نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه شهید بهشتی
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی
چکیده
تازه های تحقیق
در این نوشتار از یکسو تسلط اندیشهی اسلامی، به ویژه ابنسینا را بر متفکرین مَدرسی و آکویناس اثبات کردیم و از سوی دیگر، وجوه مشترک میان نظریهی حقوق طبیعی آکویناس و آرای ابنسینا را به تصویر کشیدیم؛ این اشتراکات ما را به این نتیجه سوق میدهد که نظریات شیخالرییس الهامبخش نظریهی حقوق طبیعی آکویناس بوده است.البته، ذکر چند نکته در این نتیجهگیری ضروری است:
اولاً، نظریات ابنسینا و آرای آکویناس هر دو از خللها و شکافهای منطقی رنج میبرد. این مسأله بر اهل فن پوشیده نیست، ولی از پرداختن به ایرادات نظریات مذکور خودداری کردیم زیرا از هدف اصلی مقاله دور میشویم.
ثانیاً، در این نوشتار صرفاً در پی اثبات این نکته بودیم که ابنسینا الهامبخش آکویناس در ارائهی نظریهی حقوق طبیعی بوده، ولی به هیچوجه به دنبال انتساب نظریهی آکویناس به ابنسینا نبودیم. اگرچه شباهتهای زیادی میان نظریات آکویناس و ابنسینا وجود دارد، ولی نباید با وجوه تشابه مذکور به این گمان افتاد که آکویناس و سایر فلاسفهی مدرسی، در مقابل متون اسلامی کلاً منفعل بودند؛ در عوض به نظر میرسد ایشان نقشی فعال در دریافت این حقایق فلسفی بازی میکردند. آنها، ناگزیر میبایستی حقایق فلسفی مذکور را در قالب متن مقدس و سازگار با نظام فکری مسیحی صورتبندی میکردند (Southern, 1995: 1-57 and 102-133). به علاوه، نمیتوان از نوآوریهای آکویناس در صورتبندی نظریهی حقوق طبیعی غافل ماند و انصاف را نسبت به وی بیان نکرد. اگرچه ابنرشد هم در جایی از وجود سه قانون، یعنی قانون انسانی (نوموس/ناموس)، قانون طبیعی و قانون دینی یاد میکند (روزنتال، 1388: 183). با وجود این هیچیک از نظریهپردازان مسلمان نتوانستند یک نظریهی تمام عیارِ حقوق طبیعی ارائه کنند.
به علاوه باید توجه داشت، متفکرین مدرسی تحت تأثیر اندیشمندان مسلمان بودند، دوران طلاییِ تفکر اسلامی هم پس از یک نهضت ترجمه و برگردان معارف بشری از یونانی به عربی ایجاد شده است. علوم دخیلهی برآمده از ترجمه به مسلمانان کمک کرد تا میراث گرانبهای فلسفهی اسلامی را خلق کنند (فخری، 1372: 17-53)؛ میراثی که در عصر قرون وسطی به غرب منتقل شد.
آخر اینکه حقوق طبیعی الهیاتی مدرسی تنها متأثر از متون اسلامی نبوده؛ بلکه آموزههای یهودی، متون فلسفی و حقوقی مربوط به عصر قدیم، همچون آرای ارسطو، کدهای ژوستینی و آموزههای متکلمین مسیحی به ویژه آگوستین همگی در تشکیل این آموزهها نقش داشتهاند (Southern, 1995: 1-57; 102-133).
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
As discussed by many writers, Natural Law Theory of Aquinas undoubtedly bears a striking affinity with that of Aristotle and also with the Christian theology. This affinity has been followed by neglecting the impact of Islamic philosophy upon Natural Law theory of Aquinas. Analysing from the standpoint of Islamic philosophy, this article argues that the Aquinas notion of natural law theory substantively borrows its foundation from the Avicenna’s remarks on ethics. A close analysis of their work suggests that Avicenna builds the foundation of Thomistic thought without establishing a theory of natural law. This analysis ends with an argument suggesting that the following four pillars of Avicenna’s thought constitutes the theoretical underpinnings of Aquinas’s natural law theory. These are: 1) the definition, the scope, and the function of practical reasoning as the source of natural law; 2) the non-eternal and contingent character of natural law; 3) the empty nature of the axiomatic first principle of Aquinas natural law which necessitates resorting to natural inclinations of man; and 4) the distinctive theological foundation of natural law.
کلیدواژهها [English]
Aquinas, Thomas (1948), TheSumma Theologica, Translated by Fathers of the English Dominican Province, New York: Benziger Bors, 1st Ed.
Aristotle (1958), Topics, ed. Ross, David, Oxford: OUP, 100b18-24, 1st Ed.
Finnis, John (1980), Natural Law and Natural Rights, Oxford: Clarendon Press, 1st Ed.
Gilson, Étienne (1969), ‘Avicenne en Occident au Moyen Age,’ Archives d'Histoire Doctrinale et Littéraire du Moyen Age, Vol. 44.
Grisez, Germain Gabriel (1964), Contraception and The Natural Law, New York: Bruce Publishing Company, 2nd Ed.
Hasse, Dag Nikolaus (2014), ‘Influence of Arabic and Islamic Philosophy on the Latin West’, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato.stanford.edu/archives/fall2014/entries/arabic-islamic-influence, 11 August 2016.
Hasse, Dag Nikolaus and Büttner (2015), Andreas (Notes on the Identity of the Latin Translator of Avicenna’s Physics and on Further Anonymous Translations in Twelfth-Century Spain, http://www.philosophie.uni-wuerzburg.de/fileadmin/EXT00246/_temp_/Hasse_VillaVigoni_January2015.pdf, 16 August 2016.
MacIntyre, Alasdair (1984), After Virtue: A Study of Moral Theory, Oxford: Notre Dame Press, 3rd Ed.
Pope, Stephen J. (2007), ‘Reason and Natural Law,’ in The Oxford Handbook of Theological Ethics, Oxford: OUP, 1st Ed.
Southern, Richard W. (1995), Scholastic Humanism and the Unification of Europe, Oxford: Blackwell, 1st Ed.
Steel, Carlos (2002), ‘Avicenna and Thomas Aquinas on Evil’, in Avicenna and His Heritage: Acts of the International Colloquium, Leuven—Louvain-la-Neuve, September 8-11, 1999, eds. Janssens, and DeSmet, Leuven: Leuven University Press, 1st Ed.
Tierney, Brian (2008), ‘Natural Law and Natural Rights,’ in Christianity and Law, ed. Witte, John Jr., Atlanta: EUP, 1st Ed.
Williams, L.C., Thomas D. (2005), ‘Ethics Accessible to Reason: A synopsis of the Natural Law Question in Moral Theology’, AlphaOmega, VIII, No. 2.
ارسال نظر در مورد این مقاله