droit Civil Obligations, Théorie Générale, Montchrestien, Par François Chabas, Tome II, 9th Ed.
29
Terré, François & Lequette, Yves & Simler, Philippe, (1999), Droit Civil, Oxford, Dalloz, 7th Ed..
30
Weill, Alex & Terré, François, (1974), Droit Civil: les Obligations, Paris, Dalloz, 2nd Ed.
31