مطالعه تطبیقی حق تغذیه کودک با شیر مادر در حقوق اسلام و حقوق بین‌الملل: غنای اسلام و توسعه تدریجی حقوق بین‌الملل

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه بغداد، بغداد، عراق.

2 دانشیار حقوق بین الملل دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، جمهوری اسلامی ایران.

3 کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل دانشگاه قم، قم، جمهوری اسلامی ایران .

10.22091/csiw.2025.12779.2650

چکیده

تغذیه کودک با شیر مادر تا آن اندازه حائز اهمیت است که از آن به‌مثابه یک حق یاد شده است. در قرآن و روایات اسلامی به تغذیه کودک با شیر مادر و اهمیت آن پرداخته شده است. اگرچه جامعه بین‌المللی و به‌ویژه نهادهای حقوق بشری، از تغذیه با شیر مادر به‌عنوان یک حق یاد می‌کنند، اما تغذیه با شیر مادر، چه به‌عنوان حق کودک و چه به‌عنوان حق مادر در هیچ سند حقوقی الزام‌آور، آن‌چنان که باید و شاید، نظم و نسق نیافته است. بررسی این حق بشری، نشان از آن دارد که اسلام، پیش‌تر با قدرت الزام‌آوری بیشتر، به آن پرداخته که در قرآن به‌عنوان منبع اصیل اسلامی، نیز به آن اشاره شده است. نوشتار پیشِ‌رو بر آن شده است تا از رهگذر تدقیق در حقوق اسلام و حقوق بین‌الملل به ایضاح حق تغذیه کودک با شیر مادر بپردازد. سطور پیشِ‌رو دریافته است که رویکرد حمایتی حقوق اسلام به‌مراتب، مترقیانه‌تر از آن چیزی است که در حقوق بین‌الملل آمده و به حق، ضروری است که حقوق بین‌الملل از گزاره‌های اسلامی بهره جوید و وام بگیرد. امری که نه‌تنها به توسعه حقوق بین‌الملل کمک می‌کند که موجب ترویج اندیشه اسلامی می‌شود.

تازه های تحقیق

جستار حاضر بر آن شد تا از رهگذر تدقیق در تغذیه کودک با شیر مادر در حقوق اسلام و حقوق بین‌الملل بشر، به بایستگی نقش‌آفرینی در توسعه تدریجی به‌منظور قاعده‌سازی در حقوق بین‌الملل نظر بدوزد. در نگاه حقوق اسلام، شیر مادر تحفه‌ای الهی برای طفل محسوب شده است. با غور در آموزه‌های اسلامی می‌توان دریافت که حق بر تغذیه با شیر مادر، به‌عنوان یک حق بنیادین و اساسی برای کودک برشمرده شده است. در نظام حقوقی اسلام، حق کودک بر تغذیه با شیر مادر، در زمره حقوق اولی و ارجح دانسته شده است. همسو با قرآن کریم، احادیث و روایات زیادی از پیامبر اسلام(ص) وجود دارد که به روشنی گویای بایستگی اهمیت حمایت از حق کودک برای تغذیه با شیر مادر است. در اسلام، تغذیه با شیر مادر به‌عنوان یک حق اساسی برای نوزادان تازه متولدشده، شناخته شده است. در سیره نبوی و احادیث حضرت پیامبر(ص) نیز می‌توان بر لزوم حمایت از حق کودک بر تغذیه با شیر مادر پی برد. ازاین‌رو، در نظام حقوقی اسلام، حق کودک بر تغذیه با شیر مادر جزء حقوق بنیادین و اساسی کودک قلمداد می‌شود.

این در حالی است که در نظام بین‌المللی حقوق بشر، درزمینهٔ «حق تغذیه کودک با شیر مادر» به‌عنوان یک «حق بشری» صرفاً در حد دکترین و اسناد حقوقی غیر الزام‌آور باقی مانده است. با اینکه در گستره بین‌المللی، به گونه مستمر، به‌ویژه در سال‌های اخیر، بر اهمیت تغذیه با شیر مادر تصریح گردیده و صرف‌نظر از سلامتی کودک برای تندرستی مادر نیز مؤثر دانسته شده و از آن به‌عنوان یک حق یاد شده است، لیک این تغذیه با شیر مادر چه به‌عنوان حق کودک یا حق مادر آن‌چنان که باید و شاید در منابع اصلی و الزام‌آور حقوق بین‌الملل منعکس نشده است. قطعنامه‌های مجمع عمومی، استراتژی جهانی تغذیه نوزادان و کودکان (اعلامیه اینوچنتی) و گزارش‌های نهادها نظیر گزارش گزارشگر ویژه کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد راجع‌به حق هر فرد در خصوص برخورداری از عالی‌ترین استاندارد قابل حصول سلامتی ذهنی و جسمی و همین‌طور، گزارشِ گزارشگر ویژه کمیساریای یاد شده راجع‌به حق بر غذا، به لحاظ حقوقی بین‌المللی، ماهیت غیرالزام‌آور دارند. این به آن معنا است که فی‌نفسه و به خودی خود، یک منبع حقوقی بین‌المللی الزام‌آور نیستند. چه اینکه در زمره منابع الزام‌آور حقوقی بین‌الملل، به آن‌گونه که در ماده 38 اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری منعکس شده، دانسته نمی‌شود. اعلامیه اینوچنتی، به اقتضای ماهیت غیرالزام‌آور آن، نشان‌دهنده یک طرح بالقوه مهم برای تقویت حقوق بشر و پرداختن به تغذیه کودک با شیر مادر است و یک منبع الزام‌آور در حقوق بین‌الملل قلمداد نمی‌شود.

وجود تعهد بین‌المللی در نظام بین‌المللی حقوق بشر به‌مثابه آن است که چنانچه آن تعهد بین‌المللی نقض بشود، قابلی رسیدگی اعم از داوری و قضائی را دارد و البته این منوط به وجود محکمه صلاحیت‌دار است. مضاف بر این به‌موجب نظام حقوقی ایران، عهودی که ایران به آن ملزم است، در حکم قانون داخلی هستند و از این جهت، آن تعهد، از دو شأن داخلی و بین‌المللی برخوردار است. این‌گونه حق کودک بر تغذیه با شیر مادر می‌تواند به‌عنوان یک حق قوام یافته مطرح گردد و مضاف بر اینکه به حقوق بین‌الملل کمک می‌شود، موجب گسترش قلمرو اعمال آموزه‌های غنی اسلامی می‌گردد.

با توجه به تحقیق صورت گرفته، بایسته است تا کشورهای اسلامی بر آن بشوند تا پهنه حقوقی بین‌المللی بتواند از آموزه‌های اسلامی بهره ببرد. در این خصوص پیشنهادهای زیر می‌توانند کارگشا و عملیاتی باشند.

1) یکی از طرق، انعقاد معاهده بین‌المللی با تکیه بر آموزه‌های اسلامی است. این به آن معنا است که محتوای آن معاهده بین‌المللی، دربردارنده آموزه‌های اسلامی باشد. چنین معاهده‌ای می‌تواند بین کشورهای اسلامی با هم یا حتی کشور اسلامی با کشورهای غیراسلامی منعقد گردد. دراین‌باره، حتی اگر نام اسلام برده نشود، ولی محتوا اسلامی باشد، ارزشمند است.

2) راه دیگر، تکوین قاعده حقوق بین‌الملل عرفی است. البته، تکوین قاعده حقوق بین‌الملل عرفی، نیازمند دو عنصر مادی و معنوی است. کشورها می‌توانند با عملکرد خود، دست‌کم، موجبات تشکیل حقوق بین‌الملل عرفی در گستره منطقه‌ای را فراهم آورند. چراکه به‌موجب گزارش‌های کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل متحد، حقوق بین‌الملل عرفی می‌تواند در سطح محلی و منطقه‌ای هم تشکیل شود، کما اینکه معاهده بین‌المللی هم می‌تواند بین دو کشور منعقد شود.

3) راه دیگر، صدور قطعنامه یا اعلامیه از سوی نهادهایی نظیر سازمان همکاری اسلامی و همین‌طور کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی است. در این صورت، حتی چنانچه آن اعلامیه به لحاظ حقوقی، الزام‌آور نباشد، می‌تواند در فرایند توسعه تدریجی، موجبات تکوین قاعده‌سازی بین‌المللی را مهیا سازد.

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Right to Breastfeed a Child in Islamic Law and International Law: The Richness of Islamic Law and the Progressive Development of International Law

نویسندگان [English]

  • Mahmood Khalil Jafar 1
  • Mohamad Setayeshpur 2
  • Bita Hamzavi Azad 3
1 Professor of International Law, University of Baghdad, Baghdad, Iraq.
2 Associate Professor of International Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
3 MSc in international law, University of Qom, Qom, Islamic Republic of Iran
چکیده [English]

Breastfeeding is of such importance that it is referred to as a right. The Quran and Islamic traditions have addressed breastfeeding and its importance. Although the international community, and especially human rights institutions, mention breastfeeding as a right, breastfeeding, whether as a child's right or as a mother's right, has not been regulated in any binding legal document as it should be and perhaps should be. A study of this human right shows that Islam has addressed it earlier, with greater binding power, and it has also been referred to in the Quran as the original Islamic source. The following article aims to clarify the right to breastfeed a child by examining Islamic and international law. The preceding lines have found that the protective approach of Islamic law is far more progressive than that found in international law, and it is rightly necessary for international law to benefit from and borrow from Islamic propositions. This not only helps in the development of international law but also promotes Islamic thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Rights
  • Islamic Law
  • International Law
  • Human Rights
  • Right to Breast Milk

مراجع

قرآن کریم.
الف. فارسی
بذار، وحید (1398). «محدوده اعمال ماده 9 قانون مدنی نسبت به تعهدات بین‌المللی دولت ایران»، فصلنامه قضاوت، دوره 19، شماره پیاپی 97.
زرنشان، شهرام و رضوانی‌مفرد، احمد (1396). «حمایت از حق تغذیه کودک با شیر مادر در اسلام و نظام بین‌المللی حقوق بشر»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 8، شماره 2.
ستایش‌پور، محمد (1401). «واکاوی تطبیقی مظاهر «دوگانه‌انگاری و یگانه‌انگاری» حقوق داخلی و بین‌المللی در سیر تطوّر آموزه‌های حقوقی و رویه جامعه بین‌المللی»، پژوهشنامه حقوق تطبیقی، دوره 6، شماره 1.
شریفی خوانساری، محمدرضا (1386). حقوق فرزند بر والدین از نگاه اسلام، چاپ اول، قم: بنی‌الزاهرا(ع).
غلامعلی، علی (1399). «حق تغذیه با شیر مادر در پرتو مبانی حقوق بشر اسلامی»، فصلنامه حقوق پزشکی، ویژه‌نامه حقوق بشر و حقوق شهروندی.
قاسمی، غلامعلی؛ زارع، مهدی و ستایش‌پور، محمد (1397). «حق مادری در اندیشه امام سجاد علیه‌السلام و حقوق بین‌الملل»، پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده.
قاسمی، غلامعلی و ستایش‌پور، محمد (1399). «مسئولیت بین‌المللی آمریکا در شهادت سردار سلیمانی»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 7، شماره 2.
کاتوزیان، ناصر (1394). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ چهل‌وچهارم، تهران: انتشارات میزان.
محمودی، سید هادی و ستایش‌پور، محمد (1398). «گذر از زمان در ایجاد قاعده حقوق بین‌الملل عرفی: واکاوی انگاره‌های حقوقی و رویه دیوان بین‌المللی دادگستری»، دوفصلنامه حقوق تطبیقی.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، جلد 2، دارالکتب الاسلامیه.
ب. عربی
حرانی، ابن شُعبه (1382). تحف العقول، ترجمه: صادق حسن‌زاده، قم: آل علی.
سلیمی، عبدالحکیم و مصباح یزدی، محمدتقی (1381). نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
حر عاملی، محمد بن حسن (1414 ق). وسائل الشیعه، چاپ دوم، قم: موسسه آل البیت(ع).
ذهبی، محمد بن احمد (1420 ق). التفسیر الکاشف، جلد اول، بی‌نا.
سبزواری نجفی عزیزی، محمد (1419 ق). ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، دارالتعارف للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن (1390). تفسیر مجمع البیان، جلد 2، دارالمعرفه.
طیب، سیدعبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، جلد 2، نشر اسلام.
قمی مشهدی، محمد (1381). کنز الدقائق، جلد 2، دارالغدیر.
مجلسی، محمدباقر (1395). بحارالانوار، جلد 22 و ۱۰۰، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الوفاء،
محدث نوری (نوری طبرسی)، حسین (1379). مستدرک الوسائل، جلد 15، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث.
References
Books and Articles
Achour M. (1984). “Tafsir Al-Tahrir Wal-Tanwir Tunis”. Al-Dar al-Tunusiyyah li-Nash, Vol. 2.
Bordin, Fernando Lusa (2014). “Reflections of Customary International Law: The Authority of Codification Conventions and ILC Draft Articles in International Law”, International and Comparative Law Quarterly, vol. 63, pp. 535-567.
Kent, George (2006). “Child Feeding and Human Rights”, International Breastfeeding Journal, 1, Bio Med Central, 1.27.
Qayyim J. (1971). “Tuhfat al-Mawdud Fi Ahkam Al-Mawlud”, Damascus: Maktabat Dar
Al-Bayan, pp. 234-235.
Stearns P. (2017). “History of Children’s Rights”. in Ruck M, Badali M and Freeman M., Handbook of Children's Rights: Global and Multidisciplinary Perspectives, New York: Taylor & Francis.
Tomasevski Katarina (1995). “Women and Human Rights”, London, New Jersey: Zed Books.
Yasmin T. (2017). “Judicial Trends in Child Custody Cases in Bangladesh”. Traditional Islamic Law Rules versus Welfare Considerations, Asian Journal of Comparative Law, 12(2), pp. 233-256.
Zahid M. and Muhammad N. (2017). “Moral Teaching of Islam Regarding Breast Feeding”, Journal of Medical Science, 25 (1), pp. 63-67.
Documents
Committee on the Elimination of Discrimination against Women (1999). General rRecommendations on the Elimination of Discrimination against Women, Twentieth Session of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women.
Committee on the Rights of the Child (2013). General Comment No. 15, (2013) on on the Right of the Child to the Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Health, Sixty-Second Session.
Committee on the Rights of the Child (2013). General Comment No. 16 on State Obligations Regarding the Impact of the Business Sector on Children’s Rights, Sixty-Second Session.
Convention on the Rights of the Child (1989).
International Labour Office (1952). Report V (1). Maternity Protection at Work, Revision of the Maternity Protection Convention (Revised), 1952 (No. 103), and Recommendation,
(No. 95). Fifth Item on the Agenda.
International Labour Office (2014). Maternity and Paternity at Work: Law and Practice Across the World.
International Law Commission [ILC] (2011). Report on the Work of its Sixty-third Session, A/66/10, UNGAOR 66th Sess., Supp. No. 10. Draft Articles on Responsibility of International Organizations (ARIO).
International Law Commission [ILC] (2001). Draft Articles on International Responsibility of States (ARSIWA).
General Assembly of the United Nations [UNGA] (2003). “Right to Food”, A/57/226.
General Assembly of the United Nations [UNGA] (2013). “Right of Everyone to the Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health”, A/68/97.
General Assembly of the United Nations [UNGA] (2016). Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Compilation of Decisions of International Courts, Tribunals and other Bodies, Report of the Secretary-General, A/71/80.
WHO/UNICEF Policy Makers Conference (1990). Innocenti Declaration on the Protection, Promotion and Support of Breastfeeding, Breastfeeding in the 1990s: A Global Initiative.
Internet Resources
Bhargava, Hansa (2020). “Breastfeeding”, Last visited: Feb. 24, 2022. www.WebMD.com.
Breastfeeding State Laws (2021), Last visited: Mar. 15. 2022. www.ncsl.org
Hallers, Sonja (2018). “Finally! In 2018 it’s legal to Breastfeeding in Public in All 50 States”, Last visited: Aug. 30, 2021. www.amp.usatoday.com
International Breastfeeding Journal, Last visited: Jan. 02, 2022. www.BioMedcentral.com
Kam, Renee IBCLC. (2020). “Breastfeeding in Public How It’s Different Around the World”, Last visited: Sep. 12, 2021. www.belly.com.au
La leche League International (Norway). Last visited: Feb. 25, 2022. www.llli.org
The Benefits of Breastfeeding for Baby and for Mom (2018). Cleveland Clinic Medical Professional. Last visited: Jan. 18, 2022. www.clevelandclinic.org
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار