نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

• ابراهیم دلشاد ¹
• نیره سادات موجانی ²

¹ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم.

² دانش‌آموخته‌ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم.

چکیده

فراز اخیر ماده­ (249) قانون تجارت ضامن را فقط با کسی مسئولِ تضامنی شناخته که از او ضمانت نموده است. این امر، قلمرو  مسئولیت ضامن را محدود ساخته و به او این امکان را می دهد تا بتواند به ایراداتی استناد کند که مضمون­ عنهِ او نیز امکان استناد به آن ایرادات را دارد. با وجود این، پرسشی که در مورد قلمرو مسئولیت ضامن و محدود بودن آن به مسئولیت مضمون عنه مطرح می گردد آن است که: در صورت محجور بودن مضمون عنه و یا مجعول بودن امضا­ی وی، آیا ضامن نیز می تواند با توجه به فراز آخر ماده­­ مذکور، خود را از مسئولیت معاف بداند؟ قانونگذار ایران پاسخ روشنی به این پرسش نداده است ولی حقوق فرانسه و کنوانسیون ژنو و آنسیترال ضمن پذیرش اصل استقلال مسئولیت ضامن، معتقدند ضامن در کنار سایر امضاکنندگان مسئولیت تضامنی دارد. در حقوق ایران با وجود سکوت قانونگذار راه حلی که می­توان در نظر گرفت آن است که: در نفس تعهد، تبعیّت وجود ندارد. بنابراین در صورت مجعول بودن امضای مضمون­ عنه یا عدم اهلیت او، تعهد ضامن، آن هم به­ طور مستقل، فعلیت پیدا می­کند و به عنوان استثنایی بر حکم قسمت اخیر مادۀ (249) قانون تجارت، اگرچه مضمون عنه در این فروض مسئولیتی در قبال دارنده سند تجاری ندارد، ولی ضامن ِ او مسئول تادیۀ وجه سند است.

تازه های تحقیق

یافته نهایی این تحقیق که به شکلی آن را از دیگر تحقیقات متمایز می سازد به بیان زیر قابل گزارش است :

قوانین تجاری ایران در مقایسه­ ی با قوانین تجاری فرانسه و ژنو، جنس تعهد ضامن را مسئولیتی تبعی می­داند در حالی­ که در قوانین تجاری فرانسه و کنوانسیون ژنو مسئولیت ضامن جنبه­ی خودگردان و غیر وابسته دارد. از سوی دیگر بر اساس قوانین تجاری ایران و به استناد تبعی بودن مسئولیت ضامن، در صورت بروز سهل انگاری و ناتوانی، صاحب سند تجاری حق رجوع به ضامن را ندارد اما در صورت بروز جعل و عدم اهلیت از سوی مضمون­ عنه سند تجاری، ضامن وی هم­چنان مسئول شناخته می­ شود. در واقع در این دو مورد  تعهد ضامن به ذات اصلی خود، به عنوان تعهدی مستقل از مدیون تلقی می­گردد. اما بر اساس قوانین فرانسه و کنوانسیون ژنو چون ماهیت مسئولیت ضامن مستقل و غیر وابسته است بروز هر سهل انگاری ، ناتوانی ، جعل و عدم اهلیت موجب سلب مسئولیت ضامن  نمی­شود.  لذا اگر مضمون­ عنه سند تجاری را با ایراد جعل و عدم اهلیت مواجه سازد، ضامن وی از زیر بار مسئولیت خارج نمی­شود. وجود چنین مقرره ­ای دراسناد تجاری فرانسه موجب افزایش اعتبار و در عین حال ضابطه مند شدن معاملات تجاری شده و پویایی و رونق گردش سرمایه در معاملات تجاری را که متکی بر اعتبار اسناد تجاری است در پی دارد. این اعتبار اسنادی مستوجب وجود تضمین در پرداخت به ­موقع دیون می­ گردد. چراکه با استمرار مسئولیت ضامن هر چند با وجود عدم اهلیت و جعل امضای مضمون­ عنه، اصالت و اعتبار سند حفظ  و باعث استفاده ­ی بیشتر از این اسناد تجاری می ­شود در قانون ایران نیز ما منحصرا در بحث جعل و عدم اهلیت، با وجود بری شدن مسئول سند تجاری به دلیل عدم اهلیت و جعل ، ضامن وی را هم­چنان مسئول می ­دانیم درواقع این جاست که ضمانت به ذات مستقل خود برمی گردد.

 

کلیدواژه‌ها

• ضامن
• حجر مضمون عنه
• مسئولیت تضامنی
• ضمانت مستقل
• ضمانت تبعی

عنوان مقاله [English]

A Comparative Survey on the Boundaries of the Liability of the Guarantor in Commercial Instruments Considering Iranian and French Laws and Certain Conventions

نویسندگان [English]

• ebrahim delshad ¹
• nayyerehsadat moojani ²

¹ Faculty Member at Islamic Azad University, Qom Branch

² MA in Private Law, Islamic Azad University, Qom Branch.

چکیده [English]

As stated in the last phrase of the Article 249 of the Commercial Code of Iran, the guarantor has only joint liability with the person to whom the guarantee is given. This has limited the scope of guarantor's liability and enables him/her to rely on objections on which the principal debtor can also rely. Nevertheless, the question that is raised in the scope of guarantor's liability and its limitation to the liability of the creditor is: in case of the principal debtor's incapacity or his signature being forged, can the guarantor, too, as for the last part of aforementioned Article consider himself/herself exempt from liability? The Iranian law legislators did not provide a clear answer to the above question, but the French Law and the Geneva Convention and UNCITRAL, meanwhile accepting independence for guarantor's liability, maintain that the guarantor alongside the other signatories has a joint liability. In the Iranian Law, despite the silence of the legislators, one may consider this solution: in the engagement per se, there is no subjacency. Thus in case of signature forgery of the principal debtor or his incapacity, guarantor's engagement, although independently, finds actuality and as an exception to the decree of the last part of Article 249 of the Commercial Code, although the principal debtor in these suppositions has no liability for the holder of commercial instrument, the guarantor is obligated to pay the money.

کلیدواژه‌ها [English]

• Guarantor
• Incapacity of principal debtor
• Joint Liability
• Independent Guarantee
• Subordinate guarantee