نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران
چکیده
آزادی های عمومی از طریق مجموعه مقررات الزام آور حقوقی به دنبال تضمین مجموعه امتیازاتی برای بشر می باشد که ذاتی انسان است و از خصوصیات طبیعی او محسوب می گردد و برخی اسناد حقوق بین الملل و حقوق داخلی نیز به بیان آن ها پرداخته اند. قواعد حقوق داخلی در ضمن بیان ضمانت اجراهای حقوق و آزادی های اجتماعی برای آن محدودیت هایی قائل می شوند. از جمع بندی اسناد مرتبط با حقوق و آزادی های عمومی می توان به دو محدودیت آزادی دیگران و منافع عمومی اشاره نمود. بر همین اساس مطالعه ی تفاوت محدودیت های آزادیهای عمومی در حکومت اسلامی و حکومت های سکولار ضروری به نظر می رسد. بر همین اساس این مقاله، ابتدا به بررسی مفهوم حقوق بشر و آزادی های عمومی می‌پردازد و سپس به اثبات اصل وجود محدودیت برای آزادی های عمومی در حکومت های گوناگون اقدام می نماید. پس از آن به مطالعه تطبیقی آزادی های دیگران و منافع عمومی به عنوان محدودیت های حقوق و آزادی های عمومی در حکومت های سکولار و حکومت اسلامی خواهد پرداخت. به نظر می رسد در ضابطه‌های محدودیت آزادی های عمومی میان حکومت های اسلامی و حکومت های لیبرال تفاوتی وجود ندارد بلکه تفاوت در تعریف آزادی و منافع عمومی است که از عرصه علم حقوق خارج می باشد و نظام های حقوقی مبتنی بر ارزش های حاکم بر حکومتها از آثار تعاریف اصطلاحات مذکور در راستای ایجاد الزام حقوقی استفاده می‌نماید.
تازه های تحقیق
اسناد بینالمللی و مقررات حقوق داخلی به دنبال تضمین حقوق و آزادیهایی برای انسانها است که این حقوق به صِرف انسان بودن به وی تعلق میگیرد. حقوق و آزادیهای مذکور در دو سطح قابل بررسی است. سطح اول صرفاً ناظر بر حقوق و آزادیهای ذاتی یک انسان مانند حق حیات، حق آزادی بیان، حق آزادی رفت و آمد، حق آزادی مسکن ، ازدواج و... است و عهدهدار توجیه اصل وجود آزادیها است که تحت عنوان حقوق بشر نامیده میشود. به بیان دیگر، حقوق بشر مجموعه حقوق و آزادیهای افراد را در وضعیت مطلوب و ایدهآل مقرر میدارد. سطح دوم، معطوف به مطالعه تضمینها و الزامات ناشی از حقوق و آزادیهای عمومی در قالب قواعد و مقررات داخلی است. هنگامی که حقوق مورد مطالعه در سطح اول جهت تبدیل به مقررات الزامآور در عرصه اجتماعی وارد در حوزه سطح دوم، موضوع محدودیتها و جوانب آن میشود، این حقیقت آشکار میگردد که آزادی مطلق و بی قید و شرط امکانپذیر نیست و هیچ عقل سلیمی بدان باورمند نیست. بر همین مبنا، مطالعهی محدودیتهای ناشی از آزادیهای عمومی در اسناد بینالمللی و مقررات داخلی ضروری به نظر میرسد. بررسی مجموعه اسناد و مقررات پیرامون آزادیهای عمومی نشانگر آن است که آزادی دیگران و منافع عمومی دو معیار و ضابطه اصلی حدود و ثغور آزادیها میباشد. این در حالی است که تعریف این دو شاخصه با توجه به ارزشها و موازین حاکم بر حکومتهای گوناگون، متفاوت است. آزادی دیگران به عنوان معیاری جهت محدود نمودن آزادیهای عمومی، وابسته به درک از آزادی و نحوه نگرش به آزادی است. آزادی به مفهوم نفی حاکمیت و سیطره غیر در اندیشه لیبرالدموکراسی غرب بر مبنای منفعتطلبی، لذتخواهی و سودگرایی انسانها و عدم اعتقاد به فراماده شکل گرفته است؛ در حالی که در اندیشه اسلامی، آزادی بر مدار دو اصل «عدم برتری انسان از ناحیه خود بر دیگری» و «بندگی خداوند متعال» معنا میشود و بر همین اساس، بندگی خداوند و دستیابی به مقام رشد انسانی با اعتقاد به غیب و زندگی جاودانه اخروی با مفهوم آزادی اسلامی در هم تنیده شده است و بر اساس همین تفاوت در معنا، مفهوم آزادی و در نتیجه مفهوم آزادی دیگران نیز در حکومت اسلامی با سایر حکومتها تمایز مییابد و معروف و منکر، معیاری برای شناخت آزدی افراد یا آزادی دیگران به حساب میآید.
منافع عمومی نیز یکی دیگر از محدودیتهای آزادیهای عمومی است که در اسناد بینالمللی و مقررات داخلی مورد توجه قرار گرفته است. منافع عمومی، خود متشکل از عناصری مانند امنیت عمومی، نظم عمومی، اخلاق حسنه و آسایش و بهداشت عمومی - که این عناصر خود بر مبنای اهداف هر حکومتی سنجههای متفاوتی دارد – است. برای نمونه، حکومتهای لیبرال هدف غایی خود را سعادت و کامجویی دنیایی میدانند و در اهداف میانی به دنبال رفاه، امنیت و نظم مادی هستند، در حالی که در حکومت اسلامی رشد انسانها و دستیابی به مقام خلیفهاللهی و رشد جامعه و تأسیس مدینه فاضله، هدف غایی است؛ و اقامه دین و در پرتو آن دستیابی به مجموعه ارزشهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی اهداف میانی محسوب میگردند. بر همین مبنا، محدودیت ناشی از منافع عمومی متناسب با اهداف حکومت اسلامی با سایر حکومتها متفاوت است.
در مجموع، هرچند سنجهها و معیارهای آزادیهای عمومی در حکومتهای اسلامی و غیر اسلامی با یکدیگر برابر است اما بر اساس تفاوتهای ناشی از تعاریف هر یک از شاخصها، که مباحث مربوط به آن در حیطه علم حقوق نمیگنجد و از جهانبینی حاکم بر هر نظام نشات میگیرد و حقوق تنها از آثار آن بهره میبرد، نتایج حاصل از آنها متفاوت خواهد بود و حدود هر یک از آزادیهای عمومی نیز متناسب با تعاریفِ صورتگرفته، قابل ارزیابی میباشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Restrictions of Public Freedom in Islamic and Secular Governmentsi
نویسندگان [English]
- Ali Bahadori Jahromi 1
- Ali Fattahi Zafarqandi 2
چکیده [English]
Public freedoms are, through a set of obligatory legal regulations, sought to guarantee the inherent body of human privileges which are considered as natural characteristics of mankind, and dealt with in some international legal documents and municipal law. In municipal law, while expressing the sanctions of rights and social freedoms, some restrictions are imposed on them. Referring to the international documents concerned to public rights and freedoms shows that there are two kinds of limits: respecting others freedom and public interests. There are some differences between Islamic and secular governments in this field which studied in the present article. Accordingly, at first, we review the concept of human rights and public freedoms, and then go on to prove the principle of the existence of restrictions on public freedoms in various governments. Subsequently, the freedoms of others and the public interests as tow main restrictions on the rights and public freedoms will be studied comparatively. It seems that there are no differences in the norms of the restriction of public freedoms between Islamic government and liberal governments, but the difference is in the definition of “freedom” and “public interests”, that is not a subject of legal science, and the legal systems based on the ruling values of governments, use those conceptions and definitions in order to create a legal obligation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Public freedoms
- freedom restrictions
- others rights
- public interests
- Islamic government secular government
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
- ابنشعبه حرانى، حسنبنعلى، 1404ق، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، ج1، بیچا، قم، جامعه مدرسین.
- اسحاقی، سیدحسین، 1382ش، آزادی بیان در اسلام ، بیچا، قم، رواق اندیشه.
- امیر ارجمند، اردشیر، 1386ش، مجموعه اسناد بینالمللی حقوق بشر، بیچا، تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- بکر، لارنس، 1380ش، فلسفه اخلاق، جمعی از مترجمان، بیچا، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- جمشیدی، محمدحسین، 1380ش، آزادی و اختیار انسان، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش5.
- جوادی آملی، عبدالله، 1390ش، ولایت فقیه، بیچا، قم، اسراء.
- --------------، 1389ش، فلسفه حقوق بشر، بیچا، قم، اسراء.
- خامنهای، سید علی، 1377ش، آزادی از نظر اسلام و غرب، اندیشه حوزه، ش14.
- ذاکریان، مهدی، 1383ش، مفاهیم کلیدی حقوق بشر بینالمللی، بیچا، تهران، میزان.
- ربانی گلپایگانی، علی، 1382ش، اومانیسم، کلام اسلامی، ش47.
- رحیمی، رمضانعلی، 1386ش، انسان و حق تعیین سرنوشت، مجموعه مقالات اصول و مبانی کرامت انسان، بیچا، بینا.
- شباننیا، قاسم، 1389ش، حقوق بشر در پرتو اهداف حکومت اسلامی، معرفت سیاسی، ش2.
- شوشترى، سید محمدحسن مرعشى، 1427 ق، دیدگاه‌هاى نو در حقوق، بیچا، تهران، میزان.
- صدر، محمدباقر، 1363ش، المدرسة الاسلامیه، بیچا، قم، مکتبه اعتماد ناشر.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، 1387ش، حقوق اداری، بیچا، تهران، سمت.
- ظهیری، عباس، 1379ش، حدودآزادی از نگاه کلام و فقه و عـرفان، حکومت اسلامی، ش17.
- عباسی، بیژن، 1390ش، حقوق بشر و آزادیهای بنیادین، بیچا، تهران، دادگستر.
- الغنوشی، راشد، 1381ش، آزادیهای عمومی در حکومت اسلامی، ترجمه حسین صابری، بیچا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
- فریدن، مایکل، 1380ش، مبانی حقوق بشر، ترجمه فریدون مجلسی، بیچا، تهران، وزارت امور خارجه.
- فوزی، یحیی؛ کریمی بیرانوند، مسعود، 1389ش، تفاوتشناسی اهداف حکومتهای سکولار و حکومت اسلامی، علوم سیاسی، بیش.
- قرائتى، محسن، 1383ش، تفسیر نور، بیچا، تهران، انتشارات مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
- کاتوزیان، ناصر، 1376ش، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، ج 1و4، چ4، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
- کسوله، عمر احمد، 1384ش، مبانی نظری حقوق بشر، بیچا، قم، دانشگاه مفید.
- کوچنژاد، عباس، 1383ش، محدودیتهای حقوق بشر در اسناد بینالمللی، حقوق اساسی، بیش.
- گرجی، علیاکبر، 1383ش، مبنا و مفهوم حقوق بنیادین، حقوق اساسی، بیش.
- محمودی، عبدالحسین، 1385ش، حقوق بشر و چالش‌های فرارو، بیچا، قم، نشر نجمالهدی.
- مصباحیزدی، محمدتقی، 1391ش، نظریه سیاسی اسلام، بیچا، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری، مرتضی، 1385ش، پیرامون انقلاب اسلامی، بیچا، تهران، نشر صدرا.
- منتظرى، حسینعلى، 1409 ق، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج3، تهران، مؤسسه کیهان، بیچا.
- مهرپور، حسین، 1370ش، دیدگاه اسلام در مورد آزادی عقیده و بیان، ش27.
- موسیزاده، ابراهیم، 1391ش، تطبیق فلسفه، مبانی و شاخصهای آزادی در نظام اسلامی و نظام لیبرال دموکراسی، مجموعه مقالات نشست راهبردی آزادی (357-371) قابل دسترسی در سایتdnar.ir
- مونتسکیو، شارل بارون، 1371ش، روحالقوانین، مقاله11، آغاز فصل دوم، ترجمه علیاکبر مهتدی، بیچا، تهران، امیرکبیر.
- منتظرى، حسینعلى، 1408ق، دراسات فی ولایة‌الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، بیچا، قم، مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
- نبویان، سیدمحمود، 1381ش، خدامحوری یا اومانیسم؟، رواق اندیشه، ش13.
- نجفقلیزاده، معصومه، 1391ش، تطبیق فلسفه، مبانی و شاخصهای آزادی در نظام اسلامی و نظام لیبرال دموکراسی، مجموعه مقالات نشست راهبردی آزادی، قابل دسترسی در سایتdnar.ir
- نصرتی، علیاصغر، 1383ش، نظام سیاسی اسلام، بیچا، تهران، هاجر.
- هاشمىشاهرودی، سید محمود، 1426ق، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، بیچا، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
- هاشمی، محمد، 1384ش، حقوق بشر و آزادیهای اساسی، بیچا، تهران، میزان.
- Donnelly, Jack, (1986), Universal Human Rights in Theory and Practic, London, Cornel l University Press
- Ghagnollaud, (2005), Droit Constitutionnel, Contemporain, Paris, A colin.
- Hobbes, Thomas, (1990) , Leviathan, as cited by Richard Tuck, “the International Bill of Rights part II”in philosophical Foundations of Human Rights, Paris, UNESCO
- Kurtz, Paul, (1994), Toward a New Enlightenment, Transaction Publishers, U.S.A.
- Renucci, (1999), Droit europeen des droits de L''homme, L.G.D.J. Paris.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله