نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• احمدرضا توحیدی

استادیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

چکیده

تامّل بر سوابق جنگ­ها و مخاصمات صد ساله اخیر مبیّن آن است که بعضاً طرفین جنگ از ابزارها و تاکتیک­هایی بهره برده­اند که مغایر اصول حقوقی می­باشد، از جمله بکار گیری خدعه در استفاده، پوشش و آرم کادر امدادی برای نیروهای رزمنده جهت یورش به دشمن و یا هدف قرار دادن مراکز و نیروهای امدادی و پزشکی. این در حالی است که به واسطه­ی اصول متعدّد حقوق بشردوستانه از جمله اصل تفکیک و البته تأکیدات صریح اسلامی در قرآن و سنت نبوی، طرفین درگیر در انتخاب روش­ها و وسایل جنگی محدود بوده و استفاده از سلاح­ها و روش­های جنگی­ای که ماهیتاً باعث ایجاد رنج غیرضروری و زاید می­شوند، ممنوع پنداشته شده است. در عین حال، مسئله­ی تحقیق حاضر آن است که قلمروی تعهد طرفین درگیر به تفکیک میان اهداف غیرنظامی خصوصاً  مکان­های استقرار، بناها و گروه­های پزشکی و امدادی چگونه است؟ لذا با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش گردآوری کتابخانه­ای اطلاعات،  تلاش خواهد شد تا فرضیه تقدم و البته احترام و مصونیت کادر امدادی در اسلام اثبات گردد.  نص قرآن، روایات و البته سنت نبوی در قلمرو حقوق اسلامی و عرف، اصول کلی حقوقی و معاهدات متعدّد بین­المللی از جمله کنوانسیون­های چهارگانه ژنو و پروتکل­های الحاقی آن، احترام و مصونیت کادر امدادی را مورد تأکید قرار داده­اند.

تازه های تحقیق

در مخاصمات مسلحانه ، جنگ و درگیری صرفاً بین نظامیان و رزمندگان مجاز است و  کادر پزشکی و امدادی بعنوان اخص و اهم گروههای شناخته شده بعنوان غیر نظامیان و غیر رزمندگان؛ نباید هدف این گونه مناقشات باشند. زیرا بطور کلی غیر نظامیان و غیر رزمندگان از حمایت نظام بین الملل و آموزه های اسلامی به ویژه فقه امامیه برخوردار هستند. لذا هر کس رزمنده و مقاتل نباشد ( عنوان غیر رزمنده و غیر مقاتل بر او صادق باشد) از این حمایت خاص برخوردار است، خواه زن و کودکان، خواه پیران و از کار افتادگان و... باشند و البته وفق این شاخصه و معیار امداد رسانان و پزشکان نیز به عنوان یکی از گروههایی که با هدفی انسان دوستانه و کمک به مجروحان و بیماران، در مخاصمات مسلحانه و میادین جنگ حاضر هستند از حمایت برخوردارند. آیات و روایات، قواعد فقهی و حقوقی و اسناد متعدد بین المللی بر این امر دلالت دارند. البته این حمایت تا وقتی است که آنها صرفاً به وظایف پزشکی خود مشغول باشند و از ورود به مخاصمات مسلحانه و عملیات جنگی خودداری کنند. از سوی دیگر دیدگاه برخی فقهای امامیه، فعالیت و خدمات آن دسته از امدادرسانان و پزشکان که به تقویت جبهه و بنیه ی نظامی دشمن منجر شود، مورد حمایت نخواهد بود؛ اما امدادگران و پزشکانی که خدمتشان تقویت نظامی دشمن را در پی نداشته باشد، غیر مقاتل محسوب شده، هدف جنگی نخواهند بود و دارای احترام می باشند.با این حال تبیین دقیق شاخصه های فقهی- حقوقی مصادیق زایل کننده احترام کادر پزشکی و پرستاری مطالعه عمیق و تحلیلی دیگری را می طلبد زیرا در نگاه دینی در مورد محدوده احترام و شاخص های دارنده آن ، تفاوت تفسیرهای زیادی مشاهده می گردد.

کلیدواژه‌ها

• حقوق بشردوستانه
• کادر پزشکی
• نیروهای امدادی
• مخاصمه ی مسلحانه

عنوان مقاله [English]

The Status of Relief Staff in Armed Conflict from the Point of View of Islam and International Humanitarian Law

نویسنده [English]

• Ahmad Reza Towhidi

Assistant Professor, Department of International Law, Faculty of Law, University of Qom.

چکیده [English]

Contemplating the recent 100-year history of wars and conflicts suggests that warlords sometimes have used tools and tactics that are opposed to legal principles, including the use of deception in the use, cover and logo of the relief quarters for combatants to attack the enemy or targeting the relief and medical aid centers and forces. However, through various principles of humanitarian law including the principle of separation and, of course, by explicit Islamic instructions in the Qur'an and the prophetic tradition, the parties involved are restricted in choosing methods and means of warfare and the use of weapons and methods of warfare that will inevitably cause unnecessary suffering is considered forbidden. The issue of the present study is that what is the scope of involved parties' obligation to separate regarding civilian targets, especially the places of deployment, structures and medical and relief medical teams? Accordingly, through a descriptive-analytic method and by using the library method of collecting information, it will be tried to prove the priority hypothesis and, of course, respect and immunity of relief personnel in Islam. Text of the Holy Qur'an, narrations and, of course, the tradition of the Prophet in Islamic law and custom, the general principles of law and numerous international treaties, including the four Geneva Conventions and its annexed protocols, have emphasized the respect and immunity of the relief staff.

کلیدواژه‌ها [English]

• Humanitarian Law
• Medical Personnel
• Relief Staff
• Armed Conflict