قاعده مایضمن در حقوق مدنی ایران؛ با رویکردی تطبیقی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز (نویسنده مسؤول).

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز.

چکیده

 قاعده «ما‌یضمن» از قواعد بسیار مشهور فقهی است که هر‌چند مبنای روایی خاصی در ارتباط با آن وجود ندارد، اما به عنوان یک قاعده‌ی اصطیادی در کتب فقهی و حقوقی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این قاعده از دو جزء اصل و عکس تشکیل شده است؛ قاعده بدین معنا است که هر عقدی که صحیح آن ضمان‌آور باشد، باطل آن نیز ضمان‌آور است؛ و هر عقدی که صحیح آن ضمان‌آور نباشد، باطل آن نیز ضمان‌آور نخواهد بود. در حقوق مدنی ایران نیز می‌توان ردپای استفاده از مفاد این قاعده را یافت. اگر‌چه نظرات مخالفی نیز وجود دارد و برخی از حقوقدانان از اساس این قاعده را باطل می‌پندارند؛ بااین‌حال، در نوشتار حاضر می‌کوشیم کاربرد قاعده‌‌ی مذکور در حقوق مدنی را بررسی نموده، و در بیان مباحث علاوه بر تطبیق مطالب در فقه امامیه و عامه، از ارائه موضوعاتی در حقوق فرانسه نیز بهر‌ه خواهیم برد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The principle of Ma Yozman in Iranian Civil Law: a Comparative Study

نویسندگان [English]

  • Hamzh Asfandiyari 1
  • Mahsa Madani 2
چکیده [English]

The Ma Yozman principle (ما یضمن) is one very famous principle in the Islamic jurisprudence. Though it does not have any grounding in Islamic traditions, it has been widely established as a principle in Islamic traditions and some other principles taken from Islamic legal texts. This principle has two parts: the original principle and its reverse order. The principle states that if a contract is applicable, then the opposite of it is also applicable, and if a contract is inapplicable, then the opposite of it is also inapplicable. One can find traces of the contents of this principle in the Iranian Civil Law. However, there are opposing views as some lawyers basically consider it to be void. In the present article, we make an attempt to study the application of this principle in the civil law. In so doing we have a comparative study of Shia Jurisprudence and the general Islamic Jurisprudence. We also address some relevant topics in French Law.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ma yozman
  • Principle
  • civil law
  • Shia jurisprudence
  • general Islamic jurisprudence

مراجع

  1. ابن عابدین، محمد امین، 1412ق، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دار‌الفکر، ج4.
  2. ابن قدامه، موفق الدین عبدالله، 1403ق، المغنی، بیروت، دار‌الکتب‌العربی، ج4.
  3. ابن محمود موصلی، عبدالله، بی‌تا، الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دار‌الکتب العلمیه، ج2.
  4. ابن نجیم مصری، زین الدین، 1968م، اشباه و نظائر، قاهره، بی‌نا، بی‌چا.
  5. ــــــــــــــــــــ، بی‌تا، البحر الرائق، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج6.
  6. ابوعطا، محمد، 1385ش، تحلیل مفهوم و مبنای ضمان درک مبیع در حقوق ایران و فرانسه، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش14.
  7. امامی، سیدحسن، 1390ش، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، ج2-1.
  8. انصاری، شیخ مرتضی، 1418ق، مکاسب‌، قم، موسسه نشر اسلامی، ج3 و 1.
  9. ایروانی، علی بن عبدالحسین، 1379 ش، حاشیه بر مکاسب، تهران، چاپخانه رشدیه، ج1.
  10. تولیت، عباس، 1375ش، تحقیق وبررسی درباره قاعده مایضمن بصحیحه یضمن بفاسده و قاعده عکس آن، مجله دیدگاه‌های حقوقی، ش3.
  11. جعفری‌لنگروی، محمد‌جعفر، 1380ش، فلسفه حقوق مدنی، قم، نشر گنج دانش، ج2.
  12. خراسانی، ملا محمد کاظم، بی‌تا، حاشیه بر مکاسب، بی‌جا، نشر حاج‌ شیخ احمد شیرازی، بی‌چا.
  13. ــــــــــــــــــــ، 1419ق، محصل المطالب فی تعلیقات علی المکاسب، بی‌جا، بی‌نا، ج1.
  14. خورسندیان، محمد علی و ذاکری‌نیا، حانیه، 1385ش، واکاوی اراده، قصد و رضا در فقه اسلامی و حقوق ایران، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش1.
  15. خویی، سید ابوالقاسم، 1378 ش، مصباح‌الفقاهه، قم، موسسه نشر اسلامی، ج3.
  16. داراب پور، مهراب، 1387 ش، مسؤولیت‌های خارج ازقرارداد، تهران، مجد، بی‌چا.
  17. سلطانی‌نژاد، هدایت الله، 1378ش، ضمان معاوضی، فصلنامه نامه مفید، ش18.
  18. شاملی، نصرالله، علی اکبری بابوکانی، احسان و شاکری، محسن، 1391ش، ضمان ناشی از بطلان اعمال حقوقی معاوضی: در حقوق ایران، مصر، فرانسه و فقه امامیه، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، ش28.
  19. شهیدی، سید مهدی، 1391ش (الف)، آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، بی‌چا.
  20. ــــــــــــــــــــ، 1388ش، اصول قراردادها وتعهدات، تهران، مجد، بی‌چا.
  21. ــــــــــــــــــــ، 1391ش (ب)، حقوق مدنی6: عقود معین1، تهران، مجد، بی‌چا.
  22. طوسی، محمد بن حسن، 1387ق، المبسوط، تهران، الکمتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، چ3، ج3-2.
  23. فهیمی، عزیز‌الله، 1382 ش، فساد بیع و آثار آن، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، ش2.
  24. کاتوزیان، ناصر، 1394 ش، قانون مدنی در نظم کنونی، تهران، میزان، بی‌چا.
  25. ــــــــــــــــــــ، 1390ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، ج2.
  26. گرجی، ابوالقاسم، 1378 ش، مقالات حقوقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج1.
  27.  مجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، 1394ق، موسوعه جمال عبد الناصر فی الفقه الاسلامی، قاهره، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه.
  28. محقق داماد، مصطفی، 1374 ش، قواعد فقه مدنی2، تهران، سمت.
  29. محمدی، ابوالحسن، 1373 ش، قواعد فقه، تهران، دادگستر.
  30. مکارم شیرازی، ناصر، 1370 ش، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، ج1.
  31. مینا، محبوبه، 1392ش، مفهوم اکراه و تأثیر آن بر اراده با نگاهی به حقوق فرانسه و مصر، فصلنامه مطالعات حقوقی، ش2.
  32. نجفی خوانساری، شیخ موسی، 1373 ش، منیه الطالب فی شرح المکاسب، تهران، بی‌نا، ج1.
  33. یزدی، سید محمد کاظم، 1410ق، حاشیه بر مکاسب، قم، موسسه اسماعیلیان، ج1.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار