ابعاد حقوقی به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده در عراق

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد تهران.

2 استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد کرج)

10.22091/csiw.2020.5237.1748

چکیده

دولت ایالات متحده طی عملیاتی نظامی در سحرگاه روز جمعه 3 ژانویه 2020 سپهبد قاسم سلیمانی را در نزدیکی فرودگاه بغداد به شهادت رساند. وزارت خارجه ایالات متحده پس از این اقدام، اعلام کرد که این امر به دستور دونالد ترامپ رئیس‌جمهور این کشور انجام شده است. این اقدام واکنش‌های بسیاری را در سطح بین‌المللی برانگیخت. به طور مشخص، دولت عراق اعتراض خود را به اقدام ایالات متحده در سرزمین عراق به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد. اقدام دولت امریکا در به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی نقض آشکار حقوق بین الملل می باشد. این اقدام بر اساس اساسنامه دیوان بین المللی کیفری جرم تجاوز محسوب می شود و عاملان آن قابل تعقیب در دیوان بین المللی کیفری می باشند. علاوه بر این  اقدام امریکا علیه شهید قاسم سلیمانی ناقض کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرائم ارتکابی علیه اشخاص حمایت شده بین‌المللی 1973 می باشد که اختلاف در مورد اجرای آن قابل طرح در دیوان بین المللی دادگستری است.این مقاله سعی دارد با مروری بر تحلیل‌های مطرح در مورد این حادثه آن را از ابعاد حقوقی بین‌المللی بررسی نماید. در پایان نوشتار حاضر ضمن برشمردن غیرقانونی بودن اقدام ایالات متحده در به شهادت رساندن سپهبد قاسم سلیمانی و همراهان وی، برخی راهکارها برای پیگیری حقوقی نیز مطرح می‌شود.

تازه های تحقیق

حادثه به شهادت رساندن شهید سلیمانی و همراهان ایشان از جمله فرمانده حشدالشعبی ملقب به ابومهدی مهندس ابعاد حقوقی داخلی و بین‌المللی متعددی و قابل توجهی دارد. در این نوشتار به طور مشخص به چند بعد بین‌المللی موضوع پرداخته شد.

یکی این که بر اساس موافقتنامه میان دولت عراق و ایالات متحده در خصوص وضعیت نظامیان ایالات متحده در عراق مصوب 2008 دولت ایالات متحده در پرتو به شهادت رساندن شهید سلیمانی مرتکب تخلف‌ از تعهدات مختلف مندرج در این موافقتنامه شده است از جمله این که بدون هماهنگی با دولت مقر مبادرت به انجام عملیات نظامی در خاک این کشور کرده است.

دیگر این که از منظر حقوق عرفی مربوط به عمل تجاوزکارانه مرتکب نقض تعهدات ذیربط از جمله قطعنامه تعریف تجاوز مصوب 1970 شده است. در خصوص جنایت تجاوز نیز امکان طرح این موضوع در دیوان بین‌المللی کیفری دست‌کم از سوی دولت عراق به لحاظ مبانی صلاحیتی دیوان وجود دارد.

از طرف دیگر، ایالات متحده با عدم ارائه مستندات مثبت ادعای خود در تهدیدآمیز بودن حضور شهید سلیمانی در عراق جهت حملات آتی به پایگاه‌ها و اتباع این کشور در عراق، متخلفانه بودن توسل به زور علیه کاروان شهید سلیمانی را آشکار ساخت. این در حالی است که سوابق مبارزاتی شهید سلیمانی در مقابله با داعش بر کسی پوشیده نیست. به اذعان تحلیل‌گران،شهید سلیمانی و نیروهای تحت فرمان وی موجب به عقب راندن داعش از عراق شدند. وی در اغلب عملیات‌ها در جبهه مقدم نبرد شخصاً حضور می‌‌یافت. از این جهت، از نظر ایشان، نبود شهید سلیمانی، در تحولات 10 سال آینده منطقه آثار خود را نشان خواهد داد. (https://edition.cnn.com, 2020) ضمن این که شهید سلیمانی به اذعان نخست‌وزیر وقت عراق حامل پیغام خاصی در پاسخ به پیام مقامات عربستان سعودی بود که عراق در این بین به عنوان میانجی میان این دو کشور عمل می‌کرد. (www.independent.co.uk, 2020). در صورتی که بپذیریم که چنین ادعایی نیز صحت داشت، توسل به زور علیه مقام نظامی یک کشور که به عنوان مقام دولتی و همچنین، نماینده ویژه در خاک کشور دیگری حضور دارد، مطابق با کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرائم ارتکابی علیه اشخاص حمایت شده بین‌المللی تعهدی مصوب 1973 را بر دوش دولت‌های ایالات متحده و عراق برای پیگیری و تعقیب عمل مزبور مطابق با مفاد کنوانسیون ذیربط و همچنین، دستگیری و رسیدگی قضایی به تخلفات اشخاص درگیر در این قضیه قرار می‌دهد. در غیر این صورت، امکان استرداد اشخاص ذیربط به جهت عدم محاکمه آنها از سوی ایران وجود دارد.

این که مقامات ذیربط امریکایی دخیل در این قضیه از مصونیت برخوردار باشند موضوع دیگری است که در زمان رسیدگی قضایی داخلی یا بین‌المللی به موضوع ممکن است به وجود آید که مجال دیگری را برای طرح و تفصیل می‌طلبد. کوتاه سخن این که در این باره امکان استناد به مصونیت در محضر دیوان بین‌المللی کیفری طبق ماده (27) اساسنامه دیوان وجود ندارد و در صورت طرح موضوع به لحاظ درخواست غرامت در محاکم صالح ایران، طبق قانون صلاحیت محاکم دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت‌های خارجی مصوب 1391 نیز امکان استناد به مصونیت به عنوان مانع رسیدگی وجود نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal Aspects of Martyrdom of Major General Qassem Soleimani by the United States in Iraq

نویسندگان [English]

  • Siamak Karamzadeh 1
  • Abdollah Abedini 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran,.
2 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Law and Political Science, Islamic Azad University, Karaj Branch.
چکیده [English]

During a military operation on Friday, January 3, 2020, the US government killed Major General Qassem Soleimani near the Baghdad Airport. The US Department of State announced that this operation has been conducted by the order of President Donald Trump. This act sparked a vast reaction at the international level. Specifically, the Iraqi government expressed its opposition regarding the operation on the territory of Iraq to the UN Security Council. The US operation in martyrdom of Major General Qassem Soleimani is a gross violation of international law. According to the Statute of the International Criminal Court, this act is regarded as the crime of aggression and its perpetrators are prosecutable by International Criminal Court. In addition, the US action against martyr Qassem Soleimani violates the Convention on the Prevention and Punishment of Offenses against Internationally Protected Persons of 1973 dispute of the parties on which can be presented before the International Court of Justice. This article attempts to examine this incident in terms of international legal aspects through reviewing the analyses presented as regards it. While outlining the illegality of the United States' operation in martyrdom of Major General Qassem Soleimani and his associates, available remedies will be suggested as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resort to Force
  • Self Defense
  • International Criminal Court
  • International Court of Justice
  • SOFA

مراجع

1)      توسلی نائینی، منوچهر ، محسن پور، سمیرا، 1393ش، بررسی سیر تحول توسل به زور علیه تروریسم بین المللی از دیدگاه حقوق بین الملل و رویه قضایی بین المللی، مجله مطالعات حقوقی، ش 3.

2)      خانه اندیشمندان علوم انسانی، 1398ش، نشست تخصصی «ترور سپهبد شهید قاسم سلیمانی از منظر حقوق بین‌الملل» برگزار شده با همکاری بنیاد حقوق بین‌الملل ضیایی بیگدلی و خانه اندیشمندان علوم انسانی مورخ 15 دی ماه 1398، و همچنین، نشست دیگری با همین موضوع در خانه اندیشمندان علوم انسانی در تاریخ 29 دی ماه 1398، هر دو نشست قابل دسترسی در: https://unstudies.ir

3)      خانه اندیشمندان علوم انسانی، 1398ش، نشست علمی «بازخوانی ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و پیامد‌های آن از منظر حقوق بین الملل»، برگزار شده مورخ 29 دی ماه 1398، قابل دسترسی در: www.tabnak.ir

4)      زمانی، سید قاسم، 1389ش، «سیاست قضایی دیوان بین‌المللی دادگستری در قبال اصل منع توسل به زور»، در نقش دیوان بین‌المللی دادگستری در تداوم و توسعه حقوق بین‌الملل، تهران، انجمن ایرانی سازمان ملل متحد.
5)     Agreement Between the United States of America and the Republic of Iraq On the Withdrawal of United States Forces from Iraq and the Organization of Their Activities during Their Temporary Presence in Iraq, 2008, at:  https://graphics8.nytimes.com/packages/pdf/world/20081119_SOFA_FINAL_AGREED_TEXT.pdf
6)     Alleged crimes committed in the occupied Palestinian territory, including East Jerusalem, at: https://www.icc-cpi.int/palestine
7)     Convention on Special Missions (1969), at:         https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/9_3_1969.pdf
8)     Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons, including Diplomatic Agents (1973), at:     https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/9_4_1973.pdf
9)     Definition of Aggression, United Nations General Assembly Resolution 3314 (XXIX), at: http://hrlibrary.umn.edu/instree/GAres3314.html
10) Elements of Crimes, at: https://www.icc-cpi.int/NR/rdonlyres/336923D8-A6AD-40EC-AD7B-45BF9DE73D56/0/ElementsOfCrimesEng.pdf
11) Eritrea-Ethiopia Claims Commission, Partial Award - Jus Ad Bellum - Ethiopia's Claims 1-8, (2006), at: https://pcacases.com/web/sendAttach/763

12) Heller, Kevin Jon (2012), “Why Preventive Self-Defense Violates the UN Charter”, at: http://opiniojuris.org/2012/03/07/why-preventive-self-defense-violates-the-un-charter/

13) https://farsi.euronews.com/2020/01/05/iraq-parliament-calls-on-government-to-end-presence-of-us-led-international-coalition

14) Interview With Steve Doocy, Brian Kilmeade, and Ainsley Earhardt of Fox & Friends (2020), at: https://www.state.gov/secretary-michael-r-pompeo-with-steve-doocy-ainsley-earhardt-and-brian-kilmeade-of-fox-and-friends/

15) Iraq complains to UN over U.S. attacks -foreign ministry” (2020), at: https://www.reuters.com/article/idUSS8N27L04K
16) Iraq International Travel Information” (2020), at: https://travel.state.gov/content/travel/en/international-travel/International-Travel-Country-Information-Pages/Iraq.html#/
17) Iraqis Push for U.S. Troop Withdrawal in Symbolic Vote (2020), at: https://time.com/5759101/iraqi-parliament-vote-for-us-withdrawal/
18) It's important to remember the role Soleimani played in the fight against ISIS” (2020), at: https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/baghdad-airport-strike-live-intl-hnk/h_02d5a17ad0eebe80128bda0388b8be36
19) Kataeb Hezbollah Will 'Likely Regret' Further Provocative Behavior” (2020), at: https://www.defense.gov/explore/story/Article/2049385/esper-kataeb-hezbollah-will-likely-regret-further-provocative-behavior/
20) Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory, (2004), at: https://www.icj-cij.org/en/case/131
21) Letter dated 3 January 2020 from the Permanent Representative of the Islamic Republic of Iran to the United Nations addressed to the Secretary-General and the President of the Security Council (2020), at: https://undocs.org/en/S/2020/13

22) Milanovic, Marko (2020), Iran Unlawfully Retaliates Against the United States, Violating Iraqi Sovereignty in the Process, at: https://www.ejiltalk.org

23) Milanovic, Marko (2020), The Soleimani Strike and Self-Defence Against an Imminent Armed Attack, at: https://www.ejiltalk.org

24) O'Connell, Mary Ellen (2020), The Killing of Soleimani and International Law, at: https://www.ejiltalk.org

25) Oil Platforms (Islamic Republic of Iran v. United States of America), (2003), at: https://www.icj-cij.org/files/case-related/90/090-20031106-JUD-01-00-EN.pdf
26) Randelzhofer and Georg Notle, (2012), Article 51, in, Bruno Simma et la, The Charter of the United Nations: A Commentary, 3th ed, Oxford University Press.
27) Senior DOD Official Describes Rationale for Attack on Quds Force Commander”, at:https://www.defense.gov/explore/story/Article/2050341/senior-dod-official-describes-rationale-for-attack-on-quds-force-commander/
28) Special Tribunal for Lebanon, at: https://www.stl-tsl.org/en
29) Statement by the Department of Defense” (2020), at:     https://www.defense.gov/Newsroom/Releases/Release/Article/2049534/statement-by-the-department-of-defense/
30) Status of Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons, including Diplomatic Agents, at: https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=XVIII-7&chapter=18&clang=_en
31) The Iraqi Foreign Ministry raised a complaint in two identical letters sent to both the President of the Security Council and the Secretary-General of the United Nations” (2020), at: https://www.mofa.gov.iq/2020/01/?p=7424
32) The reason Qassem Soleimani was in Baghdad shows how complex the Iran crisis is” (2020), at: https://www.independent.co.uk/voices/qassem-soleimani-death-iran-baghdad-middle-east-iraq-saudi-arabia-a9272901.html
33) UK's Raab says U.S. had right of self defense in Soleimani killing” (2020), at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-raab-legal/uks-raab-says-u-s-had-right-of-self-defense-in-soleimani-killing-idUSKBN1Z408N
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار