نوع مقاله: علمی و پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه امام صادق(ع).
چکیده
سازمان همکاری اسلامی با پیشینهی قریب به پنج دهه فعالیت بین‌المللی و فراگیری دامنهی شمول اعضا از همهی مناطق جهان و بیشترین تعداد اعضا بعد از سازمان‌ملل، علی‌القاعده باید در ارتقای وضعیت انسانی مسلمانان از جمله زنان مسلمان در سراسر جهان اثرگذار و دارای دستاوردهای برجسته باشد. این مقاله درصدد پاسخگویی به این پرسش اساسی است که حقوق زنان در اسناد سازمان همکاری اسلامی چگونه مورد شناسایی قرار گرفته و چه هنجارها و قواعدی در این زمینه تدوین شده است. نوشتار حاضر با تمرکز بر روند فعالیت سازمان همکاری اسلامی در عرصهی حقوق زن، مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و بررسی ده‌ها سند مصوب سازمان و آثار پژوهشی ذیربط در سطح جهانی، آشکار ساخته که سازمان مزبور اگرچه در ابعاد هنجارسازی و نهادسازی دستاوردهایی داشته، اما در زمینهی اجرای هنجارها و تضمین رعایت حقوق زن با ناکامی مواجه بوده است. چرایی و چگونگی تقویت دستاوردها و رفع چالش‌های موجود فراروی حقوق زنان در سازمان همکاری اسلامی، طبیعتاً باید در پژوهش‌های آتی مورد مطالعه قرار گیرند.
تازه های تحقیق
اول) در جهانی که قواعد حقوقی بین‌المللی عمدتاً سکولار و مبتنی بر عقل بشری و توافقات و رویه‌های مشترک است، فعالیت سازمان بین‌الدّولی فراگیری حول اعتقاد مشترک دینی، منحصر به فرد است و نمی‌توان فعالیت آن را مشابه سایر سازمان‌های بین‌الدولی منطقه‌ای مورد فهم و تجزیه و تحلیل قرار داد. سازمان همکاری اسلامی به لحاظ خصیصه ذاتی یاد شده با وضعیت دوگانه‌ای مواجه است. از یک‌سو تلاش دارد تا در چارچوب موازین حقوق بین‌الملل به‌ویژه درون تعاملات سازمان‌ملل به نمایندگی از 57 کشور نقش ایفا کند و از سوی دیگر در پی آن است تا بر اساس مبانی دینی و اعتقادی مشترک بین اعضای خود هنجارسازی و قاعده‌گذاری‌های مختلفی را به موازات موازین بین‌المللی و گاه در انتقاد از آنها به انجام رساند. اگرچه ایفای نقش اخیر با مشکلات درونی مانند عدم وحدت لازم اعضاء، وابستگی برخی اعضاء به قدرت‌های بزرگ، چالش‌های اداری و ساختاری و مشکلات بیرونی مانند فشار فضای بین‌المللی عمدتاٌ مبتنی بر حقوق بین‌الملل غیردینی، سازمان یافتگی و گستردگی قواعد و نهادهای بین‌المللی مرتبط با مجموعه سازمان‌ملل روبروست، اما همین سطح از تلاش‌ها نیز برای جوامع مسلمان مغتنم است و موضع منفرد کشورهای مسلمان را برای دفاع از دغدغه‌های دینی در حوزه‌های متنوع از جمله حقوق زن تقویت می‌کند. فلذا با همه انتقادات قابل طرح بر دستاوردهای سازمان همکاری اسلامی نباید این کارایی مهم سازمان را نادیده گرفت یا تضعیف نمود.
دوم) روند تلاش‌های مشترک دولت‌های اسلامی در زمینه حقوق زنان همانگونه که در نوشتار حاضر تشریح شد، اگرچه هنوز به نتایج منسجم هنجاری، ساختاری و رفتاری شایسته و اثرگذار در سطوح ملی دولت‌های اسلامی و گستره بین‌المللی منتهی نشده است، اما در چارچوب واقعیات کنونی حکومت‌های اسلامی و چالش‌های متعدد فراروی جهان اسلام و حجم بسیار گسترده قاعده‌گذاری‌ها و ساختارسازی‌ها و عملکردهای نظام ملل‌متحد در زمینه حقوق زن، همین حد از دستاوردها نیز قابل توجه و نیازمند تقویت و تکامل تدریجی است.
سوم) متخصصان حقوق زن و مراکز علمی ذیربط در کشورهای اسلامی می‌توانند با رصد تحولات ضداسلامی در سطح جهانی از جمله درون سازوکارهای ملل متحد دائماً حساسیت‌های لازم را نزد دولت‌های اسلامی ایجاد کنند تا آنها تدابیر مشترک برای صیانت از مبانی اعتقادی خود در راستای تعالی جایگاه زنان را اتخاذ نمایند. همچنین لازم است مرتباً پیشنهادات نظری و کاربردی به دولت‌های اسلامی ارائه کرد تا مبتنی بر اندیشه اسلامی در سطوح ملی خود بی‌عدالتی‌های علیه زنان را رفع کرده و اعتماد به‌نفس و خوداتکایی زنان مسلمان به فرهنگ و اعتقادات و راهکارهای بومی را تقویت کنند، و در نتیجه ولع حرکت‌های تقلیدی برگرفته از مبانی ضددینی و بی‌توجه به جایگاه متعالی زن در اسلام را متوقف سازند تا سازمان همکاری اسلامی در تعاملات جهانی بتواند الگوهای کارآمد کشورهای مسلمان را معرفی نماید.
چهارم) دولت‌های اسلامی باید تدابیر مشترکی برای نحوه مواجهه با روندهای هنجارسازی بین‌المللی حقوق زن به‌ویژه در چارچوب سازمان‌ملل اتخاذ نمایند تا از اقدامات ضدونقیض کشورهای اسلامی پیشگیری شود. به‌عنوان مثال حق‌شرط‌های کشورهای مسلمان بر کنوانسیون‌های بین‌المللی ذیربط که بر اساس دغدغه‌های اسلامی مطرح می‌شود، می‌تواند از وحدت رویکرد و اشتراک موضع برخوردار شود و فراتر از این سطح، دول اسلامی در روندهای هنجارسازی بین‌المللی پیشنهاد تصویب اسناد مشخص یا ایجاد سازوکارهای مؤثر رعایت حقوق زن را مطرح نمایند که امکان تعارض قاعده‌گذاری بین‌المللی با دغدغه‌های دینی جهان اسلام را به حداقل ممکن برساند.
پنجم) باید از طریق مجاری دیپلماتیک به سازمان همکاری اسلامی پیشنهاد کرد که همانند موضوع مقابله با اسلام‌هراسی، سازوکاری ویژه برای رصد تحولات تخصصی حقوق زن در سطح جهانی که با مبانی دینی و اخلاقی ضدیت دارند و به نام حقوق زن لطمات جبران‌ناپذیر به کرامت و حقوق زن وارد می‌کنند، ایجاد نمایند تا با اشراف لازم بر تحولات گسترده هنجاری و رفتاری در سطح جهان ، تدابیر متناسب اتخاذ و ظرفیت‌های جهان اسلام به نحو شایسته مورد بهره‌برداری قرار گیرند. متأسفانه در حال حاضر این اشراف در دبیرخانه سازمان همکاری اسلامی و نشست‌های ادواری ارکان آن دیده نمی‌شود که خود عامل مهمی در کندی دستاوردها در حوزه زنان می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Approach of the Organization of Islamic Cooperation toward Women's Rights
نویسنده [English]
- Mahya Saffarinia
Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Islamic Knowledge and Law, Imam Sadiq University.
چکیده [English]
The Organization of Islamic Cooperation (OIC), with a history of nearly five decades of international activity and expanding the scope of membership to all parts of the world and the largest number of members after the United Nations, in principle should be effective and have notable achievements in promoting the human conditions of Muslims including Muslim women around the world. But is it really That is? This article aims at answering this question that how women rights are recognized in ICO and which norms and rules are codified in this regard. The present contribution, through focusing on the procedure of the activities of the Organization of Islamic Cooperation in the field of women's rights and based on a descriptive-analytic method and by means of examining dozens of documents approved by the Organization and related research works worldwide, has revealed that however the Organization has had some achievements in norm and institution setting, it has failed in implementation of the norms and ensuring women's rights. Why and how to strengthen the achievements and eliminating the existing challenges meeting women's rights within the OIC, naturally should be studied in future researches.
کلیدواژه‌ها [English]
- Organization of Islamic Cooperation
- Women's Rights
- Norm-Setting
- Institution-Making
- Plan of Action
1) مظفری، محمدحسین، 1389ش، منشور حقوق‌بشر اسلامی، چالش‌ها و راهکارها، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
2) مظفری، محمدحسین، 1388ش، کشورهای اسلامی و حقوق‌بشر، تهران، انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
3) Adam, Ahmed, (2014), Understanding the Role of the Organization of Islamic Cooperation in Human Rights, Asian Forum for Human Rights and Development (FORUM-ASIA).
4) Akbarzadeh, Shahram & Shahab Ahmed, Zahid, (2017), "Impacts of Saudi Hegemony on the Organization of Islamic Cooperation (OIC)", Springer Science Business Media
5) AS/Jur (2016) 28, Committee on Legal Affairs and Human Rights, Compatibility of Sharia law with the European Convention on Human Rights: can States Parties to the Convention be signatories of the ‘Cairo Declaration’? , AS/Jur (2016)28 7 October 2016 , parliamentary assembly, Council of Europe.
6) Blitt, Robert, (2016), "Equality And Non Discrimination Through the Eyes of an International Religious Organization: The Organization of Islamic Cooperation Response to Women’s Rights and Sexual Orientation and Gender Identity Rights", Legal Studies, University of Tennessee.
7) Bozorgmehri, Majid, (2017), “The Human Rights in OIC, A Gradually Movement but in Progress”, Journal of Politics and Law; Vol. 10, No. 2.
8) Chase, Anthony Tirado, (2015), The Organisation of Islamic Cooperation: A Case study of International organization’s Impact on Human Rights, The Danish Institute for Human Rights.
9) Council of Europe, (2016), Compatibility of Sharia law with the European Convention on Human Rights: can States Parties to the Convention be signatories of the ‘Cairo Declaration’? Committee on Legal Affairs and Human Rights.
10) Equitas, (2009), Women’s Rights in Muslim Communities: A Resource Guide for Human Rights Educators, International Centre for Human Rights Education, Canada.
11) Farrar, Salim, (2014). “The Organisation of Islamic Cooperation: Forever on the Periphery of Public International Law?”, Published by Oxford University Press.
12) Gutiérrez Castillo, Victor Luis, (2014),” The Organization of Islamic Cooperation in Contemporary International Society”, Revista Electrónica de Estudios Internacionales.
13) Häusler, Katharina and others, (2016), Human rights, democracy and rule of law: Different organisations, different conceptions?, European Commission, Work Package No. 3.
14) Kayaoglu, Turan, (2013), A Rights Agenda for The Muslim World? The Organisation of Islamic Cooperation’s Evolving Human Rights Framework, The Brookings Doha Center.
15) Lahssen, Madi, (2002), Basic Needs for Women Education, Publications of the Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization- ISESCO.
16) Makau Mutua, (2007), “Standard Setting in Human Rights: Critique and Prognosis”, Human Rights Quarterly, No.29.
17) OIC – 2025 Programme of Action Progress Report 2016 – 2017, Organisation of Islamic Cooperation.
18) OIC –(2017), Programme of Action Implementation plan 2016 – 2025, Organization of Islamic Cooperation (OIC).
19) OIC /1-WCOD/2006/REP.FINAL,( 2006), Report of The First Ministerial Conference On Women’s Role In The Development Of OIC Member States Istanbul, Republic of Turkey.
20) OIC General Department of Cultural, Social and Family Affairs, (2015), A comparative Study of OPAAW (OIC Plan of Action for the Advancement of Women) and CEDAW (Convention on the Eradication of Discrimination Against Women)
21) OIC Plan of Action for The Advancement of Women (OPAAW), (2016), Adopted by the Sixth Session of the Ministerial Conference on the Role of Women in the Development of OIC Member States, Turkey.
22) OIC/2-WCOD/2008/REP.FINAL, (2008), Report of The Second Ministrial Conference On The Role of Women in The Development of OIC Member States (Cairo Plan of Action for Women) Cairo, Arab Republic of Egypt.
23) OIC/3-WCOD/2010/DEC, (2010), Tehran Declaration The Third Ministerial Conference On the Role of Women in the Development of OIC Member States “Women, Family and Economy”.
24) OIC/4-WCOD/2012/DEC/FINAL, (2012), Jakarta Declaration The Fourth Ministerial Conference on the Role of Women in Development of the OIC Member States, “Strengthening Women’s Participation and Roles in Economic Development in OIC Member States” .
25) OIC/6-WCOD/2016/DEC/FINAL,(2016), Istanbul Declaration on The Sixth Ministerial Conference on The Role of Women in The Development of The OIC Member States, Turkey.
26) OIC/6-WCOD/2016/RES./FINAL,2016 Resolutions, Sixth Session of the Ministerial Conference on the Role of Women in the Development of OIC Member States, Theme: “Status of women in OIC Member States in light of the current challenges” Turkey.
27) OIC/SUM-13/2016/POA-Final, (2016), The OIC-2025 Programme of Action, Organisation of Islamic Cooperation.
28) Petersen,Marie Juul, (2012), Islamic or Universal Human Rights?, The OIC’s Independent Human Rights Commission, Copenhagen, Danish Institute for International Studies
29) Report of The Secretary general on The Implementation of The OIC Ten year Program of Action Submitted to the Fortieth Session of The Council of Foreign Ministers (CFM), (2013), Republic of Guinea.
30) Resolution 1/44-POA, 2017, OIC-2025: Programme of Action Implementation Plan, Organization of Islamic Cooperation (OIC)
31) SESRIC, (2013), The State of Gender in OIC Member Countries, Organisation of Islamic Cooperation Statistical, Economic and Social Research and Training Centre for Islamic Countries, Turkey.
32) SESRIC,( 2015), State of Gender and Family Well-Being in OIC Member Countries, Organisation of Islamic Cooperation Statistical, Economic and Social Research and Training for Islamic Countries.
33) SESRIC,( 2016), State of Gender in OIC Countries: Prospects and Challenges, Organisation of Islamic Cooperation Statistical, Economic and Social Research and Training for Islamic Countries, Turkey.
34) Tadjdini, Azin, (2012), “The Organisation of Islamic Cooperation and Regional Challenges to International Law and Security”, Amsterdam Law Forum, VOL:4:2
ارسال نظر در مورد این مقاله