عادل ساریخانی؛ حسین محمدی درح؛ قاسم اسلامی نیا
چکیده
مسئله‌ی آغاز حیات انسانی و اینکه از چه زمانی جنین را باید واجد اوصاف و حقوق انسانی دانست، از قدیم‌الایام در میان اندیشمندان و ادیان مختلف موردبحث و مناقشه بوده است. آیین یهودیت پس از مدت‌زمانی از انعقاد نطفه جنین را دارای روح انسانی می‌داند اما در این آیین، جنین وقتی موجود کاملی تلقی میشود که سر جنین از رحم مادر خارج یا ظاهر شود. ...
بیشتر
مسئله‌ی آغاز حیات انسانی و اینکه از چه زمانی جنین را باید واجد اوصاف و حقوق انسانی دانست، از قدیم‌الایام در میان اندیشمندان و ادیان مختلف موردبحث و مناقشه بوده است. آیین یهودیت پس از مدت‌زمانی از انعقاد نطفه جنین را دارای روح انسانی می‌داند اما در این آیین، جنین وقتی موجود کاملی تلقی میشود که سر جنین از رحم مادر خارج یا ظاهر شود. در آیین مسیحیت نیز دو دیدگاه آغاز حیات انسانی از لحظه انعقاد نطفه و آغاز حیات انسانی پس از مدت‌زمانی از انعقاد نطفه رواج دارد اما زمان دقیقی برای دیدگاه اخیر تعیین نشده است. عدم تعیین دقیق زمان ولوج روح، به عدم شناخت بشر از روح و ابعاد غیر جسمانی آن مرتبط می‌باشد؛ بنابراین برای تعیین این موضوع می‌بایست به قرآن کریم و روایات معصومین مراجعه نمود. در قرآن کریم مراحل 6گانه رشد؛ نطفه، علقه، مضغه، عظام، لحم و جنینی که روح در آن دمیده شده، بیان گردیده است، اما برای این مراحل، مدت‌زمانی تعیین نشده است. مستنبط از روایات موجود در این موضوع زمان ولوج روح در جنین پس از اتمام چهارماهگی است و نظریه فقهایی که زمان هر یک از مراحل رشد جنین را 20 روز می‌دانند، با ولوج روح در 4 ماهگی منطبق است. همچنین این دیدگاه با یافته‌های علمی و عرف عموم مردم نیز هم‌خوانی و مطابقت دارد.
سعید رهایی؛ مسلم ملکی
چکیده
در عصر حاضر آگاهی از رویدادهای زندگی جمعی، از جمله احتیاجات بسیار ضروری انسان، به شمار میرود. در نظام حقوق بین الملل آزادی اطلاعات و اخبار به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر به شمار میآید که علاوه بر اهمیت ذاتی، به دلیل کارکرد و پشتیبانی آن از دیگر حقوق، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بنابراین از یک سو میتوان گفت که، اطلاعات نقش ...
بیشتر
در عصر حاضر آگاهی از رویدادهای زندگی جمعی، از جمله احتیاجات بسیار ضروری انسان، به شمار میرود. در نظام حقوق بین الملل آزادی اطلاعات و اخبار به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر به شمار میآید که علاوه بر اهمیت ذاتی، به دلیل کارکرد و پشتیبانی آن از دیگر حقوق، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بنابراین از یک سو میتوان گفت که، اطلاعات نقش اساسی و غیرقابل انکار در تضمین یک جامعه دموکراتیک دارد و از سوی دیگر در نظامهای حقوقی بینالمللی و ملی چنین اتفاق نظری وجود دارد که قلمرو آزادی اطلاعات و اخبار مطلق نبوده و برای آن محدودیت هایی ذکر شده است که از جمله مهم‌ترین و مبهمترین این محدودیتها میتوان به محدودیت اخلاق عمومی اشاره نمود. مقالهی حاضر ضمن بررسی مفهوم، جایگاه و ضرورت آزادی اطلاعات و اخبار در اسناد و مقررات بین المللی، ماهیت اخلاق عمومی را در نظام حقوق بینالمللی و اسلام بررسی نموده و به این نتیجه رسید که در نظام حقوق بینالملل تلقی و تفسیر متفاوتی از مفهوم اخلاق عمومی با توجه به مبانی اسلام شده است، لذا در این خصوص مصادیقی دینی و قانونی برای سنجش محدودیت اخلاق عمومی ذکر گردید.
محسن قدیر؛ حسین کاظمی فروشانی
چکیده
مفهوم پناهندگی و تعریف پناهنده، از دیدگاه اسلام با اسناد بین المللی متفاوتند. گرچه هم فقه و هم منابع بین المللی، حقوقی را برای پناهنده به رسمیت شناختهاند. پدیده پناهندگی همان طور که درحقوق بین الملل دارای گستره وسیع تاریخی و تحولات حقوقی است در اسلام نیز پذیرفته شده است و دارای جایگاه ویژه و ممتازی است به گونه ای که از همان ابتدای ...
بیشتر
مفهوم پناهندگی و تعریف پناهنده، از دیدگاه اسلام با اسناد بین المللی متفاوتند. گرچه هم فقه و هم منابع بین المللی، حقوقی را برای پناهنده به رسمیت شناختهاند. پدیده پناهندگی همان طور که درحقوق بین الملل دارای گستره وسیع تاریخی و تحولات حقوقی است در اسلام نیز پذیرفته شده است و دارای جایگاه ویژه و ممتازی است به گونه ای که از همان ابتدای تشکیل دولت اسلامی و حتی قبل از ظهور اسلام، سنت پناهندگی و حمایت از پناهنده وجود داشته و از شکل مذهبی نیز برخوردار بوده که در فقه اسلامی از پناهندگی با عنوان امان تعبیر می شود. دیدگاه اسلام در خصوص حقوق پناهندگان، مذهبی و انحصاری نبوده بلکه کاملاً جهانشمول و با نگاه به کل بشریت است. پناهندگی با تصویب کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان در سال 1951 به حوزه معاهدات حقوق بین الملل راه یافت. در حقوق بین الملل پناهندگی عمدتاً در قالب توصیهای بوده و از ضمانت اجرای قوی همراه با سازکار بینالمللی برخوردار نیست. حقوق و تکالیف پناهندگان در اسلام و حقوق بین الملل کم و بیش مشابه یکدیگر است و چون امان عقد می باشد، دولت اسلامی می تواند سایر شرایط و حقوق پناهندگان را چنانچه خلاف شرع و مصلحت نباشد به عنوان شرط ضمن عقد بپذیرد. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی تطبیقی حقوق پناهندگان با توجه به منابع اسلامی و حقوق بین الملل می پردازد.
مریم جوادپور
چکیده
کودکان از جهت ظرفیت و ظرافت‌های وجودی‌شان، آسیب‌پذیرترین افراد جامعه‌ی انسانی هستند و به دلیل این آسیب‌پذیری نیازمند حمایت می‌باشند؛ این آسیب‌پذیری بیشتر زمانی رخ می‌دهد که مخاصمه مسلحانه‌ای اتفاق افتد و با نادیده‌گرفتن حقوق فطری و شأن و کرامت انسانی موجب هلاکت، استثمار و سوء‌استفاده از کودکان - خصوصاً خشونت جنسی علیه ...
بیشتر
کودکان از جهت ظرفیت و ظرافت‌های وجودی‌شان، آسیب‌پذیرترین افراد جامعه‌ی انسانی هستند و به دلیل این آسیب‌پذیری نیازمند حمایت می‌باشند؛ این آسیب‌پذیری بیشتر زمانی رخ می‌دهد که مخاصمه مسلحانه‌ای اتفاق افتد و با نادیده‌گرفتن حقوق فطری و شأن و کرامت انسانی موجب هلاکت، استثمار و سوء‌استفاده از کودکان - خصوصاً خشونت جنسی علیه دختران – شود و سلامت جسمی و روانی آنان در معرض خطر قرار گیرد. وانگهی، بر اساس تعالیم ارزشمند اسلام و تصریح حقوق بشردوستانه بینالمللی، کودک به عنوان یک انسان کامل - خواه مسلمان و یا غیرمسلمان- بدون لحاظ مرزهای جغرافیاییِ مستقر در آن، زبان، نژاد و ... مُحِق است که سلامتی او تحت هر شرایطی به شکل شایسته‌‌ای تأمین شود. در پژوهش حاضر، با روش توصیفیتحلیلیتطبیقی، پس از بررسی مبانی حق سلامت کودک، آثار مخاصمات مسلحانه بر سلامت کودکان قربانی و درگیر و سازوکارهای تأمین این حق، با عنایت به نظام حقوقی اسلام و موازین و مقررات حقوق بشردوستانه بینالمللی، این نتیجه حاصل شده است که بر افراد جامعه‌ی انسانی، نهادهای ملی و بینالمللی و دولتها لازم است که در حد توان و امکانات، از بروز خشونت علیه کودکان در مخاصمات ممانعت نمایند؛ ضمن اینکه، مطابق حقوق بشردوستانه اسلام، ضرورت دارد افرادی که سلامتی کودکان را در مخاصمات مسلحانه بههرشکل به مخاطره می‌افکنند، به اتهام جرایم جنگی، تعقیب و محاکمه و مجازات شوند؛ در حالی است حقوق بشردوستانه بینالمللی، با وجود حمایت از سلامت کودکان و تعهدآوربودن‌شان، در صورت نقض حق سلامت، فاقد ضمانتاجراهای مناسب و کارآمد هستند.
محسن طاهری؛ محمد جواد ارسطا
چکیده
شفافیت، مقولهای است که در جهت تقویت رابطه حکومت با شهروندان، یک حرکت اساسی در بهبود سیاستگذاری قلمداد میشود و یکی از مؤلّفههای اساسی حکمرانی خوب به شمار میآید. از میان عناصر مختلف حکمرانی خوب، شفافیت را میتوان یک رکن بنیادین جهت نیل به این تئوری در نظر گرفت که خود زمینهساز و تقویتکننده دیگر مؤلفهها نیز به شمار ...
بیشتر
شفافیت، مقولهای است که در جهت تقویت رابطه حکومت با شهروندان، یک حرکت اساسی در بهبود سیاستگذاری قلمداد میشود و یکی از مؤلّفههای اساسی حکمرانی خوب به شمار میآید. از میان عناصر مختلف حکمرانی خوب، شفافیت را میتوان یک رکن بنیادین جهت نیل به این تئوری در نظر گرفت که خود زمینهساز و تقویتکننده دیگر مؤلفهها نیز به شمار میآید. شفافیت و آگاهی عمومی مردم از آنچه در حکومت میگذرد، موضوعی نیست که به جوامع مدرن امروزی اختصاص یابد؛ بلکه در رویکرد دینی نیز به مفهوم و محتوای شفافیت اشاره شده؛ همچنانکه سنّت پیشوایان اسلام مؤیّد اصل شفافیت و عدم احتجاب آنها در تعامل با جامعه است. اصل شفافیت دارای پشتوانه و مبانی تئوریک عمیقی بوده و از منظر مکاتب مختلف، مبانی گوناگونی برای آن در نظر گرفته شده است. اسلام در عین حال که به اصل شفافیت تأکید دارد، در خصوص مبانی آن دیدگاه مشخصی دارد که این دیدگاه در موارد متعددی با نظریه حکمرانی خوب مطابقت دارد و در پارهای از ابعاد نیز مغایرت دارد.
مصطفی فضائلی؛ موسی کرمی
چکیده
حفظ صلح و امنیت بینالمللی جز از طریق تأمین صلح و امنیت منطقهای که آن هم خود منوط به وجود ثبات و امنیت در جوامع داخلی است، ناشدنی به نظر میرسد. فراز و فرودهای تاریخ حاکی از آن است که حمایت از اقلیتها برای تأمین ثبات، صلح و امنیت بینالمللی ضروری بوده و تبعیض علیه اشخاص متعلق به این گروهها، همواره ثبات داخلی و صلح و امنیت ...
بیشتر
حفظ صلح و امنیت بینالمللی جز از طریق تأمین صلح و امنیت منطقهای که آن هم خود منوط به وجود ثبات و امنیت در جوامع داخلی است، ناشدنی به نظر میرسد. فراز و فرودهای تاریخ حاکی از آن است که حمایت از اقلیتها برای تأمین ثبات، صلح و امنیت بینالمللی ضروری بوده و تبعیض علیه اشخاص متعلق به این گروهها، همواره ثبات داخلی و صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی را در معرض خطرات جدی قرارداده است. فلسفه وجودی اصلی تشریع عقد ذمه در دین اسلام، همانا ایجاد همزیستی مسالمتآمیز میان اقلیتهای دینی و اکثریت مسلمان در جامعه اسلامی است. همچنین، هدف ابزاری نظام حمایت از حقوق اقلیتها، پیشگیری از جنگ و درگیری میان اشخاص متعلق به اقلیتها و گروههای اکثریت کشورهای مختلف در پرتو حفظ یکپارچگی سرزمینی دولتها و در نتیجه حفظ صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی است؛ پس برای تأمین صلح و امنیت منطقهای، باید از اقلیتها حمایت به عمل آورد و بهرهمندی این گروهها از حقوق خویش را تضمین نمود. نگارندگان در این نوشته بر این باورند که حمایت از اقلیتها و تضمین حقوق آنها در حقوق بینالملل و تأسی به رویکرد اسلامیِ مبتنی بر زیست جمعیِ مسالمتجویانه گروههای مختلف اجتماعی، به مثابه راه‌کاری اصولی و پیشگیرانه در برابرِ بروز منازعات قومی، در تحقق صلح و امنیت منطقهای، از اهمیتی حیاتی برخوردار است.
غلامعلی قاسمی؛ مسلم ملکی
چکیده
اصل منع توسل به زور برای حفظ و تقویت صلح جهانی، عنصر محوری در نظام بینالمللیِ مبتنی بر منشور ملل متحد است. در پی ممنوعیت جنگ و تکرار این قاعده در اسناد بینالمللی متعدد، مسأله ممنوعیت تبلیغات برای جنگِ تجاوزکارانه نیز در حقوق بینالملل مطرح گردید. با بروز مخاصمات بینالمللی و داخلی متعدد و متنوع پس از جنگ سرد، بهویژه در منطقه ...
بیشتر
اصل منع توسل به زور برای حفظ و تقویت صلح جهانی، عنصر محوری در نظام بینالمللیِ مبتنی بر منشور ملل متحد است. در پی ممنوعیت جنگ و تکرار این قاعده در اسناد بینالمللی متعدد، مسأله ممنوعیت تبلیغات برای جنگِ تجاوزکارانه نیز در حقوق بینالملل مطرح گردید. با بروز مخاصمات بینالمللی و داخلی متعدد و متنوع پس از جنگ سرد، بهویژه در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا، موضوع تبلیغ برای جنگ اهمیت بیشتری یافته است. در این مقاله، ممنوعیت تبلیغ توسل به زور در نظام منابع حقوق بینالملل بررسی شده است و ممنوعیت آن خصوصاً با توجه به تصریح برخی معاهدات محرز است. بر این اساس، دولتها نباید با کاربرد ابزارهای مختلف از جمله رسانه، به این عمل مبادرت ورزند. در دیدگاه اسلامی نیز، موضوع در قرآن و سنّت ارزیابی شده است. در این قسمت، علاوه بر شواهد متعدد قرآنی و روایی، از اصول کلّیِ مستنبط از این منابع استفاده میشود که اقتضای اصالت صلح و منع شروع به جنگ، ممنوعیت هر گونه تبلیغات برای جنگ تجاوزکارانه نیز هست. سیره نبوی (ص) و رفتار امام علی (ع) در آغاز کردن جنگها، پشتوانه مهمی برای این برداشت است و نقطه مثبت و متمایزِ رهیافت اسلامی در این قلمرو تلقی میشود.
منوچهر توسلی نائینی؛ فرناز شیرانی
چکیده
یکی از اصول اساسی و پایه حقوق بینالملل معاصر، اصل حق تعیین سرنوشت است که بر اساس آن همة افراد و دولت‌هامی‌توانند امور خویش را در زمینههای مختلف سیاسی،اقتصادی و اجتماعی اداره و راهبری کنند. امروزه، دامنه مفهومی‌این حق به خاطر توجه روزافزون به مسئله دموکراسی و حقوق بشر و مسائل دیگرغنیتر شده و استحکام بیشتری یافته و تخطی و ...
بیشتر
یکی از اصول اساسی و پایه حقوق بینالملل معاصر، اصل حق تعیین سرنوشت است که بر اساس آن همة افراد و دولت‌هامی‌توانند امور خویش را در زمینههای مختلف سیاسی،اقتصادی و اجتماعی اداره و راهبری کنند. امروزه، دامنه مفهومی‌این حق به خاطر توجه روزافزون به مسئله دموکراسی و حقوق بشر و مسائل دیگرغنیتر شده و استحکام بیشتری یافته و تخطی و تجاوز از آن مسئولیت بینالمللی دولتها را مطرح میکند. یکی از سوالات مطرح در حقوق اسلام این است که آیا در دیدگاه اسلامی انسان درتعیین سرنوشت خویش حق دارد یا اینکه سرنوشت او از قبل تعیین شده است؟ اصل 56قانون اساسی جمهوری اسلامی در این زمینه مقرر می دارد"حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ کس نمیتواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد...". این اصل بیانگر آن است که در اسلام حاکمیت از آن خداست لیکن «خلافت انسان» و حق او در تعیین سرنوشتش اعم از سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و.. میتواند زمینه را برای حاکمیت اسلامیفراهم میکند. بنابر این، اسلام نیز با روش خاص خود این اصل را برسمیت شناخته شده است. .
محسن قدیر
چکیده
همواره طبیعت از مهم‌ترین ارکان حیات بشری به شمار آمده است. از این‌رو، احترام به محیط‌زیست در همه‌ی ادوار تاریخی مطمح‌نظر بوده است. ابتدا در حقوق بینالملل معاصر سعی بر حمایت از محیط‌زیست شده که در قالب حقوق بینالملل محیط‌زیست تبلور یافت اما عدمِ کفایتِ این حمایت و ضرورت حفاظت از محیط‌زیست برای انسان امروز و نسل‌های آینده، ...
بیشتر
همواره طبیعت از مهم‌ترین ارکان حیات بشری به شمار آمده است. از این‌رو، احترام به محیط‌زیست در همه‌ی ادوار تاریخی مطمح‌نظر بوده است. ابتدا در حقوق بینالملل معاصر سعی بر حمایت از محیط‌زیست شده که در قالب حقوق بینالملل محیط‌زیست تبلور یافت اما عدمِ کفایتِ این حمایت و ضرورت حفاظت از محیط‌زیست برای انسان امروز و نسل‌های آینده، ایجاد پیوند میان محیط‌زیست و حقوق بشر مورد توجه قرار گرفت، زیرا حمایت قانونی از حقوق بشر میتواند وسیلهای جهت نیل به صیانت از محیط‌زیست باشد. از این‌رو، در چارچوب نسل سوم حقوق بشر حق جدیدی به نام حق بر محیط‌زیست در اسناد بینالمللی حقوق بشری شکل گرفت که در آن محیط‌زیست به عنوان یک حق انسانی مطرح شده است. از منظر اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل میان انسان و طبیعت رابطه وجود دارد. در تعالیم اسلامی طبیعت در اختیار انسانها قرار گرفته تا از آن بهرهبرداری معقول نمایند و از اتلاف و نابودی آن خودداری نمایند. چنین حقی در قرآن کریم شناسایی شده و از جنبههای مختلفی به آن پرداخته شده است و توصیه شده که از طبیعت به عنوان امانتی الهی استفاده نمایند و حق آیندگان رعایت شود.
غلامعلی قاسمی
چکیده
حمایت ازاماکن عبادی ذیل عنوان اموال فرهنگی و تاریخی در حقوق بین‌المللِ بشردوستانه لحاظ شده است.این حمایت شامل منع حمله و تخریب، ممنوعیت بکارگیری درجهت اهداف نظامی و منع اقدامات تلافی‌جویانه نسبت به این اماکن، استنظام حمایتی حقوق بینالملل در این حوزه بوده که با وجود اسناد بینالمللی متعدد و رویه‌ی برخی از دادگاه‌های کیفری بینالمللی ...
بیشتر
حمایت ازاماکن عبادی ذیل عنوان اموال فرهنگی و تاریخی در حقوق بین‌المللِ بشردوستانه لحاظ شده است.این حمایت شامل منع حمله و تخریب، ممنوعیت بکارگیری درجهت اهداف نظامی و منع اقدامات تلافی‌جویانه نسبت به این اماکن، استنظام حمایتی حقوق بینالملل در این حوزه بوده که با وجود اسناد بینالمللی متعدد و رویه‌ی برخی از دادگاه‌های کیفری بینالمللی تکامل یافته است. ازسوی دیگر، قرآنکریم با نام بردن از اماکن عبادی ادیان توحیدی، مصونیت و ممنوعیت تعرض به این اماکن را ابلاغ کرده وسنت نبوی آن رامتبلور نموده است. سیره مسلمانان نیز بر همین مبنا شکل گرفته است. در محورهای حمایت و نوع آن، اصل ضرورت نظامی به عنوان استثنای حمایت، اعمال مصونیت و حمایت بر اساس قراردادها و تعهد به مفاد آنها در این زمینه از نقاط مشترک در دو نظام حقوقی است. با این حال، طرح مستقل مکانهای عبادت به عنوان موضوع حمایت، اختصاص حمایت به اماکن عبادی ادیان توحیدی و نه هرمکانی، اعطای صبغهی اعتقادی ومعنوی به موضوع حمایت و احترام اماکن عبادی از ویژگیهای رویکرد اسلامی در این موضوع است.