مطالعه تطبیقی مسئولیت مدنی ناشی از اطلاعات معیوب آثار نوشتاری در حقوق ایران و کامن‌لا

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی.

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی.

10.22091/csiw.2021.5654.1847

چکیده

امروزه نظریات، ایده‌های جدید و بطور کلی اطلاعات، نقش بسیار مهم و حیاتی در زندگی فرهنگی، اقتصادی و سیاسی انسان‌ها دارد. بسیاری از کتاب‌ها و نرم‌افزارهای رایانه‌ای حاوی اطلاعات مهم و گسترده‌ای هستند که ممکن است ناقص و یا معیوب باشند. در واقع، آثار مزبور نوعی کالا هستند که به واسطه اطلاعات ناقص یا مبهم، ممکن است معیوب به حساب آیند و موجب خسارت به خوانندگان یا کاربران آن‌ها شوند. در حقوق کامن‌لا، دعاوی علیه نویسندگان و ناشران در اثر نقص اطلاعات آثار نوشتاری، بر اساس مسئولیت ناشی از عیب کالا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. در حقوق ما، علی‌رغم ابهامات موجود به‌ویژه در قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، اعمال ضوابط مسئولیت ناشی از عیب کالا و پذیرش مسئولیت محض ناشی از عیوب آثار نوشتاری، می‌تواند راهکار مناسبی در راستای حل مشکلات و اختلافاتی باشد که در اثر زیان‌های واردشده به خوانندگان و سایر کاربران این آثار در نتیجه نقص و عیب آن­ها، بروز یافته­اند. در فقه امامیه، با استناد به برخی قواعد فقهی از جمله «من له الغنم فعلیه الغرم»، میتوان بار مسئولیت را بدون نیاز به اثبات تقصیر، بر عهده نویسندگان و ناشران قرار داد. روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری مطالب، مطالعه کتابخانه‌ای است.

تازه های تحقیق

نظام مبتنی بر مسئولیت محض ناشی از عیب کالا، مسئولیت ناشی از تقصیر و سایر معیارهای مشابه در حقوق کامن‌لا برای مسئولیت نویسندگان و ناشران در دعاوی ناشی از عیوب آثار نوشتاری استفاده شده، لیکن بررسی‌های انجام گرفته در مقاله حاضر نشان می‌دهد که مسئولیت محض مناسب‌ترین راهکار برای دنبال نمودن اینگونه دعاوی است. در حقوق ما، صرف‌نظر از ایراداتی که به قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان وارد است، با توجه به نظریه قابلیت انتساب و برخی ادله فقهی، مسئولیت بدون تقصیر یا مسئولیت محض در مورد پدیدآورندگان و ناشران آثار نوشتاری قابل پذیرش است. برقراری مسئولیت محض برای پدیدآورندگان و ناشران آثار نوشتاری، معقول و صحیح می‌نماید؛ زیرا امروزه آثار نوشتاری همانند کالاهای تولید انبوه در سطح وسیعی انتشار می‌یابند و برقراری مسئولیت برای نویسندگان و ناشران، تأثیر چندانی در عدم گسترش و نشر اطلاعات و ایده‌های جدید نخواهد داشت. در حقوق ما در مورد مصادیقی که خسارت بصورت مستقیم و بدون واسطه باشد، خسارات و زیان­های بدنی به استناد خطای محض، و زیانهای مالی بر اساس قاعده اتلاف، قابل تطبیق با مسئولیت محض در مورد نویسندگان و ناشران می­باشد و در فرضی که ضرر باواسطه و غیرمستقیم است، نظریه قابلیت انتساب، به عنوان چهره دیگری از نظریه مسئولیت محض، می‌تواند قابل اعمال باشد. چنانچه نظریه قابلیت انتساب در حقوق ما قابل اعمال نباشد، وجود عیب در اثر نوشتاری، خود دلالت بر وجود تقصیر دارد و در نتیجه با احراز رابطه سببیت پذیرش مسئولیت با دشواری خاصی روبرو نخواهد بود. صرف نظر از موارد فوق، نظر به اینکه پدیدآورندگان آثار نوشتاری در ازای نشر ایده‌ها و اطلاعات مندرج در اثر، منافع مالی کسب می‌کنند، در صورتی که بر اثر عمل مزبور خسارتی به بار آید، طبق قاعده «من له الغنم فعیله الغرم»، مسئولیت جبران خسارت را می‌توان به آنها تحمیل کرد و به استناد قواعد یاد شده، بار مسئولیت را بدون نیاز به اثبات تقصیر برعهده آنها قرار داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Civil Liability for Defective Information of Written Works in Law of Iran and Common Law

نویسندگان [English]

  • Seyed Ali Khazaei 1
  • yusuf khalaj 2
1 Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, Kharazmi University .
2 Ph. D Candidate in Private Law, Faculty of Law and Political Science, Kharazmi University.
چکیده [English]

Nowadays, theories, new ideas and generally speaking information have a very important role in cultural, economic and political life of human beings. Most of the books and magazines consist of significant and broad information that they may be defective. In fact, they are goods that due to defective of ambiguous information, may be considered as defective and cause damage to their readers or users. In common law system, claims against authors and publishers for the defect of information of written works are examined on the basis of liability for the defect of goods. In our legal system, despite the existing ambiguities specifically in Consumers Protection Rights Act, applying the standards of the liability for defect of goods and acceptance of strict liability arising from the defects of written works can be an appropriate solution in solving the problems and disputes that have been occurred due to injuries caused to readers and other consumers of these works resulting from their defect. In Imamiyah jurisprudence, provoking some jurisprudential rules including ‘To whom there is benefit, there is damage to”, the liability can be imposed on authors and publishers without proving the negligence.  The method of the present study is descriptive-analytic and the method of collecting materials is a library-based one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Defective Information
  • Strict Liability
  • Publishers
  • Authors
  • Written Works

مراجع

1)    امامی، سید حسن، 1363 ش، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه،ج1.
2)    انصاری، علی ، مبین، حجت ، 1390 ش، نظریه قابلیت انتساب در حقوق مسئولیت مدنی، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش1.
3)    بابایی، ایرج، 1397 ش، حقوق مسئولیت مدنی مبتنی بر نقد و بررسی آراء و رویه قضایی، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، چ 1.
4)    بادینی، حسن، 1384 ش، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ 1.
5)    ---------، 1395 ش، نقدی بر مبنای مسئولیت مدنی عرضه‌کنندگان کالا و خدمات در قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، مجله تحقیقات حقوقی، ش 58.
6)    بجنوردی، میرزا حسن، 1418 ق، القواعد الفقهیه، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان،چ 2،ج1.
7)    جعفرپور، جمشید ، مجتهد سلیمانی، ابوالحسن ، رحیمی، محمد ، 1396 ش، بررسی مبانی فقهی مسئولیت مدنی ناشی از نقص علم بشری، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، ش3.
8)    جعفری تبار، حسن، 1389 ش، مسئولیت مدنی سازندگان و فروشندگان کالا، تهران، انتشارات دادگستر، چ 3.
9)    جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1378 ش، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش،ج1.
10) حسینی المراغی، عبدالفتاح، 1418 ق، العناوین، قم، موسسه النشر الاسلامی، چ 1،ج2.
11) حکمت نیا، محمود، 1389 ش، مسئولیت مدنی در فقه امامیه، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چ 2.
12)                حکمت‌نیا، محمود ، محمدی ،مرتضی  ، واثقی ،محسن ، 1398 ش، مسئولیت مدنی ناشی از تولید ربات های مبتنی بر هوش مصنوعی خودمختار، قم، حقوق اسلامی، سال 16.
13)                خردمندی، سعید، 1397 ش، مفاد قاعده الخراج بالضمان، دو فصلنامه علمی پژوهشی فقه مقارن، ش11.
14)                داراب‌پور، مهراب، 1396 ش، مسئولیت‌های خارج از قرارداد، تهران، انتشارات مجد، چ 3.
15) ره‌پیک، حسن، 1376 ش، الزامات بدون قرارداد، تهران، مؤسسه اطلاعات، چ 1.
16) رهنمون، رئوف ، شیخ‌الاسلامی، اسعد ،1390 ش، حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در فقه شافعیان و امامیه، فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش32.
17) سلیمی، فضه، 1391 ش، مبانی مسئولیت مدنی عرضه‌کننده در مقابل مصرف‌کننده، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش4.
18) شرقی، مرضیه ، عامری ،پرویز ، 1398 ش، مسؤولیت مدنی ناشی از افتراء در نظام حقوقی کامن‌لا با رویکرد تطبیقی در حقوق ایران، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش 2.
19) شهیدی، مهدی، 1384 ش، عقود معین 1، تهران، انتشارات مجد، چ 3.
20) طباطبایی حکیم، سید محسن، 1423 ق، نهج الفقاهه، قم، انتشارات 22 بهمن، چ1،ج1.
21) عبده بروجردی، محمد، 1380 ش، حقوق مدنی، تهران، انتشارات خرسندی، چ 1.
22) علوی قزوینی، سید علی ، مسعودیان‌زاده، سید ذبیح الله ، 1393 ش، قاعده من له الغنم فعلیه الغرم، پژوهش‌نامه اندیشه‌های حقوقی، ش4.
23) کاتوزیان، ناصر، 1384 ش، مسئولیت ناشی از عیب تولید، تهران، انتشارات گنج دانش، چ 1.
24) -----------، 1386 ش، الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری): مسئولیت مدنی، جلد اول، تهران، نشر دانشگاه تهران، چ 6.
25) -----------، 1390 ش، مسئولیت ناشی از عیب تولید،  تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ 3.
26) کاشف الغطاء، محمد حسین، 1359 ق، تحریر المجله، مکتبه النجاح و مکتبه فیروزآبادی،ج3.
27) کاظم یزدی، سید محمد، 1387 ق، حاشیه مکاسب، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چ سنگی.،ج1.
28) کریمی، عباس ، صادقی راد، الهام  ، تقی زاده، ابراهیم ، 1397 ش، تلاشی در راستای تبیین قاعده ملازمه نفع- مخاطره و جایگاه آن در ضمان قهری شرعی، مطالعات حقوقی، دوره 10،ش 1.
29) کریمیان راوندی، مهدی، 1386 ش، مسئولیت مدنی روزنامه نگاران در حقوق ایران، انگلیس و فرانسه، تهران، نشر دادگستر، چ1.
30) لطفی، اسد اله، 1379 ش، قاعده غرور، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 47.
31) مصطفوی، سیدکاظم، 1390 ق، ماة القاعده الفقهیه، ترجمه عزیزالله فهیمـی، تهـران، نشـر میزان، چ 1.
32) معین، محمد، 1378 ش، فرهنگ معین، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
33) موسوی البجنوردی، السید میرزا حسن، 1377 ش، القواعد الفقهیه، به تحقیق مهدی مهریزی و محمد حسین درایتی، مؤسسه الهادی،ج2.
34) نجفی، محمد حسن، 1365 ش، جواهر الکلام فی‌شرح شرایع الاسلام، دار الکتب الاسلامیه،ج23.
35) -------------، 1368 ش، جواهرالکلام فی‌شرح شرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه،ج37.
36) نقیبی، سید ابوالقاسم ، شیروانی ، خدیجه ، زاهری، محدثه ، 1397 ش، بررسی روند تکامل مسئولیت مدنی تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالا در حقوق انگلیس تا سال 2015 و مقایسه آن با حقوق ایران، دانش حقوق مالیه، ش4.
37) وحدتی شبیری، سید حسن، 1385 ش، مبانی مسئولیت مدنی قراردادی (مطالعۀ تطبیقی در حقوق و فقه)، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
38) یزدانیان، علیرضا، 1397 ش، قواعد عمومی مسئولیت مدنی، تهران، بنیاد حقوقی میزان، چ 2،ج1.
39) Brian H. Lamkin, (1994), Medical Expert System and Publisher Liability, Emory L.J.
40) Cem Kaner, )2004(, Liability for Defective Content, Florida Institute of Technology. available at: www. Kaner.com. last visited: 04/02/2019.
41) Green man V. Yuba power Products inc. (1963); Available at:http://www.casebriefs.com.
42) Henningson V.Bloomfield Motor inc. (1960); Available at:http://www.casebriefs.com.
43) Jonathan M. Hoffman, (1999), Liability for Negligent Publishing and Broadcasting. www. Jestor.org.
44) Joseph L. Reutiman, (2012), Defective Information: Should Information Be a Product Subject to Products Liability Claims, Journal of Law and Public Policy, Vol. 22, Article 5.
45) Kenneth.w. Clarkson, (1992), Business Law, South Western College, 6th Ed.
46) Lars Noah, (2011), Authors, Publishers and Products Liability, 77 Or. L. Rev, University of Florida, College of Law.
47) Melissa Evans Buss, (2009), products liability and intellectual property licensors, William Mitchell Law Review, Article 28, vol. 27.
48) Michael I. krauss, (2019) Principles of Product Liabilities, (Concise Hornbook Series), West Academic Publishing; 3 th Ed.
49) Peter F. Lake, )1997(, Revisiting Tarasoff, 58 ALB. L. Rev.
50) Rechard C. Ausness, (2000), The Application of Product Liability Principles to Publishers of Violent or Sexually Explicit Materials, University of Kentucky, Law Faculty Publication, 52, Fla.L.Rev.603.
51) Robert M, O’Neil, (2001), The First Amendment and Civil Liability, Indiana University Press, 1 st Ed.
52) William L.Prosser, (1997), Hand Book of the law of Torts, West Publishing co, 4 th Ed.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار