امکان سنجی تعقیب کیفری آمران ترور شهید سلیمانی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

10.22091/csiw.2020.5314.1763

چکیده

زمینه‌های گسترده‌ی کیفرگریزی تروریست‌ها، به خصوص در جنایات نوپدید و دولتی، بر فراوانی ارتکاب این اقدامات تروریستی اثر گذاشته و موجبات توسعه‌ی فزاینده‌ی شیوه‌های ضد بشری آنها، در سطح منطقه‌ای و جهانی را فراهم ساخته است. دستور بی‌سابقه و اعلام رسمی ترور اشخاص مورد حمایت بین‌المللی، از جمله فرمانده سپاه قدس توسط رئیس دولت ایالات متحد امریکا، مصداق جنایتی است که ناقض معاهدات، قواعد عرفی و اصول حقوقی بین‌المللی بوده و اشکال نوین آن که از سوی رؤسای سایر دول تقلیدپذیر است، صلح و ثبات جامعه جهانی را تهدید می‌کند. نظر به این که اقدام تروریستی در قلمرو سرزمینی یک کشور خارجی و با مباشرت اتباع بیگانه ارتکاب یافته، کشور قربانی به سهولت قادر نیست تا به تعقیب آمران و مباشران آن حادثه بپردازد. به این دلیل که اقدام تروریستی، خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران واقع شده و اصل صلاحیت سرزمینی که مبنای تعیین محاکم ذیصلاح و تشخیص قوانین حاکم بر آنهاست، قابل اجرا نمی‌باشد. عبور از این مانع اساسی و یافتن راهکارهای قانونی، برای دستیابی به مقررات حاکم و مرجع ذیصلاح با کاوش در لایه‌های صلاحیتی نهادهای بین‌المللی، چالش‌هایی هستند که در این مقاله با روش مطالعه توصیفی-تحلیلی به آن پرداخته شده است. راهبردهایی نظیر اعمال اصول صلاحیتی جانشین، استفاده از ظرفیت همکاری دول ذیربط، ظرفیت­سازی حقوقی مبتنی بر تدابیر تجربه شده در جامعه جهانی پاسخ های اجراپذیر حل مسئله را تشکیل می‌دهند.

تازه های تحقیق

تروریسم دولتی مغایرت اساسی با رسالت دول مبنی بر حفظ صلح و پاسداری از امنیت جمعی دارد و همزیستی مسالمت آمیز ملل با یکدیگر را مخدوش می‌سازد. معاهدات بین‌المللی برای ممانعت از هر گونه اقدام مغایر صلح و ناقض امنیت، ثبات و نظم جامعه‌ی جهانی، اقسام متعدد تروریسم را نفی و از اعضای جامعه‌ی بین‌الملل می‌خواهند که تدابیر قانونی لازم برای پیشگیری و مجازات مرتکبان آن را فراهم سازند. چنانچه دولتی برخلاف تعهد بین‌المللی نه تنها مانع اقدامات تروریستی نشده بلکه آشکارا و به طور رسمی دستور به ارتکاب آن دهد؛ می‌بایست عواقب این اقدام خطرناک و غیرقانونی را بپذیرد. پاسخگویی قضایی به رفتار ناقض معاهدات مستلزم شناسایی مرجع صلاحیت‌دار و قانون حاکم است. در حادثه تروریستی علیه مقامات مورد حمایت بین‌المللی، از سه ظرفیت قانونی ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی استفاده خواهد شد تا ضمن ممانعت از بی کیفری آمران این اقدام بی سابقه، از موارد مشابه در آینده پیشگیری شود. اعمال اصول صلاحیت شخصی مبتنی بر تابعیت بزه‌دیده، صلاحیت واقعی قابلیت‌های قضایی نظام کیفری ملی جمهوری اسلامی ایران است. به کارگیری همکاری و مشارکت دولت جمهوری عراق در اعمال اصل صلاحیت سرزمینی یا درخواست موردی این کشور از دیوان کیفری بین‌المللی در اجرای اساسنامه دیوان به عنوان دولت پذیرنده صلاحیت در مورد قضیه خاص، از راهبردهای منطقه ای مقابله با سزاگریزی آمران جنایت تروریستی شمرده می‌شود. طرح تشکیل دیوان کیفری اختصاصی با همکاری و مساعدت جامعه‌ی بین‌الملل شبیه موارد تجربه شده در مجازات تروریست‌ها، یا بکارگیری ظرفیت شورای امنیت سازمان ملل متحد در ارجاع قضیه نه به صورت جرم مستقل تروریستی بلکه در قالب یکی از اشکال و اقسام جنایت بین‌المللی، از جمله راهکارهای بین‌المللی ممانعت از بی کیفری مسئولان واقعه تروریستی می‌باشد.

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the Possibility of Prosecution of Commanders Who Ordered to Terror Martyr Soleimani

نویسنده [English]

  • Abolfath Khaleghi
Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, University of Qom.
چکیده [English]

The extensive grounds of terrorist’s unpunishment, specifically in the newly-founded and governmental crimes, has affected the frequency of these terrorist acts and has led to the increasing development of their anti-human practices in regional and global levels. The unprecedented order and official terror of internationally protected persons, including the commander of the Quds Force by the US president, is the example of a crime that has violated treaties, customary rules and international legal principles and the new forms of terrorism, which could be imitated  by other states’ presidents, threatens the peace and stability of the international community. Considering that the terrorist act was committed in the territory of a foreign country with the aiding and abetting of alien’s nationals, the victim's country is not easily able to prosecute the commanders who ordered and perpetrators of that incident. This is due to the fact that the terrorist act has occurred outside the territory of the Islamic Republic of Iran and therefore the principle of territorial jurisdiction, which is the basis for the determination and recognition of the competent courts and law, cannot be enforced. Overcoming this fundamental obstacle and finding legal solutions to achieve the governing rules and the competent authority by exploring the jurisdictional aspects of international institutions is a challenge that has been addressed in this article through a descriptive-analytic method of study. Strategies such as applying the principles of substitute competence, using the capacity of the relevant states’ cooperation, legal capacity-creating based on the measures tested in the world community, constitute applicable responses for solving the problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Terrorism
  • Prosecution
  • Jurisdiction
  • Martyr Soleimani
  • Quds Force

مراجع

1)    احمدی، اصغر، تقی زاده انصاری،محمد، ۱۳۹۵ش، مقایسه تطبیقی اصول صلاحیتی برون مرزی در قوانین جزایی آلمان، چین و.... ، فصلنامه علمی- ترویجی مطالعات بین‌المللی پلیس، سال ششم، ش ۲۵.
2)    پوربافرانی، حسن، 1390ش، تحول اصل صلاحیت واقعی در لایحه جدید مجازات اسلامی با نگاهی تطبیقی، فصلنامۀ علمی-پژوهشی دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 5.
3)    -----------، ١٣٩٢ش، حقوق جزای بین‌الملل، تهران، انتشارات جنگل،چ3.
4)    حجتی، مهدی؛ 1395ش، بررسی تحولات قانون مجازات اسلامی- اصل صلاحیت شخصی قوانین کیفری، مجله کانون وکلای دادگستری مرکز،  سال شصت و هفتم، ش 234.
5)    رضوی فرد، بهزاد، نمامیان، پیمان، 1394ش، رویارویی با بی کیفری تروریسم؛ راهبردی نوین در پرتو تحولات نظام حقوق بین‌المللی کیفری، مجله راهبرد، سال بیست و چهارم، ش 76.
6)    سلیمی ترکمانی، حجت؛ 1397ش، تروریسم و نظام عدالت کیفری: دیوان کیفری بین‌المللی یا دادگاه مختلط؟، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره 9، ش 2، ش پیاپی 18.
7)    ضیایی، سیدیاسر، حکیمی‌ها،سعید، 1395ش، شرایط حقوقی اعمال صلاحیت جهانی در حقوق بین‌الملل، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هجدهم، ش 53 .
8)    فروغی، فضل الله؛ 1388ش، منشأ و ماهیت حقوقی اصل صلاحیت جهانی، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دور اول ش 3.
9)    کامینگا، منوتی، 1382ش، اعمال صلاحیت جهانی در رابطه با جرائم سنگین حقوق بشری، مترجم محمدجواد شریعت باقری، مجله حقوقی بین‌المللی، دوره 20، ش 28.
10)مومنی، مهدی، 1396ش، ارزیابی اعمال صلاحیت جزایی ایران و دیوان کیفری بین‌المللی نسبت به جنایات ارتکابی داعش در سوریه و عراق، پژوهش‌های حقوق تطبیقی،  دوره 21 ، ش 1.
11)میرمحمدصادقی، حسین، ایزدیار، علی، 1392ش، صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی علیه با تاکید بر قانون جدید مجازات اسلامی، آموزه‌های حقوق کیفری ، ش 5 .
12)نمامیان، پیمان؛ 1390ش، صلاحیت قضایی دیوان کیفری بین‌المللی در رسیدگی به تروریسم فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، ش1 ،ش. مسلسل 51.
13)  قانون اساسی
14)  قانون استخدامی سپاه
15)  قانون العقوبات العراقیه رقم 111 لسنة 1969م.
16)  قانون تشدید مقابله با اقدامات تروریستی دولت آمریکا.
17)  قانون مجازات اسلامی.
18)  قانون مقابله با نقض حقوق بشر و اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه
19) Bassiouni, Cherif; (2004), The History of Universal Jurisdiction and its place in international crimes under international Law, University of Pennsylvania Press.
20) Bassiouni Cherif and Edward M. Wise; (1995), The Duty to Extradite or Prosecute in International Law, London, Martinus Nijhoff Publishers.
21) Cedric, Ryngaert;( 2015), Jurisdiction in international law, oxford university press.
22) Charles Pierson; (2004), "Preemptive Self-Defense in an Age of Weapons of Mass Destruction: Operation Iraqi Freedom". Denver Journal of International Law and Policy. University of Denver. 33 (1).
23) Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons, including Diplomatic Agents 1973.
24) Friedrichs, Jörg; (2006), "Defining the International Public Enemy: The Political Struggle behind the Legal Debate on International Terrorism", Journal of International Law, Vol. 19, No. 1.
25) probe of Soleimani killing 2020/01/08.
26) International Court of Justice, Reports of Judgments.
27) Measures to eliminate international terrorism, Resolution adopted by the General Assembly on 7 December 2017.
28) Scharf Michael; (2011), Special Tribunal for Lebanon Issues Landmark Ruling on Definition of Terrorism and Modes of Participation, The American Society of International Law, Issue: 6, Volume: 15.
29) Statement by the Department of Defense, Jan. 2, 2020: At the direction of the President, the U.S. military has taken decisive defensive action to protect U.S. personnel abroad by killing Qasem Soleimani, the head of the Islamic Revolutionary Guard Corps-Quds Force.
30) The Princeton Principles on Universal Jurisdiction, 2001.
31) United Nations S/RES/, 1373, Adopted by the Security Council at its 4385th meeting, on 28 September 2001.
32) United Nations S/RES/1368 Security Council, 12 September 200,1Resolution 1368 (2001)
33) United Nations, Security Council .Generals/RES/1269 (1999)19 October 1999
34) https://article.tebyan.net.
35) https://fa.alalamtv.net/news/4653681.
36) https://www.asriran.com/fa/news.
37) https://www.globalpolicy.org/component/content /article /163/29391. html.
38) https://www.interpol.int, Argentinean .
39) https://www.khabaronline.ir/news/1354285.
40) https://www.salon.com/un rapporteur on extrajudicial executions wants official.
41) France Penal Code , 1992 .
42) Iraq Penal Code, 1969.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار