رویکرد حاکم بر حق تعیین سرنوشت افراد دارای معلولیت در اسناد بین‌المللی و نظام حقوقی ایران در عصر حاضر

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

چکیده

حاکمیت افراد بر تعیین سرنوشت خویش در عصر حاضر به‌عنوان اصلی بنیادین در تحقق دموکراسی و در پی آن تضمین حقوق و آزادی‌های انسان در تمام ابعاد زیست فردی و اجتماعی محسوب می‌شود. در همین راستا افراد دارای معلولیت که تشکیل‌دهنده بخش مهمی از جامعه جهانی هستند، محق در برخورداری از این حق خواهند بود. نحوه تضمین آن با طرح الگوهای کلاسیک خیریه‌ای و پزشکی، همچنین الگوهای مدرن اجتماعی و حقوق بشری تحول‌یافته است؛ لیکن در عصر حاضر شاخص‌ترین عامل در وجود تبعیضات ناروا، عدم شناسایی حق حاکمیت افراد دارای معلولیت با بهره‌گیری از مشارکت همگانی است. مقامات حاکم به‌طور مؤثر نمی‌توانند در جایگاه نمایندگان این بخش از جامعه قرار گیرند و تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها اغلب بدون آگاهی از حقوق آنان تنظیم‌شده و دولت‌ها با پیش‌بینی تعهداتی در عرصه‌های مختلف، خود را حاکم بر سرنوشت افراد دارای معلولیت می‌سازند. تدوین سیاست‌های تقنینی کارآمد و پیش‌بینی لوازم تضمین این حق اساسی، گامی مؤثر در تضمین این امر خواهد بود. بنابراین با بهره‌گیری از روش توصیفی تحلیلی، ضمن مطالعه مؤلفه‌ها و مبانی مقرر در اسناد بین‌المللی و قوانین ایران، قواعد و اصول حاکم بر تضمین حق حاکمیت افراد دارای معلولیت بر سرنوشت خویش جهت نیل به برابری فرصت‌ها را ترسیم خواهیم نمود.

تازه های تحقیق

حاکمیت افراد دارای معلولیت بر سرنوشت خویش، با طرح نظریات و الگوهای مختلف، دچار تحول و دگرگونی شده است. براساس الگوی حمایتی و پزشکی، برخورداری از حق زیست فردی این بخش از جامعه، وابسته به دریافت خدمات حمایتی و درمانی بوده است و در الگوی اجتماعی و حقوق بشری نیز باوجود تحول بنیادین در نگرش‌ها، هنوز نمی‌توان حاکمیت افراد دارای معلولیت در ابعاد مختلف را محقق دانست. کنوانسیون بین‌المللی حقوق افراد دارای معلولیت با طرح مبانی حقوق بشری و تأکید بر حق بر خودمختاری در ماده (19) و حق بر مشارکت سیاسی در ماده (29)، ظرفیت‌های تحقق حق حاکمیت بر سرنوشت مدنی و سیاسی را برای افراد دارای معلولیت تضمین نموده است؛ اما لازم به تأکید است که سند حاضر نیز حاکمیت افراد بر سرنوشت اقتصادی و اجتماعی را بیشتر مورد تأکید قرار داده است. درمجموع می‌توان تمامی ابعاد حاکمیت بر ابعاد مختلف زندگی را در کنوانسیون ملاحظه نمود و نظام نمایندگی به‌عنوان امری پذیرفته‌شده در مفاد این سند اساسی مورد تأکید جامعه بین‌الملل قرارگرفته شده است.

با عنایت بر اصول بنیادین قانون اساسی ایران و الحاق ایران به کنوانسیون در سال 1387، لازم است تا حاکمیت افراد دارای معلولیت را همچون سایر شهروندان به رسمیت شناخت؛ لیکن وضع قانون حمایت از حقوق معلولان و عدم توجه به زیست مدنی و سیاسی این بخش از جامعه، دستیابی آنان را به این حق بنیادین با دشواری مواجه ساخته است. مطابق موارد مذکور، با تدوین و تصویب سیاست‌های تقنینی کارآمد به‌واسطه مشارکت همه‌جانبه و پیروی از نظام نمایندگی، ظرفیت تضمین حاکمیت افراد دارای معلولیت در تمامی عرصه‌ها وجود خواهد داشت. نمی‌توان حاکمیت این بخش از جامعه را محدود به ابعاد اقتصادی و اجتماعی دانست؛ بلکه تحقق آنان نیز وابسته به تضمین حاکمیت مدنی و سیاسی آنان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Ruling Approach on the Right to Self-determination of People with Disabilities in International Documents and Iranian Legal System in the Present Era

نویسندگان [English]

  • Alireza Dabirnia 1
  • Zahra Abedini 2
1 Associate Professor, Department of Public Law, Faculty of Law, University of Qom.
2 PhD Student of Public Law, Faculty of Law, University of Qom.
چکیده [English]

In today's era, the sovereignty of individuals to determine their own destiny the present era is considered as a fundamental principle in the realization of democracy and, subsequently, the guarantee of human rights and freedoms in all aspects of personal and social life. In this regard, people with disabilities, who constitute an important part of the world community, will have the right to enjoy this right. The way to guarantee it has evolved with the design of classical charitable and medical models, as well as modern social and human rights models; but in the present era, the most significant factor in the existence of unfair discrimination is the lack of recognition of the right to sovereignty of people with disabilities by benefiting from public participation. The ruling authorities cannot effectively be in the place of the representatives of this part of the society, and decisions and decision-making are often set without knowing their rights, and governments make themselves the ruler of the fate of people with disabilities by providing obligations in various fields. Codifying effective legislative policies and predicting the means of guaranteeing this fundamental right will be an effective step in guaranteeing this matter. Therefore, by using the analytical-descriptive method, while studying the components and foundations stated in international documents and Iranian laws, we will outline the rules and principles governing the guarantee of the sovereign right of people with disabilities over their destiny in order to achieve equal opportunities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sovereignty
  • self-determination
  • people with disabilities
  • equality
  • participation

مراجع

اخوان خرازیان، مهناز. (1386). «حق تعیین سرنوشت در چهارچوب ملل متحد». مجله حقوقی، (36).
دبیرنیا، علیرضا؛ شیبانی، عادل. (1398). «نماینده‌گرایی، نظام نمایندگی پویا و ظرفیت‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه مجلس و راهبرد، 27(102).
رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین. (1390). «حمایت از معلولین در حقوق بین‌الملل». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 11(41).
طبیبیان، شهره. (1391). «حقوق اشخاص نابینا و کم‌بینا در اسناد بین‌المللی حقوق بشر و قوانین موضوعه ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
عابدینی، زهرا. (1399). «الگوی مطلوب حمایت از نابینایان در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه مفید.
فهیمی، فاطمه؛ پورمحمدی، نعیمه؛ فتاحی، سید محسن؛ لک‌زایی، مهدی. (1399). «تحلیل نقد دیدگاه فمینیستی از تعاریف معلول و معلولیت در اسناد حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، (30).
قاری سید فاطمی، سید محمد. (1382). «حق تعیین سرنوشت و مسئله نظارت انتخابات: نظارت تضمینی در مقابل نظارت تحدیدی». فصلنامه علمی پژوهشی مدرس، (4).
قاری سید فاطمی، سید محمد. (1388). حقوق بشر در جهان معاصر (چاپ اول، جلد دوم). تهران: نشر نی.
قاسمی، غلامعلی؛ مؤیدیان، آمینه. (1398). «نسبت حق تعیین سرنوشت و دموکراسی از منظر حقوق بین‌الملل». فصلنامه تحقیقات حقوقی، (89).
لاک، جان. (1378). رساله‌ای درباره حکومت، مترجم: حمید عضدانلو، تهران: نشر نی.
لطیفیان، مریم، بنی‌اسد، اسما، و کمالی، محمد. (1400). «بررسی ابعاد اجتماعی معلولیت: یک مرور نظام‌مند». پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، (26).
اصغری آقمشهدی، فخرالدین، و شیرانی، فرناز. (1392). «حق تعیین سرنوشت در اسناد بین‌المللی و قرآن کریم». فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 2(3).
محبی، داود، و طالب نجف‌آبادی، اعظم. (1399). «حق تعیین سرنوشت بر حقوق بشر بین‌الملل و اصول فرا دستوری: بررسی انتقادی اصل یک‌صد و هفتادوهفت قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 8(3).
میر موسوی، سید علی. (1400). «تعهد و مسئولیت دولت در برابر حقوق بشر». فصلنامه حقوق بشر، 16(1).
نوری، علی. (1394). حقوق معلولان ایران. قم: انتشارات صبح صادق.
نصیب، محمدحسین، جهان‌بین، عبدالله، و جهان‌بین، فخرالدین. (1390). «نگرشی بر وضعیت معلولان در ایران در پرتو حمایت‌های رفاهی و مدنی دولت». نشریه حقوق اساسی، (16).
هاشمی، سید محمد. (1380). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (جلد 2). تهران: نشر دادگستر.
هاشمی، سید محمد. (1384). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. تهران: نشر میزان.
هکی، فرشید. (1391). گفتمان حقوق بشر برای همه (چاپ دوم). تهران: انتشارات شهر دانش.
حسینی، سید حسین. (1397). «حق تعیین سرنوشت در حقوق بین‌الملل». فصلنامه علمی پژوهشی پوهنتون خصوصی، 7(1).
دایروین، دبلیو. (1386). معمار سرنوشت خود باشید، ترجمه: محمدرضا آل یاسین، تهران: نشر هامون.
دبیرنیا، علیرضا. (1395). «حاکمیت مردم در مفهوم مدرن- فراساختاری بودن حق حاکمیت». پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 20(3).
دبیرنیا، علیرضا. (1395). قدرت مؤسس؛ کاوشی در حقوق اساسی مدرن. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
دبیرنیا، علیرضا. (1396). «حاکمیت مردم و محدودیت حکومت». مجله کانون وکلای دادگستری، (236).
دبیرنیا، علیرضا. (1397). «جمهوریت و اسلامیت در قانون اساسی ایران؛ حاکمیت دوگانه یا واحد». پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 22(3).
دبیرنیا، علیرضا، و دست‌پیمان، صائب. (1400). «شناسایی حق تعیین سرنوشت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». پژوهش حقوق عمومی، 22(70).
References
Benedicte (2007), Disability in local and global worlds. University of California Publisher.
Charancle, J. M., & Lucchi, E. (2018), Incorporating the principle of do no harm: How to take action without causing harm – Reflection on a review of Humanity & Inclusion’s practices. Humanity & Inclusion Cooperation Division.
Falk, R. A. (2000), Human rights horizon: The pursuit of justice in a globalizing world. New York.
Higgins, R. (1994), Problems and process: International law and how we use it. Oxford Clarendon Press.
Johnson-Burel, D. (2016), Nothing about us, without us (Nihil de Nobis, Sine Nobis). In
Black participatory research: Power, identity, and the struggle for justice in education (pp. 35-53). New York: Palgrave Macmillan US.
Klabbers, J. (2006), The right to be taken seriously: Self-determination in international law. Human Rights Quarterly, 28(1), 39-64.
Brown, M. (Ed.). (1993), Ethnic conflict and international security. Princeton University Press.
Passavant, P. A. (2009), We should be liberal at least. New York: Sage Press.
Radon, P. (2000), The break-up of Yugoslavia and international law. New York: Routledge.
Mullerson, R. (1994), International law, rights and politics. London: Ise Routledge Press.
Wehmeyer, M. L. (2020), The importance of self-determination to the quality of life of people with intellectual disability: A perspective. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(19), 7121.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار