ترور سردار سلیمانی از منظر حقوق بین‌الملل توسل به زور

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

10.22091/csiw.2020.5317.1765

چکیده

بامداد سیزدهم دی 1398 مصادف با سوم ژانویه2020، رسانه‌های جهان خبر غیرمترقبه‌ای را مخابره کردند که قاطبه مردم ایران و جمعیت‌های کثیری از سایر ملل منطقه را در بهت و اندوهی ژرف فروبرد، و نگرانی عمیق بسیاری از مقامات سیاسی و امنیتی را حتی در ایالات متحده امریکا برانگیخت. ترور مؤثرترین فرمانده جبهه‌ی مبارزه با تروریسم تکفیری در منطقه به دست نیروهای امریکایی و به فرمان مستقیم رئیس‌جمهور این‌کشور، سبب طرح بحث‌هایی گوناگون از جمله در میان حقوق‌دانان گردید. از نگاه حقوق بین‌المللِ توسل به زور، ترور یک مقام عالی رتبه نظامی دولتی، نه در میدان نبرد که در سفری رسمی، نه برای ماموریت نظامی بلکه ماموریتی سیاسی به منظور گفت‌وگو  با مقامات رسمی کشور میزبان در راستای کاهش تنش‌های منطقه‌ای، چه وصف و ماهیتی می‌تواند داشته باشد؟ توجیهات ادعایی مقامات امریکایی تا چه اندازه می‌تواند از قابلیت استماع و اعتبار برخودارباشد؟ پی‌آمدهای حقوقی بین‌المللی حمله امریکا چه می‌تواند باشد؟ نوشته پیش رو، با توصیف و تحلیل وقایع مرتبط با قضیه و ارزیابی توجیهات مقامات امریکایی که عمدتاً حول مفهوم دفاع مشروع مطرح شده، براساس سنجه‌های حقوقی بین‌المللی، به این نتیجه رسیده است که اقدام دولت امریکا فاقد هرگونه وجاهت حقوقی بوده و مصداق مسلم توسل به زور غیرقانونیِ مغایر منشور ملل متحد محسوب می‌شود، همچنین ناقض توافقات دوجانبه امریکا با عراق به ویژه موافقتنامه امنیتی بوده و مطابق مفاد اعلامیه تعریف تجاوز و اساسنامه رم، مصداق عمل تجاوز شناخته می‌شود و موجبات مسئولیت بین‌المللی دولت امریکا و مسئولیت کیفری عوامل دخیل در ارتکاب این اقدام نامشروع را فراهم می‌نماید..

تازه های تحقیق

یکی از چالش‌های مهم حقوق بین‌الملل حاکم بر توسل به زور مربوط به چگونگی تفسیر و اجرای موارد استثنایی است که در کنار اصل منع استفاده یا تهدید به استفاده از زور پذیرفته شده است. این چالش به ویژه در خصوص دفاع مشروع که ابتکار و صلاحدید آن به دولت‌ها سپرده شده است بیشتر بروز و ظهور داشته است. در این میان برخی قدرت‌های بزرگ، خصوصا ایالات متحده امریکا سعی داشته است با تفسیری موسع از مفهوم دفاع مشروع دامنه این استثنا را تعمیم داده و علاوه بر توسل به زور در پاسخ به حمله مسلحانه قبلی، استفاده از زور در صورت حمله قطعی قریب‌الوقوع و حتی در فرض وجود احتمال یا پیش‌بینی حمله نظامی در آینده را موجه جلوه دهد. توجیهات ارائه شده از سوی ایالات متحده در فاجعه‌ی ترور سردار سلیمانی یکی از مصادیق این رویکرد افراطی امریکا در تعمیم دامنه استثنای توسل به زور در مقام دفاع از خود یا به اصطلاح دفاع مشروع بوده است.

عملیات نظامی امریکا در سوم ژانویه 2020 که در حاشیه فرودگاه بغداد رخ داد و ترور سردار سلیمانی، فرمانده عالی سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران و ابو مهدی المهندس از فرماندهان حشد الشعبی عراق و همراهانشان، از جهات مختلف فاقد عنصر مشروعیت بوده و موجب مسئولیت بین‌المللی دولت ایالات متحده امریکا و مسئولیت کیفری عوامل دخیل در این عملیات گردیده است. این حمله از منظر قواعد بین‌المللی حاکم بر توسل به زور بنا به دلایل متعدد اقدامی غیر قانونی و نامشروع تلقی می‌گردد. نخست این که ناقض اصل منع توسل به زور به نحو مقرر در منشور ملل متحد بوده و امکان توجیه آن براساس هر یک از استثناهای پذیرفته شده در منشور منتفی است. روشن است که تهاجم نظامی یاد شده مستند به هیچ تصمیمی از سوی شورای امنیت ملل متحد نبوده و چنین ادعایی هم از سوی هیچیک از مقامات امریکایی مطرح نشده است. همچنین حمله نظامی امریکا فاقد شرایط لازم برای توصیف در قالب دفاع مشروع بوده است، زیرا به این منظور امریکا باید اثبات می‌کرد که قربانی یک حمله سابق منتسب به ایران بوده است که یا دست کم با حمله قطعی قریب‌الوقوع از سوی ایران مواجه بوده است. به طوری که در پژوهش حاضر به اثبات رسید حمله امریکا نه مسبوق به حمله نظامی قابل انتساب به ایران بوده است و نه ادعای حمله‌ی قطعی و قریب‌الوقوع ایران علیه امریکا به اثبات رسیده است که بتواند دفاع مشروع پیش‌دستانه را توجیه کند. اما ادعای وجود طرح و برنامه دشمن و پیش‌بینی حمله نظامی در آینده، برای توجیه دفاع پیش‌گیرانه، نه نسبتی با قواعد وموازین حقوقی ناظر به توسل به زور دارد، نه مورد تائید رویه قضایی بین‌المللی بوده و نه از هیچ‌گونه حمایت دکترین حقوقی برخوردار است.

اما در باب ماهیت حقوقی این گونه توسل به زور نامشروع، رویکردی که مقاله حاضر سعی در اثبات آن داشته این است که نباید آن را صرفاً در حد قتل فراقضایی و نقض حق حیات فرد یا افرادی فروکاست یا تنها آن را مغایر با برخی تعهدات قراردادی دانست. بلکه با توجه به استنادات و استدلال‌های به عمل آمده در پژوهش حاضر، حمله نظامی امریکا مصداق جرم تجاوز علیه دولت عراق بوده است، زیرا استفاده از نیروی مسلح مغایر با شروط مقرر در توافقنامه امنیتی به تصریح اعلامیه تعریف تجاوز و اساسنامه رم از مصادیق تجاوز به شمار رفته است و این موضوع مورد استناد مقامات رسمی عراق نیز واقع شده است. علاوه براین، به باور نگارنده، توصیف حمله نظامی امریکا در ترور سردار سلیمانی به عنوان تجاوز علیه ایران نیز خالی از وجاهت نیست زیرا همان‌گونه که از ادبیات مقامات امریکایی هم برمی‌آید، اقدام نیروهای امریکایی حمله علیه ایران بوده است، از طرفی وفق مفاد اعلامیه تعریف تجاوز و ماده (8) مکرر اساسنامه رم، حمله به نیروهای نظامی یک کشور در صورت برخورداری از شدت کافی مصداق تجاوز خواهد بود و از آنجا که معیار شدت صرفا ناظر به ابعاد مکانی و زمانی حمله نبوده و می‌تواند به لحاظ آثار و پی‌آمدها نیز واجد شدت کافی به نظر برسد، صدق تجاوز علیه ایران به دور از منطق حقوقی نیست. البته مجال بحث در این زمینه همچنان مفتوح است.

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assassination of Major General Soleimani under the International Law on the Use of Force

نویسنده [English]

  • Mostafa Fazaeli
Associate Professor, Department of International Law, Faculty of Law, University of Qom.
چکیده [English]

At the dawn of 3 January 2020, a surprising unpredicted event reported via mass media and made the whole Iranian nation and many peoples in the region deeply shocked and sad and caused serious concerns of many politicians and statesmen, even in the United States of America. Assassination of the most influential commander in the frontline against the Takfiri terrorism in the region by American military forces in Iraq, under the direct command of the president of this state, has raised numerous discussions including among lawyers. How could the assassination of a governmental high-ranking military commander, not in a battlefield, but during an official mission not of a military kind, but a diplomatic one to make a dialogue with the authorities of the host state for decreasing the regional tensions be characterized according to international law on the use of force? How much the American alleged justifications could be heard and valid? What would be the international legal consequences of the US attack? This study, through analyzing the facts related to the case and evaluating alleged justifications of the United States that are mainly around self-defense, on the basis of governing rules and regulations on the use of force, has come to this conclusion that the US act lacks any legal justification and is an manifest example of illegal resorting to force which is incompatible with UN Charter. Furthermore, it has violated the US-Iraq bilateral agreements and specifically Status of Forces Agreement (SOFA). and in accordance with the Declaration on the Definition of Aggression and the Rome Statute, is the example of act of aggression and paves the way of international responsibility of US governments and criminal responsibility of persons engaged in the commission of this illegitimate act.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Terrorism
  • Major General Soleimani
  • International Law on the Use of Force
  • Self-Defense
  • Trump

مراجع

1)   آندره گانوی ، ناتالینو رونریتی،1374ش، جنگ ایران و عراق (1980-1988) و حقوق جنگ دریایی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، محمد نوری و دیگران، تهران، انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
2)   آهنی امینه، محمد و ظریف، محمدجواد، 1391ش، قتل هدفمند، مبانی متعارض در حقوق بین‌الملل، با تاکید بر عملیات قتل هدفمند ایالات متحده امریکا»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 16، ش 4.
3)   جلالی، محمود و زبیب،رضا،1397ش، ارزیابی دفاع مشروع پیشگیرانه علیه تروریسم»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی قضایی، دوره 23، ش 82.
4)   رمضانی قوام آبادی، محمد حسین ، پیری، حیدر،1397ش، مشروعیت مداخله نیروهای ائتلاف علیه داعش در عراق و سوریه در چاچوب حقوق بین‌الملل، مجله حقوقی بین‌المللی، ش 58.
5)   زیدآبادی، احمد، «اهمیت آنچه عادل عبدالمهدی در خصوص هدف سردار سلیمانی از سفر به بغداد گفت»، www.makhaterltakfir.com/fa/Article/view/8919/1398.10.16
6)   صلاحی، سهراب، 1391ش، بازخوانی دلایل اشغال عراق از منظر حق توسل به زور و بررسی آثار آن در پرتو حقوق بین‌الملل کیفری، فصلنامه حقوق، مجله حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42.
7)   طباطبایی لطفی، سید احمد ، شارق، زهراسادات،1395ش، بررسی مشروعیت عملکرد ائتلاف ضد داعش از منظر حقوق بین‌الملل در سوریه، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 46، ش 1.
8)  Bennis, Phyllis, (2020),"Soleimani's Assassination Violates International Law and Puts Peace Further out of Reach", Institute for Policy Studies, January 6, at: www.ips-dc.org/soleimani's-assanission-violats-    international-law-and-puts-peace-further-out-of-reach
9)   Carty, Antony,(2005),"The Iraq Invasion as a Recent United Kingdom Contribution to
International Law", The European Journal of International Law, vol.(1)16.
10)   Claypool, Vicki Hesli, (2020), Is the killing of Qasem Soleimani Morally Acceptable?", CT, January, 7, www.press-Citizen.com>contributers>gust-editorials>2020/01/07
11)  Clayton, Thomas, "US Killing of Qasem Soleimani, Frequently Asked Questions", Congressional Research Service(CRS), January 13, 2020, at https://cresreorts.congress.gov./R46148.
12)     Cohen, Zachary, (2020), "Skepticism Mounts over evidence of 'imminent' threat that Trump says justified Soleimani killing", January 6, at www.edition.cnn.com/middleeast/live-new/us-iran-soleimani-tenntions-intl-01-20/index.html. CNN, January 6, 2020.
13)  Den Hole, Leo Van, (2003), Anticipatory Self-defense under International Law, American University International Law Review, Volume 19, Issue 1. P.69-106.
14)  Dorsay, James M., (2020),"Killing Iran's Qasem Soleimani: Rule of Law or Rule of the Jungle?", January 7, https://www.redressonline.com/2020/01/killing-irans-qassim-soleimani-rule-of-law-or-rule-of-the-jungle/
15)     Garcia, Michael John, Mason, R. Chuck and Elsea, Jennifer K, (2009), United States and Iraq Issues for Congressional Oversight, July 13, p. 10, www.crs.gov/R40011/CRS-Report-for-congress
16)     George Packer, (2020), “Killing Soleimani Was Worse Than a Crime,” The Atlantic, January 3,
17)  Heller, Kevin Jon, (2013), One Hell of a Killing Machine ‘Signature Strikes and International Law, Journal of International Criminal Justice, 11, no. 1, pp.89–119.
18)   Hill, Hon Robert, (2003), The War in Iraq, ADF Operations in the Middle East in 2003, available at: www.defedence.gov.au/publications/lessons.pdf. visited on 18 Apr. 2020.
19)     Human Rights Watch, (2011), Letter from its then Executive Director, Kenneth Roth, to Barack Obama (16 December) at 5http://www.hrw.org/news/2011/12/16/letterpresident-obama-targeted-killings-us-government4cited in Schmitt (n 1)
20)  Johnstone, Jan, (1994), Aftermath of the Gulf War: an Assessment of UN Action,
International Peace Academy, Occasional Paper Series.
21)  Johnstone, Ian, (2005), “The Plea of “Necessity” in International Legal Discourse: Humanitarian Intervention and Counter-Terrorism”, Columbia Journal of Transnational Law, vol. 43, No. 2.
22)     Kagan, Robert, (2018), the Jungle Grows Back: America and our Imeriled World, Knooph Doubleday Publishing Group.
23) Mrk J. Gasioroski and Malcom Byrne, (2004), Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran, "CIA Confirms Role in 1953 Iran Coup", Syracuse University Press, May, 1.
24)  Md. Abul Kalam Azad, Iran_ US (United States of America) Relations Since 1945, Thesis for Doctor of Philosophy, pp.43-57. www. Researchgate.net/publication/331148828_Iran_US (United States of America).
25)     Kermit Roosvelt, (1979), Countercoup: The Struggle for the Control of Iran, McGraw-Hill, New York.
26)     Koh, Harold Hongju, (2020), " Is Preemptive Assassination the New Trump Doctrine?", January 9, 2020, https://foreignpolicy.com/2020/01/09/preemptive-assassination-suleimani-new-trump-doctrine-legal/
27)    Mason, R. Chuck (Legislative Attorney), (2009), U.S.-Iraq Withdrawal/Status of Forces Agreement: Issues for Congressional Oversight, July 13, p. 10, www.crs.gov/R40011/CRS-Report-for-congress.
28)     Mussavian, (2020),"Opinion on Road Map, Iran and US avoid all out of war", 27 Feb. 2020, at www.middleasteye.net/opinion/road-map-iran-and-us-avoid-all-out-war.
29)     O'Connell, Mary Ellen, (2020), " the Killing of Soleimani and International Law", European Journal International Law, Published on 6 January. Available at www.ejiltalk.org.
30)     Ryan, Missy; (2020), Dawsey, Josh; Lamothe, Dan and Hudson, John, “How Trump decided to kill a top Iranian general", Washington Post, January 3.
31)  Shaw, Malcolm N., (2008), International Law, Cambridge University Press, sixth edition.
32)   Status of Forces Agreement (SOFA), (2008), Agreement between The United States of America and Republic of Iraq on Withdrawal of the US forces and Organization of their temporary Presence in Iraq.
33) Strategic Framework Agreement (2008), for a Relationship of Friendship and Cooperation between the United States of America and the Republic of Iraq, Section III, November 17.
34) Swart, Mia, (2020), "To Stop a War: Did Soleimani Killing Violate International Law?, Experts Agree use of Self-defense as Justification for Killing Soleimani Requires Proof of 'Imminent Attack' ", at https://www.aljazeera.com/news/2020/01/stop-war-soleimani-killing-violate-international-law-200105050718644.html
35) ICJ, Reports, (1986), p. 101&103.
36) ICJ Reports, (2003), Oil Platforms (Iran v. United States).
37) ICJ Reports, (1996), Nuclear Weapon case, Advisory opinion.
38)     http://twitter.co/qi5RfwsSCH; (@realDonaldTrump)
39)     https://www.mehrnews.com/news/4812799/F/.
40)     www.aa.com>tr/fa/1687151/29.12.2019.
41)     www.iswnews.com/29307/30.12.2019.
42)     https://aftabnews.ir/fa/news/630594.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار