نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه فهیمی ¹
• نعیمه پورمحمدی ²
• سید محسن فتاحی ³
• مهدی لک زایی ⁴

¹ دانشجوی دکتری مطالعات حقوق زن و خانواده ، دانشگاه ادیان و مذاهب.

² استادیار گروه فلسفه دین، دانشکده فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب.

³ استادیار گروه حقوق زن در اسلام، دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب.

⁴ استادیار گروه ادیان غیرابراهیمی، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب.

چکیده

سوزان وندل، فیلسوف فمینیست، نقدهایی از منظر فمینیستی به تعاریف رایج از معلولیت در اسناد حقوقی جهانی وارد کرده است. از نظر او، باید در تعریف معلولیت در سند مهم سازمان بهداشت جهانی در سازمان ملل تغییراتی ایجاد شود. اول از همه باید پذیرفته شود که ساختار و کارکرد طبیعی و توانایی طبیعی برای انجام فعالیت­ها، بستگی به محیط جسمی، اجتماعی و فرهنگی­ای دارد که فرد در آن زندگی می­کند. بر این پایه، نه تنها در بعد سیاسی و اجتماعی و فرهنگی که حتی در بعد زیستی هم معلولیت به هیچ وجه نمی­تواند تعریف واحدی پیدا  کند. در نتیجه ما با یک تعریف واحد از معلولیت سروکار نداریم، بلکه با «تعاریف» معلولیت سروکار داریم و سازمان بهداشت جهانی اصولاً نمی­تواند یک تعریف واحد را جهانی کند. دوم در تعاریف از معلولیت باید به تنوع بسیار زیاد در خود معلولان توجه گردد و حتی معلولیت­های مشترک بدون اشتراک در جنسیت، طبقه، نژاد و سن نباید در یک گروه تعریفی گنجانده شود. سوم اینکه در تعاریف درست از معلولیت باید محدوده­ای را برای کسانی که دچار تضاد در هویت معلولیت یا بحران هویت معلولیت شده­اند ، تعیین کرد تا در دسته سالم یا معلول جا نگیرند و بتوانند فرصت و انرژی کافی برای حل چالش خود داشته باشند. و چهارم این­که تمایز دقیق میان بیمار و معلول به صلاح هیچ بیمار و معلولی نیست، بلکه بیشتر به نفع سازمان­های حمایت از بیماران و معلولان است که از تعداد مراجعان و هزینه­های خود بکاهند. دیدگاه وندل قابل نقد است و آن این­که در تعریف معلولیت نمی­توان از الفاظ خنثی، نسبی و فرهنگی استفاده کرد و این کار نقض غرض در دفاع از حقوق معلولان است. در عوض، می­توان میان تعریف شخص دارای معلولیت و تعریف ویژگی معلولیت تفاوت گذاشت.

تازه های تحقیق

-طبق دیدگاه مقبول در تعریف معلولیت، عامل تعیین کننده صرفا عامل طبیعی واختلال، باعث ناتوانی فرد معلول نیست بلکه عوامل سیاسی و اقتصادی درآن دخیل است که همین مطلب در تعریف سازمان بهداشت جهانی به خوبی به چشم می خورد.

2-اشکالاتی در تعاریف معلولیت دراسناد حقوقی بین المللی وجود دارد که عبارتند از:

الف-اشکال مطلق انگاری معلولیت: یعنی نمی توان بدون توجه به ساختار اجتماعی خاص هر منطقه معلولیت را به صورت مطلق تعریف نمود بلکه می باید به انتظارات اجتماعی و پیشرفت تکنولوژی وغیره توجه نمود.

ب-اشکال یکدست انگاری معلولان: همه معلولان را نمی توان در یک طبقه قرار داد بلکه عوامل متعددی مثل جنسیت و طبقه و غیره می باید مد نظر قرار گیرد مثلا زن نابینا بیشتر شبیه زن بینا است تا مرد نابینا.

ج-اشکال تضاد درهویت معلولان: بسیاری از معلولان مثلا ناشنوایان خود را معلول نمی دانند و تعاریف معلولیت نقش زیادی در هویت بخشی به معلولان و خانواده های آنها دارد.بنابراین، اطبقه بندی معلولان دقت بیشتری نیاز دارد.

3-دیدگاه فمنیستی نسبت به معلولیت اولا توجه به کارکرد طبیعی و توانایی معلولین دارد و ثانیا دنبال تعریف واحد از معلولیت نیست چون عوامل متعددی درآن دخیل است و ثالثا فرهنگ هر جامعه توانایی خاصی به معلولین می دهد و رابعا توجه به تضاد درهویت معلولان دارد زیرا برخی افراد سالم می خواهند خود را معلول معرفی کنند و از امکاناتی بهره مند شوند و برعکس.

4-نگاه فمنیستی در تعریف معلولیت قابل نقد است زیرا آنچه در تعریف معلولیت مهم است توجه به نیازهای جسمی و روحی آنان است که می باید با نگاه نرمال و انتظار نرمال به آنها نگریست و نمی توان گفت که فرد معلول غیر نرمال است ولی احترام به او باید نرمال باشد .

کلیدواژه‌ها

• حقوق ایران
• اسناد بین المللی
• فمینیسم
• تعریف معلول و معلولیت
• سازمان بهداشت جهانی

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Critique of Feministic View Relating to Definitions of the Disabled and Disability in Iranian Legal Documents and International Instruments

نویسندگان [English]

• fatemeh fahimi ¹
• naeme poormohammadi ²
• seyed mohsen fattahi ³
• Mahdi Lakzaei ⁴

¹ Ph. D. Candidate in Women and Family Studies, University of Faiths and Religions .

² Assistant Professor, Philosophy of Religion Department, Faculty of Philosophy, University of Religions and Denominations.

³ Assistant Professor, Department of Women Rights in Islam, Faculty of Philosophy, University of Religions and Denominations.

⁴ Assistant Professor, Department of Non-Abrahamic Religions, Faculty of Religions, University of Religions and Denominations.

چکیده [English]

Susan Wendell, a feminist philosopher, has made feminist critiques of common definitions of disability in universal legal documents. According to her, changes should be made in the definition of disability in the important document of the World Health Organization (WHO) in the United Nations. First and foremost, it must be accepted that the natural structure and function and the natural ability to perform activities depend on the physical, social and cultural environment in which one lives. Accordingly, not only in the political, social and cultural dimensions, but even in the biological dimension, disability cannot find a single definition. As a result, we are not dealing with a single definition of disability, but we are dealing with "definitions" of disability and WHO, in principle, cannot universalize a single definition. Second, in the definitions of disability, great diversity should be considered in the disabled themselves, and even common disabilities without sharing in gender, class, race and age should not be included in a definition group. Third, in the correct definitions of disability, a limit should be set for those who have a conflict in the identity of the disability or the crisis of the identity of the disability, so that they do not fall into the category of healthy or disabled and can have enough time and energy to solve their challenge. And fourth, the exact distinction between patient and disabled is not in the best interest of either patient or disabled, but rather in the interest of patient support organizations and disability support organizations to reduce the number of clients and their costs. Wendell can be criticized for not using neutral, relative and cultural terms in the definition of disability, and this is in contrast with the purpose of defending the rights of persons with disabilities. Instead, one can distinguish between the definition of a person with a disability and the definition of a characteristic of a disability.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iranian Law
• International Instruments
• Feminism
• Definition of Disability and Disability
• WHO