حمایت از حق سلامت کودکان در مخاصمات مسلحانه از منظر اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی

جوادپور, مریم

doi:10.22091/csiw.2018.1667.1142

صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله

|
|
|
ارجاع به این مقاله
RIS EndNote BibTeX APA MLA Harvard Vancouver
|
اشتراک گذاری

حمایت از حق سلامت کودکان در مخاصمات مسلحانه از منظر اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی

مقاله 1، دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 10، زمستان 1395، صفحه 1-28 اصل مقاله (1163 K)

نوع مقاله: علمی و پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/csiw.2018.1667.1142

نویسنده

مریم جوادپور

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز،

چکیده

کودکان از جهت ظرفیت و ظرافت‌های وجودی‌شان، آسیب‌پذیرترین افراد جامعه‌ی انسانی هستند و به دلیل این آسیب‌پذیری نیازمند حمایت می‌باشند؛ این آسیب‌پذیری بیشتر زمانی رخ می‌دهد که مخاصمه مسلحانه‌ای‌ اتفاق ‌افتد و با نادیده‌گرفتن حقوق فطری و شأن و کرامت انسانی موجب هلاکت، استثمار و سوء‌استفاده از کودکان - خصوصاً خشونت جنسی علیه دختران – ‌شود و سلامت جسمی و روانی آنان در معرض خطر قرار گیرد. وانگهی، بر اساس تعالیم ارزشمند اسلام و تصریح حقوق بشردوستانه بین‌المللی، کودک به عنوان یک انسان کامل - خواه مسلمان و یا غیرمسلمان- بدون لحاظ مرزهای جغرافیاییِ مستقر در آن، زبان، نژاد و ... مُحِق است که سلامتی او تحت هر شرایطی به شکل شایسته‌‌ای تأمین شود. در پژوهش حاضر، با روش توصیفیتحلیلیتطبیقی، پس از بررسی مبانی حق سلامت کودک، آثار مخاصمات مسلحانه بر سلامت کودکان قربانی و درگیر و سازوکارهای تأمین این حق، با عنایت به نظام حقوقی اسلام و موازین و مقررات حقوق بشردوستانه بین‌المللی، این نتیجه حاصل شده است که بر افراد جامعه‌ی انسانی، نهادهای ملی و بین‌المللی و دولت‌ها لازم است که در حد توان و امکانات، از بروز خشونت علیه کودکان در مخاصمات ممانعت نمایند؛ ضمن این‌که، مطابق حقوق بشردوستانه اسلام، ضرورت دارد افرادی که سلامتی کودکان را در مخاصمات مسلحانه بههرشکل به مخاطره می‌افکنند، به اتهام جرایم جنگی، تعقیب و محاکمه و مجازات شوند؛ در حالی است حقوق بشردوستانه بین‌المللی، با وجود حمایت از سلامت کودکان و تعهدآوربودن‌شان، در صورت نقض حق سلامت، فاقد ضمانتاجراهای مناسب و کارآمد هستند.

تازه های تحقیق

دولت‌ها و نهادهای ملی و بین‌المللی موظف هستند خدمات بهداشتی و تسهیلات درمانی مناسبی را برای کودکان فراهم نمایند و در این راستا باید در جهت کاهش مرگ و میر کودکان، مبارزه با سوء تغذیه، مراقبت‌های پیشگیرانه، سالم‌سازی محیط زیست، واکسیناسیون و... تلاش نمایند. اما افزون بر پذیرش و تعهدات دولت‌ها و نهادها و سازمان‌ها‌ی مربوطه نسبت به تأمین سلامت کودک، عواملی از جمله فقر، کمبود منابع مالی، نبود امکانات و برنامه‌ریزی‌های جامع در قوانین کشورها و ناتوانی نظام‌های بهداشتی و... دلایلی هستند که سلامت به نوعی مناسب و شایسته تأمین نشود. در این میان، مهم‌ترین دلیلی که به نوعی موجب اختلال برخورداری از حق سلامت می‌شود، مخاصمات مسلحانه بوده است، که افزون بر کشتار و خشونت، در همه‌ی زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی زندگی تأثیر می‌گذارد؛‌ بیشترین درصد آسیب‌دیدگان، کودکان هستند که مهم‌ترین حقوق انسانی ایشان از جمله آموزش، سلامت و حیات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و دسترسی به مؤلفه‌های سلامت دچار اختلال ‌می‌شود؛ زیرا دولت‌ها توان حمایت، تأمین و تضمین حقوق شهروندان و خصوصاً کودکان را از دست می‌دهند. از این رو، مطابقِ آموزه‌های دینی و کلام فقیهان، حتی در زمان اوج درگیری‌ها و مخاصمات مسلحانه، صیانت از حقوق فطری و احترام به کرامت انسانی کودکان الزام‌آور بوده و از جمله قواعد آمرهی حقوق بشردوستانه‌ی اسلام محسوب می‌شود و واجد ضمانتاجرایی است که منحصر به تعهدات دولت خاص نیست و یا تنها جنبه‌ی تعهدآوری به‌عکسِ موازین و مقررات حقوق بشردوستانه بین‌المللیندارد؛ هرچند سعی شده در جهت اهداف حقوق بشر دوستانه اسلام گام برداشته شود. از این رو، در پرتو حمایت‌های نظام حقوقی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی، حمایت‌های دولت، نقش سازمان‌های غیردولتی و مجامع عمومی و کمک‌های مردمی اعم از داخلی و بین‌المللی تا حد توان و امکان، نمایان‌تر می‌شود - هرچند در مقام عمل، احترام بیشتر به غیرنظامیان و رعایت اصل تفکیک در برخی موارد نادیده گرفته می‌شود - اما به لحاظ اهمیت مسأله و آثار منفی که مخاصمات مسلحانه به‌دنبال دارد و به نوعی هر روز دامن‌گیر جامعه‌ی بشری می‌باشد، در ادامه ارائه چند پیشنهاد ضرورت می‌یابد:

1. مدیریت صحیح دولت‌ها در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هایی که کودکان در معرض آن هستند، با استفاده از ایمن‌سازی علیه بیماری‌هایی نظیرِ سرخک، اقدامات لازم در جلوگیری از ابتلا به مالاریا، تشخیص زودرس و درمان سوء‌تغذیه، بیماری‌های شایع به مانندِ اسهال، عفونت دستگاه تنفسی (پنومونی) و اقدامات احتیاطی به منظور جلوگیری از ابتلا به ایدز که با مدیریت بالینی در تجاوز به عنف و رعایت بهداشت باروری لازم است؛ از دیگر سو، اهتمام برای تأمین استفاده از آب آشامیدنی سالم ضرورت قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهد که می‌تواند از ابتلا به بیماری‌هایی که منشاء آن استفاده از آب آشامیدنی آلوده است، جلوگیری به عمل آورد.

2. ارائه‌ی دستورالعمل‌های مؤثر و استاندارد، جستجو و روش‌های بهداشتی جدید و تعهد کافی و تخصیص بودجه مناسب در حمایت از سلامت کودکانِ درگیر و قربانی جنگ، ضرورت می‌یابد.

3. لازم است جدّیّت بیشتری در اِعمال مجازات به مرتکبان جرایم جنگی بر علیه کودکان صورت پذیرد تا گام مثبتی به منظور احترام به حقوق کودکان و حرکت در چارچوب قواعد و قوانین بین‌المللی برداشته شود، تا روزانه شاهد افزایش در معرض خطر قرار گرفتن سلامت جسم و روان کودکان؛ یعنی آینده سازان فردا، نباشیم.

4. آموزش و آگاهیبخشی به خانواده‌ها و افراد جامعه در چگونگی محافظت و مراقبت از کودکان و زنان باردار، هنگام وقوع درگیری‌های مسلحانه و انعکاس خشونت‌ها و نقض حق سلامت کودک از طریق رسانه‌هایی گروهی ضرورت دارد.

5. اندیشه‌ها، تجارب و راهکارهای مؤثر در سطح وسیع ملی و فراملی در اختیار رهبران و روحانیون مذهبی قرار داده شود و از تبادل دیدگاه ایشان برای حمایت جسمی، روحی، روانی و معنوی کودکان و ارتقای حقوق آنان در این زمینه استفاده شود.

کلیدواژه ها

مخاصمات مسلحانه؛ سلامت کودک؛ خشونت؛ حقوق بشردوستانه بین‌المللی؛ اسلام

عنوان مقاله [English]

Protection of the Children’s Right to Health In Armed Conflicts; From the Perspective of Islam and International Humanitarian Law

نویسندگان [English]

maryam Javadpour

چکیده [English]

Because of their capacity and elegance, children are the most vulnerable members of the society, So, they need to especial support. This vulnerability is felt more seriously during armed conflicts that causes perdition, exploitation and abuse of children such as sexual violence against girls, which include violation of their natural rights and human dignity; therefore, they are exposed to some physical and mental disasters. According to the valuable Islamic thoughts and stipulates of the international humanitarian law, the child has the right to be secured his health in a proper manner, under all circumstances, as a perfect human being (whether Muslim or non-Muslim), with disregard to geographic boundaries, language, race, etc. In this descriptive - analytical and comparative study, according to the legal system of Islam and the rules and regulations of the international humanitarian law, after reviewing the foundations of the right to health of child, effects of armed conflicts on children's health of the victim and involved, and the mechanisms of securing this right, at any case this result has been achieved that the members of human society, national and international institutions and governments should prevent violence against children in armed conflicts, according to their power and possibilities. In addition, according to Islamic humanitarian law, those who caused harm to the children's health, should be prosecuted and punished as war criminals; While international humanitarian law does not contain any proper sanction, in case of violation of the right to health

کلیدواژه ها [English]

Armed conflicts, Children health, violence, International Humanitarian Law, Islam

مراجع

* قرآن کریم

1- ابن فارس، احمد، 1404ق، معجم مقائیس اللغة، ج4، چ1، قم، مکتب أعلام اسلامی.

2- ابنقدامهمقدسی، احمد، بی‌تا، المغنی و الشرح الکبیر، ج10، بیچا، بیروت، دارالکتابالعربی.

3- اصفهانی، محمدحسین، 1418ق، حاشیه کتاب مکاسب، ج1، چ1، قم، دار الذخائر.

4- جزیرى، عبدالرحمن؛ غروی، محمد و یاسر، مازح، 1419ق، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام‌، ج2، چ1، بیروت، دارالثقلین.

5- جعفری، محمدتقی، 1386ش، حقوق جهانی بشر، چ2، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.

6- جوادی آملی، عبدالله، 1375ش، فلسفه حقوق بشر، چ1، قم، اسراء.

7- حسینی زیبدی، محمدمرتضی، 1414ق، تاجالعروس، ج7، چ1، بیروت، دارالفکر.

8- حلّى، احمدبنمحمد،1407ق، المهذب البارع، ج2، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

9- حلّى، محمدبنمنصور (ابنادریس)، 1410ق، السرائر، ج2، چ2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

10- حلّى، حسنبنیوسف، 1412ق، منتهىالمطلب فی تحقیقالمذهب، ج14، چ1، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.

11- _________ ،1414ق، تذکرة الفقهاء، ج9، چ1، قم، مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام.

12- _________ ،1420ق، تحریرالأحکام الشرعیة على مذهبالإمامیة، ج2، چ1، قم، مؤسسه امام صادق علیهالسلام.

13- سجستانی، ابوداوود،1420ق، سنن ابیداود، ج4و7، چ1، دمشق، دارالرسالة العلمیة.

14- شریفالرضی، محمدبنحسین، 1414ق، نهج البلاغة، چ1، قم، هجرت.

15- صدوق، محمدبنعلیبنبابویه، 1413ق، من لایحضره الفقیه، ج4، چ2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

16- صفیخانی، حمیدرضا، 1386ش، سلامت از دیدگاه اسلام، فصلنامه تأمین اجتماعی، س9، ش28.

17- طباطبایی، محمدحسین، 1417ق، تفسیر المیزان، ج9،13و18، چ5، قم، دفتر انتشارات اسلامی.

18- طوسى، محمدبنحسن، 1387ق، المبسوط، ج2، چ3، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.

19- _________ ،1400ق، النهایة، چ2، بیروت، دارالکتابالعربی.

20- عاملى، زینالدینبنعلى،1410ق، الروضة البهیة، ج2، چ1، قم، داورى.

21- عمید زنجانی، عباسعلی، 1389ش، مجموعه مقالات به مناسبت روز حقوق بشر (ابعاد کرامت انسان از منظر اسلام)، چ1، تهران، دانشگاه تهران.

22- عمید، حسن، 1374ش، فرهنگ عمید، چ4، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

23- قرائتی، محسن، 1383ش، تفسیر نور، ج3و5، چ11، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

24- کلینی، محمدبنیعقوب، 1407ق، الکافی، ج5، چ4، تهران، دارالکتب الإسلامیه.

25- مدرس، علیاصغر، 1375ش، حقوق فطری یا مبانی حقوق بشر، چ1، تبریز، نوبل.

26- مصفا، نسرین و داور، زهرا، 1391ش، میثاق حقوق کودک در اسلام از منظر حقوق بشر دوستانه بین المللی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش، چ1.

27- مکارم شیرازی، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، ج12، چ1، تهران، دارالکتب الإسلامیة.

28- موسوی خمینى، روحاللّه، بی‌تا، تحریر الوسیلة،‌ ج2، چ1، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم.

29- میرمحمدی، مصطفی، 1393ش، مجموعه مقالات حقوق کودک (مطالعه تطبیقی در اسلام و اسناد بین‌المللی): حمایت از کودکان در مخاصمات مسلحانه، چ1، قم، دانشگاه مفید با همکاری یونیسف.

^{_{30- Callahan,D., (1973), The WHO Definition of 'Health'(The Concept of Health), Publications Med - indexed for Medline, The Hastings Center Studies,1(3):77-87, Available at:}}

^{_{http://www.jstor.org/stable/3527467}}

31- Devakumar, D., (2014),The intergenerational effects of war on the health of children,BMC Medicine, 12(57): 1-15, Available at:

https://doi.org/10.1186/1741-7015-12-57

32- Fourth Geneva Conventions: Geneva Convention Relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War (Fourth Geneva Convention),12 August 1949,Geneva.

33- Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the involvement of children in armed conflict, Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution A/RES/54/263 of 25 May 2000 entry into force 12 February 2002.

34- Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts (Protocol I), 8 June 1977.

35- Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of Non-International Armed Conflicts (Protocol II), 8 June 1977.

36- Report of the Secretary-General: Children and armed conflict, 2007,General Assembly Sixty-second session, Promotion and protection of the rights of children.

37- Report of the Secretary-General:Children and armed conflict, 2015,General Assembly Sixty-ninth session, Promotion and protection of the rights of children.

38- Theresa Stichick B.& Kashif Tanveer K., 2008,The mental health of children affected by armed conflict: Protective processes and pathways to resilience, International Review of Psychiatry,20(3): 317–328, Available at: https://www.ncbi.nlm.

nih.gov/pubmed/18569183.

39- Unicef,2007,The Paris Principles (Principles and Guidelines on Children Associated with Armed Forces or Armed Groups), Available at: http:// www.refworld org/docid/465198442.html.].

40- Unicef, 2016, The Impact of Violence and Conflict on Yemen and It's Children (yemen crisis), Available at: https://www.unicef.org/ spanish/ media/ files/ Yemen-Fragile_to_Failed.pdf.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 519

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 339