کاربست اخطار و تذکر در دادرسی؛ مطالعه تطبیقی حقوق ایران و انگلستان

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری حقوق جزا و جرمشناسی، ‌‌دانشگاه تهران.

2 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، ‌‌دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ‌‌دانشگاه شیراز.

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، ‌‌دانشگاه شیراز.

10.22091/csiw.2023.9070.2387

چکیده

دو راهکار اخطار، ‌‌تذکر و وعظ در دادرسی اسلامی و هشدار در انگلستان دارای شباهت‌های اساسی می‌باشند. از جمله این شباهت‌ها می‌توان به خارج نمودن پرونده از مسیر رسمی فرآیند عدالت کیفری، ‌‌کاستن هزینه اقتصادی نظام عدالت کیفری، ‌‌جلوگیری از برچسب مجرمانه خوردن، ‌‌اخطار به مرتکب جرم در مورد رفتار گذشته و هشدار به مراقبت از رفتارهای آینده، ‌‌شرم‌سار نمودن بازپروراننده و ... اشاره کرد. با وجود آثار مثبت وعظ در دادرسی اسلامی که مبتنی بر مصلحت‌اندیشی قضایی در حوزه تعزیرات و قاعده التعزیر بما یراه الامام می‌باشد و با وجود امتیازات فراوان هشدار در دادرسی انگلستان، ‌‌مقنن ایرانی غفلت کرده و از این دو استفاده‌ای نبرده است. هرچند در قوانین پراکنده تصویب شده قبل از قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 و آیین دادرسی کیفری همان سال به موضوع وعظ به عنوان یکی از درجات تعزیر اشاره شده، ‌‌این نهاد در دو قانون فوق فراموش شده و هیچ‌گاه در رویه قضایی ایرانی جایگاهی نداشته است. استفاده از این نهاد در دادرسی ایرانی که با تورم پرونده‌های کیفری مواجه است، ‌‌خصوصاً در جرایم کم‌اهمیت‌تر می‌تواند موجب تحقق آثار ذکر شده در فوق و تمرکز دستگاه قضایی بر پرونده‌های مهم‌تر شود. در مقاله حاضر با جمع‌آوری کتابخانه‌ای اطلاعات به روش توصیفی و تحلیلی، ‌‌ابتدا به توصیف وضعیت وعظ و هشدار پرداخته شده و سپس نتیجه‌گیری لازم ارائه شده است.

تازه های تحقیق

تذکر و وعظ اسلامی برپایۀ قاعده «التعزیر بما یراه الامام» و مصلحت‌اندیشی قاضی اسلامی استوار است و اخطار انگلیسی به صلاحدید دادستان یا پلیس و بنا بر اهمیت جرم و سوابق مرتکب آن اعمال می‌گردد. به کارگیری چنین نهادی در فرایند دادرسی کیفری، ‌‌به معنای اخطار دادن به مرتکب جرم در مورد قبیح بودن رفتار گذشته و هشدار دادن به او یا موعظه کردنش به مراقبت از رفتار آینده است. هشدار قرن بیستمی دادرسی انگلستان، ‌‌در واقع، ‌‌همان وعظ دادرسی اسلامی است. هدف از اعمال آن نیز این است که مرتکب را شرمسار کند و در عین حال، ‌‌او را در جامعه بپذیرد؛ بی‌آنکه به او انگ مجرم بزند. پذیرفته شده است تا قاضی از اعمال کنندۀ مجازات صرف، ‌‌به کنش‌گری برای گفتگو با مرتکب جرم تبدیل شود و نشان دهد جرم محصول کاستی‌های اجتماعی است. به‌ کارگیری این نهاد در نظام عدالت کیفری ایران که با تورم پرونده‌های کیفری مواجه است، ‌‌می‌تواند گره‌گشا باشد. در ایران، ‌‌تذکر و وعظ می‌تواند در اختیار دادستان باشد و در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی به ‌کار گرفته شود. توسل به این نهاد از جانب دادستان می‌تواند بنا به ماهیت جرم ارتکابی، ‌‌میزان ضرر وارده، ‌‌سوابق مرتکب جرم و ... به صلاحدید او باشد. بدیهی است که مقنن می‌تواند استفاده از این نهاد برای مجرمین سابقه‌دار را ممنوع کند. این نهاد می‌تواند با برنامه‌های عدالت ترمیمی همراه بوده و به جبران خسارات وارده از جانب مرتکب جرم مشروط باشد. همچنین می‌تواند با برنامه‌های بازپروری مرتکب نظیر ترک اعتیاد، ‌‌شرکت در دوره‌های کنترل خشم، ‌‌شرکت در دوره‌های آموزش روابط خانوادگی، ‌‌اخذ التزام کتبی از مرتکب برای عدم تکرار رفتارهای مجرمانه و غیره همراه گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Application of Warning and Caution in Criminal Procedure: A Comparative Study of Iranian and English Law

نویسندگان [English]

  • iman yousefi 1
  • shahram ebrahimi 2
  • saeed yousefi 3
1 PhD in Criminal Law and Criminology, University of Tehran.
2 Associate Professor of Department of Criminal Law and Criminology Law, Faculty of Law and Political Science, Shiraz University.
3 MA Graduate of Criminal Law and Criminology, University of Shiraz.
چکیده [English]

The concepts of ta'zir preaching in Islamic criminal procedure and caution in the English law share fundamental similarities. These similarities include diverting cases from the formal process of criminal justice, reducing the economic costs of the criminal justice system, preventing stigmatization of offenders, warning the perpetrator about past behavior, cautioning against future conduct, shaming the rehabilitator, etc. Despite the positive effects of preaching in Islamic judicial proceedings, which are based on judicial expediency in the field of penalties and the principle of ta'zir as guided by the Imam, and despite the abundant advantages of caution in English judicial proceedings, the Iranian legislature has neglected these two approaches. Although the notion of preaching as one of the degrees of ta'zir punishment has been mentioned in scattered laws enacted before the Islamic Penal Code and subsequent Criminal Procedure Code of 2013, this institution has been neglected in the aforementioned two laws and has never had a place in Iranian judicial practice. The utilization of this institution in the Iranian judicial system, which is faced with an inflation of criminal cases, especially in less significant offenses, can bring about the realization of the aforementioned effects and enable the judicial system to focus on more important cases. In this article, through a descriptive and analytical method of collecting library data, we first describe the status of admonition and caution and then provide the necessary conclusions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ta'ziri Preaching
  • Caution in English Judicial Proceedings
  • Warning in the English Criminal Procedure
  • Iranian Criminal Procedure
  • Warning and Preaching

مراجع

اصفهانی، ‌‌بهاءالدین محمد، ‌‌1363ش، ‌‌کشف اللثام، ‌‌قم، ‌‌مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ‌‌ج3.
امامی، ‌‌محمد، ‌‌1377ش، ‌‌«مصلحت‌گرایی در دادرسی‌های جزایی»، ‌‌مجله حقوقی دادگستری، ‌‌دوره 62، ‌‌ش23.
توسلی نائینی، ‌‌منوچهر، ‌‌شیرانی، ‌‌فرناز، ‌‌1395ش، ‌‌«حق تعیین سرنوشت در اسلام و حقوق بین‌الملل معاصر»، ‌‌پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ‌‌سال3، ‌‌ش1.
جوان جعفری، ‌‌عبدالرضا، ‌‌فرهادی آلاشتی، ‌‌فرهاد، ‌‌ساداتی، ‌‌سیدمحمدجواد، ‌‌1395ش، ‌‌«بازدارندگی و سنجش آن در فلسفه کیفر»، ‌‌پژوهشنامه حقوق کیفری، ‌‌دوره 7، ‌‌ش2.
حسینی، ‌‌سیدمحمد، ‌‌1394ش، ‌‌سیاست جنایی در اسلام و در جمهوری اسلامی ایران، ‌‌تهران، ‌‌انتشارات سمت، ‌‌چ4.
دشتی، ‌‌محمد، ‌‌1397ش، ‌‌ترجمه نهج‌البلاغه، ‌‌تهران، ‌‌انتشارات پیام عدالت، ‌‌چ3.        
شکرچی‌زاده، ‌‌محسن، ‌‌1394ش، ‌‌آیین دادرسی کیفری انگلستان «قاعده اقتضاء تعقیب»، ‌‌تهران، ‌‌انتشارات مجد، ‌‌چ1.
طالبی آشتیانی، ‌‌محمدعلی، ‌‌باقری، ‌‌احمد، ‌‌1398ش، ‌‌«بررسی جامع دو رویکرد فقهی متضاد در تعیین مقدار تعزیر»، پژوهش حقوق کیفری، ‌‌ش 27.
طباطبایی، ‌‌سیدعلی، ‌‌1363ش، ‌‌ریاض المسائل، ‌‌قم، ‌‌آل البیت، ‌‌چ2.
طوسی، ‌‌ابوجعفر محمدبن الحسن، ‌‌1377ش، ‌‌الخلاف، ‌‌قم، ‌‌موسسه النشر الاسلامی، ‌‌ج2.
عاملی، ‌‌محمدبن مکی، ‌‌1376ش، ‌‌القواعد والفوائد، ‌‌قم، ‌‌مکتبه المفید، ‌‌چ1.
قربان نیا، ‌‌ناصر، ‌‌1380ش، ‌‌«فلسفه مجازات‌‌ها در فقه کیفری اسلام»، ‌‌رواق اندیشه.
موسوی گلپایگانی، ‌‌سیدمحمدرضا، ‌‌1372ش، ‌‌الدر المنضود فی احکام الحدود، ‌‌قم، ‌‌دارالقرآن الکریم، ‌‌چ2.
میرخلیلی، ‌‌سیدمحمود، ‌‌1393ش، ‌‌«مراتب تعزیر»، ‌‌مجله علمی پژوهشهای فقهی، ‌‌دوره10، ‌‌ش4.
النجفی، ‌‌محمدحسن، ‌‌1981م، ‌‌جواهر الکلام، ‌‌بیروت: دار احیاء التراث العربی، ‌‌چ1.
نوری، ‌‌میرزاحسن، ‌‌1408ق، ‌‌مستدرک الوسائل، ‌‌بیروت، ‌‌آل بیت دار احیاء التراث، ‌‌ج3.
یوسفی، ‌‌ایمان، ‌‌1395ش، ‌‌آیین دادرسی کیفری، ‌‌تهران، ‌‌نشر میزان.
ــــــــــــــ ، ‌‌1392ش، ‌‌تحقیقات مقدماتی در آیین دادرسی کیفری، ‌‌تهران، ‌‌انتشارات جنگل جاودانه.
 
References
Ashworth, A. (2020). The criminal process. New York: Oxford University Press.
Bloom, R., & Brodin, M. (2021). Criminal procedure: The constitution and the police (5th ed.). Aspen Publishers.
Duff, A. (2001). Punishment, communication, and community. New York: Oxford University Press.
Hess, K., & Orthmann, C. (2009). Criminal investigation. Delmar Cengage Learning (9th ed.).
Hungerford, P. (2015). Criminal procedure and sentencing. New York: Routledge Press.
Packer, H. (1968). The limits of the criminal sanction. Stanford University Press.
Sprack, J. (2018). A practical approach to criminal procedure. New York: Oxford University Press.
Wade, M., & Jehle, J. (2016). Coping with overloaded criminal justice systems: The rise of prosecutors' power across Europe. New York: Springer Publishing.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار