The Logical Relationship between No Loss Principle in Islamic Jurisprudence and the Principle of Abuse of Rights in Western Legal Systems

Document Type : Academicm and Research

Authors

Abstract

 In this article, the logical relationship between No Loss Principle in Islamic jurisprudence and the principle of Abuse of Rights in French jurisprudence has been put under study. Throughout this article, we show the significance of this principle in Islamic law by clarifying its concepts and criteria in comparison with principle of Abuse of Rights in French Law. In this regard, we show what the criterion, concept and the scope of No Loss Principle and the Principle of Abuse of Rights are. By studying the Quran, Islamic traditions, and the opinions of jurists, we come to the conclusion that term ضرر (Zarar) means material loss whereas ضرار (Ziraar) means immaterial loss accompanied by harassment. The content of No Loss Principle dispenses with detrimental ordinance; and the criterion of the fulfillment of loss applies to unusual damages. The domain of this principle is so broad. It consists of religious state of affairs. It is also used to reject an ordinance by with somebody may inflict damages via the performance of right to somebody else. On the other hand, in French Law, the permission to perform rights is rejected if it is used at the expanse of others. A new theory propounded for abuse of right is unconventionality of created loss and finally has similar criterion with no loss principle. The canal of principle of abuse of right is performance of right and subsequently has a narrower scope in comparison to the No Loss Principle.

Keywords

References

  1. قرآن کریم

    1. ابن اثیر جزرى، مبارک بن محمد، بی‌تا، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان، ج3.
    2. ابن منظور، ابو الفضل محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چ3، ج4.
    3. ابوجیب، سعدى، 1408ق، القاموس الفقهی لغه و اصطلاحا، دمشق، دار الفکر، چ2.
    4. اردبیلی [مقدس]، احمد، 1403ق، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چ1، ج 10.
    5. اصفهانى، فتح الله، 1410ق، قاعده لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ1.
    6. اصفهانى، محمد حسین، 1409ق، الإجاره، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2.
    7. ــــــــــــــــــــ ، 1418ق، حاشیه کتاب المکاسب، قم، أنوار الهدى، چ1، ج1.
    8. ــــــــــــــــــــ ، 1429ق، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، بیروت، موسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، چ2، ج4.
    9. انصارى، شیخ مرتضى،1414 ق ، رسائل فقهیه، ت قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، چ1.
    10. ــــــــــــــــــــ ، 1416 ق، فرائد الاصول، ، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چ5، ج2.
    11. ایروانى، باقر، 1426ق، دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، قم، دار الفقه للطباعه و النشر، چ3، ج1.
    12. بجنوردى، سید حسن،1419 ق، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چ1، ج1.
    13. بجنوردى، سیدمحمد، 1401ق، ق قواعد فقهیه، تهران، مؤسسه عروج، چ3، ج1.
    14. بروجردى، آقا حسین، 1429ق، جامع أحادیث الشیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، چ1، ج24.
    15. بهرامی احمدی، حمید، 1370ش، سوءاستفاده از حق،تهران، انتشارات اطلاعات، چ2.
    16. تونى، عبدالله بن محمد، 1415ق، الوافیه فی أصول الفقه، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ2.
    17. جزایرى، محمدجعفر، 1415ق، منتهى الدرایه فی توضیح الکفایه، قم، مؤسسه دار الکتاب، چ4، ج6.
    18. جوهرى، اسماعیل بن حماد، 1410ق، صحاح، بیروت، دار العلم للملایین، چ1،ج2.
    19. حائرى، سید على، 1418ق، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، چ1، ج14.
    20. حلبى، حمزه بن على بن زهره ، 1417ق، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، چ1.
    21. حسینى عاملى، سید جواد، 1419ق، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ1، ج19.
    22. حلى [ابن ادریس]، محمد بن منصور، 1410ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، ج2.
    23. حلی [علامه]، حسن بن یوسف،1420 ق، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، چ1، ج4.
    24. ـــــــــــــــ ، 1388ش، تذکره الفقها، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، چ1.
    25. ـــــــــــــــ ، 1414ق، تذکره الفقها، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، چ1، ج16.
    26. ـــــــــــــــ ، 1413ق، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ1.
    27. خالصى، محمدباقر، 1415ق، الرفع الغرر عن قاعده لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ1.
    28. خراسانى، محمد کاظم، 1409ق، کفایه الأصول، قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، چ1.
    29. خمینى، سید روح‌الله، 1410ق، مف الرسائل، قم، اسماعیلیان، چ1، ج1.
    30. ـــــــــــــــ ، 1382ش، تهذیب الأصول، تقریر جعفر سبحانی، قم، دار الفکر، چ1، ج3.
    31. ‌خویی، سید ابوالقاسم، 1419ق، دراسات فی علم الأصول، تقریر هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، چ1، ج3.
    32. ـــــــــــــــ ، 1422ق، مصباح الأصول، تقریر محمد سرور واعظ حسینی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، چ1، ج 1.
    33. ـــــــــــــــ ، 1410ق، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینه العلم، چ28، ج2.
    34. ـــــــــــــــ ، 1417ق، هدایه فی الأصول، تقریر حسن صافی اصفهانی، قم، مؤسسه صاحب الأمر عجل الله تعالی فرجه الشریف، چ1، ج3.
    35. سبحانى، جعفر، 1415 ق، الرسائل الأربع: قواعد اصولیه و فقهیه، ، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، چ1، ج2.
    36. ـــــــــــــــ ، 1408ق، قاعدتان فقهیتان: قاعده لا ضرر و قاعده الرضاع، قم، مطبعه الخیام، چ1.
    37. سیستانى، سیدعلى، 1414ق، قاعده لا ضرر و لا ضرار، قم،دفتر آیه الله سیستانى، چ1.
    38. سیورى حلى، مقداد، 1425ق، کنز العرفان فی فقه القرآن،قم، انتشارات مرتضوى، چ1، ج2.
    39. روحانى، سیدصادق، 1412ق، فقه الصادق علیه‌السلام، قم، دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه‌السلام، چ1، ج18.
    40. روحانى، سیدمحمد، 1413ق، منتقى الأصول، تقریر عبدالصاحب حکیم، قم، دفتر آیت‌الله سیدمحمد روحانی، چ1، ج5.
    41. ره پیک، حسن، 1382ش، منع سوءاستفاده از حق در نظریه‌های حقوقی و مفاهیم قرآنی، مجله مطالعات اسلامی، ش62.
    42. زاهد، میرزا ابوالفضل، بی‌تا، رساله الضرر و ما فیه من الخبر و ما له من الاثر، قم، مطبعه الحکمه، چ1.
    43. زبیدى، محب الدین سید محمد مرتضى، 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت،دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چ1، ج7.
    44. صدر، سید محمدباقر، 1417ق، بحوث فی علم الأصول، تقریر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، ، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، چ3.
    45. ـــــــــــــــ ، 1420ق، قاعده لا ضرر و لا ضرار، تقریر سیدکمال حیدری، قم ، دار الصادقین للطباعه و النشر، چ1.
    46. ـــــــــــــــ ، 1408ق، مباحث الأصول، تقریر سیدکاظم حائری، قم ، مطبعه مرکز النشر، ج4.
    47. صدوق، محمد بن على بن بابویه، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، ج3.
    48. صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب الله، 1389ش، مسؤولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سمت، بی‌چا.
    49. طباطبایى قمى، سیدتقى، بی‌تا، ثلاث رسائل، قم، انتشارات محلاتى، چ1.
    50. ـــــــــــــــ ، 1426ق، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، چ1، ج9.
    51. طریحى، فخر الدین، 1416ق، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشى مرتضوى، چ3، ج3.
    52. طوسی، محمدبن حسن،1407ق، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چ4،ج7.
    53. ـــــــــــــــ ، 1387ش، المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، چ3، ج3.
    54. عاملی[شهیدثانی]، زین الدین بن علی، 1413ق، مسالک الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، چ1، ج12.
    55. عاملی [شیخ حر]، محمد بن الحسن، 1409ق، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چ1، ج 25-19.
    56. عاملی[شهید اول]، محمد بن مکی، 1417ق، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ2، ج3.
    57. ـــــــــــــــ ، بی‌تا، القواعد و الفوائد، قم،کتابفروشى مفید، چ1.
    58. عاملی کرکی[محقق ثانى]، علی بن حسین، 1414ق، جامع المقاصدفی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چ2، ج7.
    59. عراقی کزازی، آقا ضیاء الدین على، 1418ق، قاعده لا ضرر، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چ1.
    60. فیروزآبادى، سید مرتضى، 1400ق، عنایه الأصول، قم، کتابفروشى فیروزآبادى، چ4، ج4.
    61. فیض‌کاشانى ، محمد محسن، بی‌تا، مفاتیح الشرائع، قم،انتشارات کتابخانه آیه‌الله مرعشى نجفى، چ1، ج3.
    62. فیومى، احمد بن محمد، بی‌تا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، منشورات دار الرضی، چ1، ج2.
    63. کاتوزیان، ناصر،1387ش، الزام‌های خارج از قرارداد: مسؤولیت مدنی، تهران، دانشگاه تهران، چ8،ج1.
    64. ـــــــــــــــ ، 1385ش، سوءاستفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش21.
    65. کاشف الغطاءنجفى، محمد حسین، 1359ق، تحریر المجله، نجف، المکتبه المرتضویه، چ1، ج 1.
    66. کلینى، محمد بن یعقوب، 1407 ق، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چ4، ج5.
    67. مامقانى، ملا عبدالله، 1350 ش، حاشیه على رساله لا ضرر، قم، مجمع الذخائر الإسلامیه، چ1.
    68. مراغى، سید میرعبدالفتاح، 1417ق، العناوین الفقهیه، قم،دفتر انتشارات اسلامى، چ1، ج1.
    69. مشکینى، ابوالحسن، 1413ق، قاعده المیسور و نفی الضرر و الاجتهاد و التقلید، قم، کتاب‌فروشى لقمان، چ1، ج4.
    70. مصطفوى، حسن، 1402ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، چ1، ج7.
    71. مصطفوى، سید محمدکاظم، 1421ق، مائه قاعده فقهیه، ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ4.
    72. مکارم شیرازى، ناصر، بی‌تا، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امام امیر المؤمنین، چ3، ج1.
    73. موسوى کمارى، مهدى، 1415ق، رساله فی قاعده لاضرر و لاضرار، تهران، پیام، چ1.
    74. نائینی، میرزا محمدحسین، 1372ش، رساله فی قاعده نفی الضرر، ضمیمه منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، تقریر موسى ‌خوانسارى، تهران، المکتبه المحمدیه، چ1.
    75. نراقى، احمد، 1417ق، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چ1.
    76. نراقى، محمد، 1422ق، مشارق الأحکام، قم، کنگره نراقیین، چ2.
      1. Cadiet, L., mis àjour, (1994), Encycl. D., Rep. D. Civ., V. “Abus de droit”.
      2. Capitan, H., 1928, “Sur l’abs des droits”, RTD civ.
      3. Carbonnier, J., (1976), Droit civil, t.IV, obligations, Paris, PUF.
      4. Colin, A. et Capitan, H., (1953), Traité de droit civil, Paris, Dalloz, 8th Ed., t.II.
      5. Dabin, J., (1952), Le droit subjectif, Paris, Dalloz.
      6. Demogue, R., (1931), Traité des obligations en général, Paris, Rousseau,t. Iv.
      7. Gain, M., (1913), Essai sur l’abus do droit, These Lyon.
      8. Gaudmet, E., (1937), Théorie générale des obligations, par H. Debios et J. Gaudmet, Paris, Siery, t. I.
      9. Ghestin, J. et Gooubeaux, G., (1993), Traité de droit civil – Introduction générale, Paris, L.G.D.J., 3rd Ed.
      10. Josserand, L., (1939), L’esprit du droit romain, I- De l’esprit des droits et de leur relativité, Théorie dite de l’abus des droits, Paris, Dalloz, 2nd Ed.
      11. ـــــــــــــــ , (1939), Cours de droit civil positif Francais, Paris, t. I et II.
      12. Lalou, H., (1949), Traité pratique de la responsabilité civile, Paris, Dalloz, 4th Ed.
      13. Marty, G. et Raynaud, P., (1962), Droit civil, Siery, Paris,t.II.
      14. Mazeaud, H., L. et J. et Chabas, F., (1978), Leçons de droit civil, Paris, Montchrestien,6émeéd.,t.II, 1er vol.
      15.  ـــــــــــــــ , et Tunc, A., (1956), Traité théorique et pratique de la responsabilité civile délictuelle et contractuelle, Paris, Montchrestien, 6th Ed.
      16. Ripert, G. et Boulanger, J., (1957), Traité de droit civil, t. II: Obligations et droits réels, Paris, L.G.D.J..
      17. ـــــــــــــــ , (1949), La règle morale dans les obligation civiles, Paris, L.G.D.J., 4th Ed.
      18. Rouast, A., (1944), “Les droits discrétionnaires et les droits controlés’’, RTD civ.
      19. Saleilles, R., (1905), “De l’abus de droit, rapport présentéà la première sous-commission de la commision de revision du code civil», Bull. Soc. études legislative.
      20. Savatier, R., (1974), La théorie des obligations, Vision juridique et économique, Paris, 3rd Ed.
      21. ـــــــــــــــ , (1951), Traitéde la responsabilité civile en droit Français, Paris, 2nd Ed., t.I.
      22. Starck, B., (1972), Droit civile: Obligation, Paris.
      23. Roland, H. et Boyer, (1991), L., Obligations: responsabilité delictuélle, Litec, 4th Ed.
      24. Tunc, A., (1972), International encyclopedia of comparative law, “Abus de droit”, Torts, New York, Oceana,Vol. XI.
      25. CA Amiens, 7 févr. 1912 : D. 1913, 2, 177, note Josserand.
      26. CA Colmar, 2 mai 1855, D. 1856, 2, 9.
      27. CA Paris, 4 déc. 1894 et 1895 : S. 1897, 2, 73 note Wahel, D. 1895, 2, 484.
      28. CA Paris, 8 févr. 1912 : S. 1914, 2, 209et D. 1912, 2, 273.
      29. Cass. civ., 8 juin 1857: S. 1858, I, 305.
      30. Cass. req., 10 juin 1902: D. 1902, I, 454, S. 1903, I, II.
      31. Cass. Req., 10 juin 1902: S. 1903, 1, 11.
      32. Cass. req., 15 avril 1919: S. 1920, I, 300.
      33. Cass. req., 3 aout 1915,: D. 1917, 1, 79; S. 1920, 1, 301.
      34. Cass. req., 5 nov. 1923: D. 1924, I, II, S. 1924, I, 215.

     

Send comment about this article
CAPTCHA Image
Comparative Studies on Islamic and Western Law
Volume 1, Issue 2 - Serial Number 2
December 2015
Pages 135-166

Files

Share

How to cite

Statistics