آزادی اطلاعات و اخبار و محدودیت اخلاق عمومی در حقوق بین الملل و اسلام

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه مفید.

2 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی، دانشکده ی حقوق، دانشگاه مفید

چکیده

در عصر حاضر آگاهی از رویدادهای زندگی جمعی، از جمله احتیاجات بسیار ضروری انسان، به شمار می­رود. در نظام حقوق بین الملل آزادی اطلاعات و اخبار به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر به شمار می­آید که علاوه بر اهمیت ذاتی، به دلیل کارکرد و پشتیبانی آن از دیگر حقوق، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بنابراین از یک سو می­توان گفت که، اطلاعات نقش اساسی و غیرقابل انکار در تضمین یک جامعه دموکراتیک دارد و از سوی دیگر در نظام­های حقوقی بین­المللی و ملی چنین اتفاق نظری وجود دارد که قلمرو آزادی اطلاعات و اخبار مطلق نبوده و برای آن محدودیت هایی ذکر شده است که از جمله مهم­ترین و مبهم­ترین این محدودیت­ها می­توان به محدودیت اخلاق عمومی اشاره نمود. مقاله­ی حاضر ضمن بررسی مفهوم، جایگاه و ضرورت آزادی اطلاعات و اخبار در اسناد و مقررات بین المللی، ماهیت اخلاق عمومی را در نظام حقوق بین­المللی و اسلام بررسی نموده و به این نتیجه رسید که در نظام حقوق بین­الملل تلقی و تفسیر متفاوتی از مفهوم اخلاق عمومی با توجه به مبانی اسلام شده است، لذا در این خصوص مصادیقی دینی و قانونی برای سنجش محدودیت اخلاق عمومی ذکر گردید.
 

تازه های تحقیق

بنیادی ترین اصل در حقوق بین الملل ارتباطات، اصل جریان آزادی اطلاعات و ارتباطات است. این اصل، علاوه بر اینکه در اسناد و متون معتبر جهانی صراحتاً پایه گذاری شده است، در عرف و رویه بین المللی نیز به عنوان قاعده مسلم مورد قبول و عمل قرار گرفته است. با اندکی تأمل در اسناد بنیادین و پذیرفته شده حقوق بشر، یکی از ابتدایی­ترین نیازهای بشری دسترسی به همه گونه اطلاعات و اخبار است، به نحوی که هیچ خدشه­ای به حق جستجو، انتخاب و انتشار وارد نشود.

از سوی دیگر، هیچ نظام سیاسی وجود ندارد و نمی تواند وجود داشته باشد که آزادی فرد را مطلقاً و بدون قید و شرط بپذیرد که اگر این محدودیت رعایت نشود قطعاً یا خود آن حق نقض خواهد شد یا به نقض حقوق دیگران منجر خواهد شد. در مقررات بین المللی حقوق بشر نیز احترام به اخلاق و قواعد آن به صراحت مورد تأکید قرار گرفته است.

از طرفی گستردگی دامنه اخلاق و کلی و مبهم بودن مولفه های اخلاق عمومی در جوامع نباید سبب شود که قلمرو اطلاع رسانی رسانه به بهانه حفاظت و حراست از اصول و قواعد اخلاق عمومی مضیق تفسیر شود.  لذا در تبیین و اعمال محدودیت اخلاق، در قلمرو کارکرد آزادی اطلاعات و اخبار ضروری است.دولت در تحدید آزادی اطلاعات باید شرایط کلی ذکر شده در اسناد حقوقی برای محدودیت­ها را پیروی ­کنند که شامل: قانونی بودن، ضرورت و تناسب با اهداف مورد نظر، تبعیض آمیز نبودن اجرای محدودیت، مردم سالار بودن جامعه هدف و تامین اهداف مشروع می باشد.

فقدان وحدت مفهومی و مصداقی برای اخلاق عمومی و همچنین عدم معیار سنجش اصول اخلاقی در اندیشه غرب و اسناد حقوق بین الملل ممکن است زمینه سوء استفاده از این محدودیت را در قلمرو حق آزادی اطلاعات و اخبار فراهم نماید، بنابراین ضروری است در تبیین و تفسیر اخلاق عمومی به عنوان محدودیت حاکم بر حق آزادی اطلاعات و اخبار به مفاهیم، اصول و معیارهای ثابت نه متغیر تمسک نمود و این در حالی است که کلیه ویژگی­های مذکور ضروری برای اخلاق عمومی در اندیشه اسلامی ذکر شده است. البته برای تبیین مفهوم و ماهیت اخلاق عمومی می بایست به اصول ذکر شده در منابع دینی و قانونی تمسک کرد.  هرچند ممکن است در موارد و مصادیق آن در بین ملت­ها اختلاف وجود داشته باشد، زیرا آداب به عنوان اخلاق ملت­ها شناخته شده لذا متغییر تلقی می گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Freedom of Information and News and the Limitation of Public Morals in International Law and Islam

نویسندگان [English]

  • Saeed Rahaie 1
  • moslem maleki 2
1 Associate Professor, Department of Law, Mofid University.
2 Ph.D. Candidate in Public International Law, Faculty of Law, Mofid University.
چکیده [English]

In the present era, awareness of the events of collective life is considered to be a very necessary human need. In the international legal system, freedom of information and news is regarded as one of the fundamental human rights that, in addition to its inherent importance, possesses a special place due to its operation and support of other rights. Accordingly, on the one hand, it can be said that information has a fundamental and undeniable role in ensuring a democratic society. On the other hand, in international and national legal systems, there is a consensus based in which the scope of freedom of information and information is not absolute, and for which there are limitations that public morals could be referred as one of the most important and ambiguous ones. This article, while studying the concept, position and necessity of freedom of information and news in international instruments and regulations, has examined the nature of public morals in the international legal system and Islam and concludes that in the international legal system a different consideration and interpretation of the concept of public morals was taken into account with regard to the foundations of Islam. Therefore, religious and legal examples are mentioned to assess the limitations of public morals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morals
  • Islam
  • International Law
  • News
  • Information

مراجع

1)    آرایی درونکا، میثم، 1390ش، حقوق بین الملل ارتباطات، تهران،سروش،چ1.
2)     اسماعیلی، محسن،1385ش، حقوق تبلیغات بازرگانی در ایران و جهان، تهران،نشر شهر،چ1.
3)    آقایی، بهمن،1390ش، فرهنگ حقوق بشر، تهران، نتشارات گنج دانش، چ1.
4)    انوری، حسن، 1381ش، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، چ1.
5)    بدیعی، نعیم و قندی، حسین، 1380ش، روزنامه­نگاری نوین، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
6)    برزین، مسعود،1366ش، فرهنگ اصطلاحات روزنامه نگاری، تهران، انتشارات بهجت،چ1.
7)    بندریگی، محمد، 1374ش، المنجد،تهران، انتشارات ایران،چ1،ج1.
8)    بنی طباء، حسنا سادات، 1389ش، «مفهوم اخلاق و معیار فعل اخلاقی در مکاتب مختلف»، پژوهشنامه اخلاق، ش 58.
9)    پورسلطانی، گلبرگ، 1378ش، حق بر اطلاعات در نظام بین الملل حقوق بشر، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق بین الملل دانشگاه مفید.
10)جر، خلیل،1373ش، فرهنگ لاروس ، ترجمه حمید طبیبان، تهران، امیرکبیر،چ5،ج1.
11) جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1383ش، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، ج1.
12)حسینی اسفیدواجانی، سید بشیر، 1392ش، حقوق مخاطب  در برابر رسانه های جمعی ایران، انگلیس و آمریکا، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
13)حسینی رازلیقی، سید محمد، 1384ش، سیاست جنائی تقنینی ایران در مورد جرائم مطبوعاتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، حقوق جزا وجرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.
14)الخمینی، سید مصطفی،1385ش، مستند تحریر الوسیله، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج1.
15) داونپورت، تامس و پروساگ لارنس، 1379ش، مدیریت دانش، ترجمه حسین رحمان سرشت. تهران، شرکت طراحی مهندسی وتامین قطعات ایران خودرو.
16) دهخدا، علی اکبر،1377ش، لغت نامه، دوره جدید زیر نظر محمد معین وسید جعفر شهیدی،تهران: انتشارات دانشگاه تهران،چ2،ج6.
17) دورکین، رونالد، 1378ش، «حقوق و اخلاق، در حق و مصلحت»، ترجمه: محمد راسخ، تهران، طرح نو، ج1.
18) دیلمقانی، میترا و ثانی، رضا،1382ش،«شهروند الکترونی در عصر اطلاعات، فصلنامه رسانه»، سال چهاردهم، ش3، پیاپی 55.
19) راندال، دیوید، 1382ش، روزنامه نگاری حرفه­ای، ترجمه علی اکبرقاضی زاده، تهران، موسسه انتشارات روزنامه ایران،چ1.
20) رهایی، سعید،1398ش، آزادی دینی از منظر حقوق بین الملل با نگاهی به رهیافت اسلامی، قم، انتشارات دانشگاه مفید،چ1.
21) ساریخانی، عادل و اکرمی سراب، روح اله،1391ش، «مبانی فقهی حق اطلاعات»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال هفدهم، ش3.
22) ساریخانی، عادل، 1389ش، پژوهشی فقهی – حقوقی در جرایم مطبوعاتی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چ 1.
23)سرایی، سعید،بی­تا، «انقلاب دیجیتال و اینترنت و خبر»، نشریه پژوهش و سنجش، سال هشتم، ش 27.
24) سیاح، احمد،1370ش، فرهنگ بزرگ جامع نوین ، تهران، انتشارات اسلام،چ14،ج1.
25) شکرخواه، یونس،1378ش، خبر، تهران، مرکز گسترش آموزش رسانه.
26) ــــــــــ ،1384ش، خبرنویسی مدرن، تهران، خجسته،چ2.
27)صفری، محمد حسن،1390ش، بررسی مبانی فقهی قانون مطبوعات وامنیت کشور، پایانامه کارشناسی ارشد، الهیات فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
28) طاهری، ابوالقاسم،1382ش، «فناوری ارتباطی و اطلاعاتی، جهانی شدن و پیامدهای سیاسی آن»، پژوهش حقوق و سیاست، ش8.
29) طباطبایی موتمنی، منوچهر ،1382ش، آزادی های عمومی و حقوق بشر، تهران،انتشارات دانشگاه تهران،چ3.
30) عباسی، بیژن،1390ش، حقوق بشر وآزادی های بنیادین، تهران، نشر دادگستر،چ1.
31) عباسی، حجت الله،1379ش، اصول کاربردی خبرنگاری خبررسانی در رادیو وتلویزیون، تهران،سروش.
32)عرب اسدی، محمد حسن،(1374ش، «حق اشاعه اندیشه و اطلاعات، مجله دانشگاه انقلاب»، ش2.
33) علی­آبادی، گیتا و اسدی، عباس، 1381ش، شناسه خبرگزاری­های جهان، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ وارشاد،چ1.
34) فتحعلی، محمد،1375ش، «اخلاق و خبررسانی در قرآن» از مجموعه مقالات رویکرد اخلاقی و رسانه­ها، جمعی از نویسندگان، تهران،نشر ثانیه،چ1.
35) فرقانی، محمد مهدی،1381ش، «مبانی گزارشگری صلح»، فصلنامه رسانه، سال سیزدهم، ش3.
36) فهری، ابوالحسن،1380ش، فرهنگ المحیط، تهران،یادواره کتاب،چ1.
37) قربان­نیا، ناصر،1378ش، اخلاق و حقوق بین الملل، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،چ1.
38) قربانی، حسن،1385ش، چگونه گزارش خبری تلویزیونی بسازیم، تهران، سروش، چ1.
39) کیخا، نجمه،1386ش، مناسبات اخلاق و سیاست در اندیشه اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،چ1.
40) گنز، هربرت ج،1385ش، دموکراسی و خبر، ترجمه علیرضا دهقان، تهران، سمت.
41)مجلسی، محمد باقر، 1362ش، بحارالانوا ر، تهران، دارالکتب اسلامیه،چ14،ج 72 و75.
42) محسنیان راد، مهدی،1371ش، روش­های مصاحبه­های خبری، تهران، مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه­ها.
43)مطهری، مرتضی،1394ش، سیری در سیره نبوی، تهران، انتشارت صدرا.
44)ــــــــــ ،1395ش، فلسفه اخلاق، تهران، انتشارت صدرا.
45) معتمدنژاد، کاظم و معتمد نژاد، رویا،1386ش، حقوق ارتباطات، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها.
46) معتمدنژاد، کاظم،1389ش، ارتباطات بین المللی «جهان سوم، یونسکو و نظم نوین جهانی اطلاعات و ارتباطات»، ، دفتر مطالعات وتوسعه رسانه ها،ج1.
47) ــــــــــ ، 1389ش، ارتباطات بین المللی، تهران، دفتر مطالعات وتوسعه رسانه،ج1.
48) ــــــــــ ،1384ش، افکار عمومی و شیوه های اقناع، تهران، بهجت،چ1.
49) ــــــــــ ، 1384ش، جامعه اطلاعاتی، تهران، مرکز پژوهش های ارتباطات.
50)  منصفی، ابوالقاسم، 1382ش،روزنامه نگاری، تهران،مرکز نشرسپهر، چ4.
51) مکحل، غسال،1380ش، اینترنت و سیاست خارجی آمریکا، ، ترجمه حجت رسولی، تهران، مرکز پژوهش­های علمی مطالعات استراتژیک خاورمیانه مطالعات منطقه­ای، ج7.
52) مولانا، حمید ،1388ش، مقاله رادیو تلویزیون از کتاب دایره المعارف جهان نوین اسلامی، ترجمه حسن طارمی و همکاران، سرویراستارجان ل.اسپوزیتو، تهران، نشر کتاب مرجع وکنگره.
53) مولایی، مهرداد،1378ش، »آزادی بیان و محدودیت های آن در دادگاه اروپایی حقوق بشر»، مجله رسانه، ش38.
54) ناصرالدین، پروین،1377ش، تاریخ روزنامه­نگاری ایرانیان و دیگر پارسی نویسان، تهران: مرکز نشردانشگاهی،چ1.
55) نعمتی انارکی، داوود،1380ش، «نقش رسانه های گروهی در اطلاع رسانی»، فصل­نامه پژوهش سنجش، سال هشتم، ش27.
56) هاشمی، سید حمید،1387ش، «نقش رسانه در مواجه ومدیریت امواج تورم وگرانی در کشور»، مجموعه مقالات همایش رسانه واقتصاد، تهران، شورای اقتصاد سازمان صدا وسیما.
57) واچمن، باتریک،1358، «آزادی بیان»، ترجمه محمد حسن حبیبی و رضا شکوهی­زاده، سال چهارم، ش 6و7.
58) ویستر، فرانک،1383ش، نظریه های جامعه اطلاعاتی، ترجمه اسماعیل قدیمی، تهران، قصیده سرا.
59)         Audrey S. Bollinger, Robert D. Smith, (2001), "Managing organizational knowledge as a strategic asset", Journal of Knowledge Management, Vol. 5 Issue: 1, pp.8-18, Available at: https://doi.org/10.1108/13673270110384365
60)         Bortnick, Jane, (1981), "International information flow: The developing world perspective". Cornell international Law Journal. No.4, Vol. 14: Iss. 2, Article 4. Available at: http://scholarship.law.cornell.edu/cilj/vol14/iss2/4.
61)         Carver, Richard, (2015), Freedom of Expression: Media Law and Defamation, International Press Institute, Oxford University.
62)         Handy side v. the United Kingdom,(7 December 1976). Application No. 5493/72, (Ser. A) No. 24.
63)        Iyer, Venkat, (2001), Freedom of Information: Principles for Legislation, Media Asia, 28:1, 17-22.
64)         Jean-Pierre Marguénaud (Auteur), (2016), La Cour européenne des droits de l'homme, 7e edition, Collection: Connaissance du droit, Editeur : Dalloz.
65)         Mendel, tobey, (2008), Freedom of information: A comparative Legal survey, paris, UNESCO, Second Edition.
66)         Perrone, Roberto,(2014). Public Morals and the ECHR, University of Leicester School of Law Research Paper No. 14-02. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2382086
67)         Peterson, G, (1990), Information and world perspective. London: book Hall.
68)        Taylor, Paul M, (2005) Freedom of Religion: UN and European Human Rights Law and Practice, New York, Cambridge University Press.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار