بررسی تطبیقی نکاح سرپرست با فرزندخوانده در حقوق اسلام، ایران و فرانسه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان.

چکیده

یکی از مسائل مهم نهاد سرپرستی ، نکاح سرپرست با شخص تحت سرپرستی می باشد. اگرچه این موضوع در قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست مصوب 1392 پیش‌بینی شده، لکن به علت سکوت آیین­نامه­ی اجرایی آن و عدم تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی خاص در این مورد و نیز پیامدهای اخلاقی و اجتماعی ناشی از مطلق دانستن این امکان، در رویه عملی محاکم قضایی اختلاف آراء وجود دارد. در حقوق فرانسه، فرزندخواندگی به دو نوع کامل و ساده تقسیم­بندی شده و بر هر قسم مقررات خاصی حکم فرماست؛ فرزندخوانده­ی کامل از حیث مانعیت نکاح تفاوتی با فرزند حقیقی ندارد و فرزندخوانده ساده اگرچه از ازدواج با سرپرست خود ممنوع است، ولی در مواردی اجازه ازدواج با بعضی از اعضای خانواده سرپرست را دارد. در این مقاله امکان نکاح فرزندخوانده با سرپرست در حقوق ایران و فرانسه مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت به این نتیجه رهنمون می گردد که در حقوق فرانسه نکاح فرزند خوانده با سرپرست ممنوع است. در حالی که در حقوق ایران با توجه به احکام فقهی ، مواد (1045) تا (1049) ق.م. و حصری بودن موانع نکاح ، این ازدواج ممنوع نیست هرچند تبصره ماده (26) قانون صدر­الاشاره آن را منوط به اذن دادگاه صالح و رعایت مصلحت فرزند خوانده کرده است. در این زمینه به منظور پیشگیری از تبعات سوء چنین ازدواجی می­توان از مکانیسم حکم حکومتی و یا احکام ثانویه  برای منع مطلق آن بهره گرفت.

تازه های تحقیق

1- در حقوق ایران نهاد خاصی به عنوان سرپرستی با آثار مشخص و معین مورد پذیرش قانونگذار قرار گرفته است، اما فرزند خواندگی و سرپرستی  به معنایی که ایجاد نسب کند و بتوان احکام فرزند واقعی را بر آن مترتب نمود، برخلاف نظام حقوقی فرانسه ، در حقوق ایران وجود ندارد و به واسطه فرزند خواندگی هیچ­گونه محرمیت و نسبی ایجاد نخواهد شد.

2-حقوق و تکالیف مذکور در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست مصوب 1392 به ویژه ماده (17) آن تنها آثاری است که برای نهاد سرپرستی تعیین گردیده است. بنابراین سایر آثار نسب و حقوق و تکالیف دیگر در رابطه بین ابوین و اولاد وجود ندارد.

3- علی‌رغم سکوت قانون پیشین حمایت از کودکان بدون سرپرست 1353 در خصوص نکاح با فرزندخوانده، با توجه به آیات و روایات و با عنایت به پیشینه این موضوع در فقه از طریق رجوع به منابع معتبر اسلامی و فتاوای معتبر و و نظر به حصری بودن موانع نکاح و با توجه به اصل عدم مانع و عدم وجود قرابت و نسب در بین اشخاص و با التفات به تبصره ماده (26) قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد‌سرپرست مصوب 1392،  ازدواج شخص  تحت سرپرستی با سرپرستان یا سرپرست منحصر ایشان ، با رعایت شرایط مقرر قانونی و شرعی، منع قانونی ندارد.در تایید این نظر می توان به ماده (17) قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست مصوب 1392 نیز اشاره نمود زیرا قانون‌گذار در مقام بیان وظایف و تکالیف کودک تحت سرپرستی و سرپرستان وی، تنها نگهداری و تربیت و نفقه و احترام را نظیر حقوق و تکالیف اولاد و پدر و مادر واقعی دانسته است.مضافاً اینکه، صدور حکم سرپرستی صرفا ناظر به شخص تحت سرپرستی و سرپرستان او می‌باشد و ازدواج کودک تحت سرپرستی با اعضای حقیقی خانواده و خویشاوندان سرپرستان او از قبیل عمو، عمه، دائی به نظر امکان پذیر و مجاز می باشد. اگر چه ذکر این موضوع نیز لازم به نظر میرسد که ممنوع نبودن ازدواج بین سرپرستان و خویشان نزدیک آنان با طفل تحت سرپرستی ، در واقع با هدف قانونگذار از تأسیس این نهاد حقوقی متعارض است؛ لذا مجوز ازدواج فرزندخوانده با سرپرست مطلق نبوده و با عنایت به تبصره ماده (26) قانون مذکور منوط به اجازه دادگاه و با رعایت مصلحت  فرزندخوانده است. بنابراین اگر چه قانونگذار در تبصره ماده (26) قانون جدید به موضوع ازدواج سرپرستان یا سرپرست منحصر با شخص تحت سرپرستی اشاره نموده است، با این حال انتظار می‌رود با کمک رویه قضایی و تفسیر قانون و تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی مرتبط با آن، ابهامات موجود در این خصوص برطرف شود؛ چرا که انتظام بخشیدن به روابط افراد، امنیت اجتماع را تضمین خواهد کرد. سر انجام پیشنهاد این است که به منظور پیشگیری از تبعات سوء ازدواج با فرزند خوانده، قانونگذار از مکانیسم حکم حکومتی و احکام ثانویه  بهره گرفته و به منع مطلق آن حکم دهد.

4- در نظام حقوقی فرانسه بر خلاف نظام حقوقی ایران، فرزند خواندگی به دو نوع فرزندخواندگی کامل و ساده تقسیم می شود. فرزندخواندگی کامل موجب جدایی کامل کودک از خانواده اصلی می شود و تمام حقوق و تکالیف فرزند واقعی و مشروع را برای فرزندخوانده به بار می آورد. لذا ازدواج او با سرپرست و بستگان نسبی و سببی وی مانند فرزند واقعی ممنوع است. ولی در فرزندخواندگی ساده رابطه فرزندخواده با خانواده اصلی محفوظ می ماند و فقط از بعضی از مزایای خانواده جدید بهره مند می شود. با این حال ازدواج وی نیز با سرپرست ممنوع بوده و این ممنوعیت در خصوص ازدواج با برخی از افراد خانواده و وابستگان آن نیز جاری است مگر در موارد خاصی(بند 3و 4 ماده 366ق.م.ف) که رئیس جمهور اعطاء معافیت نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Marriage of the Adopter with the Adopted Child in Islam, Law of Iran and French Law

نویسندگان [English]

  • MohammadSadegh Tabatabaei 1
  • Hamed Heidari Irani 2
  • Nafiseh Jafari 3
1 Associate Professor, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan.
2 MA in Private Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan.
3 MA in Private Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan.
چکیده [English]

One of the important issues of adoption institute is supervisor’s marriage with adopted person. Although this subject is predicted in new Law on the Protection of Unsupervised and Bad-supervised Teens enacted in 2013, because of the silence of its executive regulation and disapproval of especial executive regulations in this regard, as well as the moral and social consequences of considering it as an absolute possibility, there is disagreement in practical precedent of judicial courts in this respect. In French law, child adoption is divided into two categories namely perfect and simple ones for each of which there are certain governing provisions. Perfect adopted child has no difference with real child in respect of marriage obstacles and simple adopted, although is prohibited from marrying his/her adopter, but in some cases can marry some family members of the adopter. In this article the possibility of marriage of unsupervised individuals with their supervisors is examined in French and Iranian laws and at last it is concluded that the marriage of adopted and adopter is prohibited in law of France. While, in Iranian law, paying attention to jurisprudential orders, Arts. 1045-1049 of the Iranian Civil Code and non-exhaustiveness of marriage obstacles, this marriage is not prohibited; however, note of Art. 26 of the aforementioned law (2013) has subjected this marriage to the permission of a competent court and observing the adopted child’s interest. In this regard, in order to preventing ill consequences of such a marriage, the mechanism of governing or secondary orders can be applied for its absolute prohibition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supervision
  • Child Adoption
  • Blood Relation
  • Marriage
  • Intimacy

مراجع

1)    قرآن کریم
2)    نهج‌البلاغه، ترجمه فیض الاسلام
3)    ارفع نیا، بهشید و جرفی، هادی،1394ش، «وضعیت حقوقی فرزندخواندگی در حقوق ایران، مقررات بین المللی و تعارض قوانین»، تحقیقات حقوقی آزاد، ش28.
4)    امامی، اسدالله، 1349ش، مطالعه تطبیقی نسب در حقوق ایران و فرانسه، تهران، چاپخانه موسوی، چ2.
5)    ـــــــــــ، 1378ش،«وضع حقوقی فرزند خواندگی در ایران» (قسمت اول)، دانشگاه قم، پژوهش های فلسفی و کلامی، ش2.
6)    ـــــــــــ، 1379ش، «وضع حقوقی فرزند خواندگی در ایران» (قسمت دوم)، دانشگاه قم، پژوهش های فلسفی و کلامی، ش3.
7)    انصاری، قدرت الله و پژوهشگران،1429ق، موسوعه احکام الاطفال و ادلتها، قم، نشر مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، چ1،ج3.
8)    جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی،1413ق، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چ1،ج12.
9)    جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1370، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، چ5.
10)جمعى از مؤلفان‌ (مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى)، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام‌، بی تا، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام‌، چ1.
11)جواد، علی،1437ق، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، قم، انتشارات آوند دانش، بی چا،ج5.
12)حسینی روحانی، سید صادق،1412ق،  فقه الامام الصادق (ع)(التبنی)، قم، مؤسسة دارالکتاب، چ3،ج5.
13)حسینی شیرازی، میرمحمد، بی تا، الاسئلة و الاجوبة اثنا عشر، قم، بی‌نا، چ1،ج2.
14)حلی، محقق، نجم‌الدین، جعفر بن حسن،1408ق، شرایع الاسلام فی شرح مسائل حرام و حلال، قم، موسسه اسماعلیان، چ2،ج3.
15)دامغانی، محمد تقی،1334، احوال شخصیه زرتشتیان ایران، تهران، موسسه مطبوعاتی امیرکبیر، چاپ سپهر، چ1.
16)دروزه، محمد عزت، 1383ق،التفسیر الحدیث، قاهره، دارالاحیاء کتب العربیه، چ1،ج5.
17)زیرک‌زاده، غلامحسین، 1309ش، تاریخ آلبرماله و ژوالایزاک (ترجمه)، تهران، کمیسیون معارف، چ1.
18)صالحی، حمیدرضا و باقری مطلق، نرگس،1395ش، « مطالعه تطبیقی فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران و فرانسه با رویکردی بر قانون حمایت از نظر کودکان بدون سرپرست مصوب 1353»، دو فصلنامه فقه و حقوق خانواده(ندای صادق)، ش64.
19)عبادی، شیرین، 1369ش،حقوق کودک، تهران، انتشارات روشنگران، چ1.
20)عبدالرحمان، محمود،بی تا، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، بی‌جا، بی‌ چا.
21)صانعی، یوسف،1384ش، استفتائات قضائی، تهران، نشر میزان، چ2،ج2.
22)صفایی، حسین و امامی، اسدالله،1378ش، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر دادگستر،چ12.
23)طباطبایی، سید محمد حسین،1390ش، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،ج 32.
24)ظفری، مژده، خدایی، مهدی 1394ش، «بررسی فقهی و حقوقی ازدواج سرپرست با فرزندخوانده»، فصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، ش15.
25)طیب، عبدالحسین، 1366ش،اطیب البیان، تهران، انتشارات اسلام، چ3،ج8.
26)فاضل موحدی لنکرانی، محمد،1425ق، جامع المسائل، قم، انتشارات امیر قلم، چ11،ج1.
27)قربانی لاهیجی، زین العابدین، 1380ش،تفسیر جامع آیات الاحکام (نکاح)، تهران، نشر سایه، چ1،ج1و9.
28)کاتوزیان، ناصر، 1375ش، حقوق خانواده، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چ4،ج2.
29).ــــــــــــ، 1387ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی-خانواده، تهران، نشر میزان، چ6.
30)مبیّن، حجت،1384ش، «تحولات فرزند خواندگی»، نشریه گواه، دانشگاه امام صادق (ع)، ش 4و5.
31)محقق داماد، سید مصطفى،1406ق، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامى،چ12،ج2.
32)محقق کرکی، علی بن حسین،1411ق، جامع المقاصد، بیروت، موسسه آل البیت،چ1،ج6.
33)مدیرنیا، سید جواد،1379ش، حقوق کودک حفاظت اطفال در حقوق مدنی ایران اسلام فرانسه، تهران، مجد، چ1.
34)مراغی، احمد بن مصطفی، بی تا،التفسیر المراغی، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، بی‌چا.
35)مغنیه، محمد جواد، 1424ق، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتب اسلامی، چ1،ج6.
36)ــــــــــــ،1421ق، فقه الإمام الصادق علیه السلام،‌ قم، مؤسسه انصاریان، چ2.
37)ــــــــــــ، 1421ق، الفقه على المذاهب الخمسة‌، بیروت، دار التیار الجدید- دار الجواد، ‌چ10،ج2.
38)مشکینی، میرزا علی،بی تا، مصطلحات الفقه، قم، حوزه العلمیه، چ1.
39)مکارم شیرازی، ناصر،1363ش، تفسیر نمونه، قم، انتشارات دارالکتب الاسلامیه،چ19،ج17.
40)موسوى‌ بجنوردى، سید حسن بن آقا بزرگ، 1419ق، القواعد الفقهیة‌، محقق (مصحح): مهدى مهریزى و محمد حسن درایتى، ‌قم، نشر الهادی، چ1،ج1.
41)موسوى ‌بجنوردى، سید محمد بن حسن،1401ق، قواعد فقهیه،‌ تهران، مؤسسه عروج‌، چ3،ج1.
42)موسوی بجنوردی، محمد، علایی نوین، فروزان، 1388ش، «بررسی وضعیت فرزند خواندگی بعد از انقلاب اسلامی»،نشریه متین، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، ش42.
43)موسوی خمینی، روح الله، 1363ش، تحریرالوسیله، قم، موسسه نشر اسلامی، 1363، چ14،ج2.
44)نجفی، محمد حسن،1394ق، جواهر الکلام فی شرح الشرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه، چ6،ج38.
45)نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى‌، 1417ق، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم،‌ چ1.
46)نظری، ایراندخت،1378ش،«حمایت از کودکان بی سرپرست»، ندای صادق، دانشگاه امام صادق(ع)-پردیس خواهران، ش14.
47)نظری توکلی، سعید، نظری، سمیه،1396ش، « اسقاط پذیری حق ازدواج سرپرست با فرزندخوانده» ، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش 17.
48)نوری، میرزا محمد حسین،1418ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، موسسه آل البیت علیهم السلام، چ1،ج1.
49)        Brunet, L, (2015), Les atermoiements do droit français dans la reconnais sance des familles formées par des couples de femmes, revue International Enfances familles générations, no23, Paris.
50)      Boyion, S, & Whittaker, S, (1998) principles of French law, Oxford publication, England.
51)        Clement, CH, (2007), Droit De La Famille, Filiation, Fiche de niveau3.
52)      Colin, A, (1991), Droit Civil, en encyclopédie juridique, Dalloz, Paris.
53)       Deslandres, A, (1851), Droit civil Français : De l’adoption et de la tutelle officieuse, Thèse pour la licence, Université De France, Académie De Strasbourg.
54)      Fine, A, (2005), Adoption, filiation, différence des sexes, La vie de l’enfant, Paris.
55)     Fine, A, (2000), Uni filiation ou double filiation dans l'adoption française, Anthropologie et sociétés, Paris.
56)     Frantz, ph, (1819), Acta public sur l’adoption, Faculté de Droit De Strasbourg, Strasbourg.
57)      Gillet, E, (1877), Etude sur le Droit Civil De l’adoption, BNF, Paris.
58)       GRANET, F, HILT, P, (2006), Droit de la famille, PUG Coll. Le Droit en plus, 2ème éd, n°303 à 321 p.160 et s.
59)      Guide à l’usage des futurs adoptants ,2003 : 9-10.
60)     Jeudy-Ballini, M, (1992), De la filiation en plus: L'adoption chez les Sulkade Nouvelle-Bretagne. Droit ET Cultures, Paris.
61)      Kahan, M, (2006), Put Up on Platforms: A History of Twentieth Century Adoption Policy on the United State, J. Soc. & Soc.Welfare.
62)      MALAURIE, Ph et H. FULCHIRON, (2006), Droit civil – La famille, Defrenois 2ème éd, n°1400à 1424 p.541 et s.
63)     Mirkovic A. (2014), « L’impossible adoption des "bébés Thalys" », Revue Lamy droit civil, no 117, p. 40-44.
64)      Mouly J. (2014). « "La délocalisation procréative" : fraude à la loi ou habileté permise », Dalloz, p. 2419-2422.
65)        Muir-Watt, H, (2003), Les effets en France des jugements étrangers d'adoption ou la substitution des modèles français aux institutions étrangères équivalentes, Revue internationale de droit comparé, Paris.
66)        Solang, B.R, (1997) Encyclopédie juridique, tom 1, Adaptions (Article12), Dalloz, Paris.
67)         TERRE, F, et D. FENOUILLET, (2005) Droit civil – Les personnes, la famille, les incapacités, Dalloz, 7ème éd, Paris.
68)       Trahand, L, (1858), De l’adoption, Thèse pour le Doctorat, Université De France, Académie DE Grenoble.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار