نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• سید جمال سیفی

دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی؛ داور دیوان دعاوی ایران- ایالات متحده.

چکیده

یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری نظام فکری در رسیدگی‌های قضایی و داوری بین‌المللی، ملاحظات فرهنگی قضات و داوران این عرصه است. در واقع، افراد مذکور به جهت پیشینۀ آموزشی و فکری خاصی که در آن پرورش یافته‌اند، دارای «فرهنگ حقوقی» خاصی می‌شوند و در نتیجه از مجرای آن به تمام پدیده‌های حقوقی نظر می‌کنند. از آن‌جا که این فرهنگ‌ها با یک‌دیگر تفاوت‌ها و تشابه‌های دور و نزدیکی دارند، تلاقی نظر و عمل این قضات و داوران با یک‌دیگر به نوعی تنوع یا تشابه فرهنگی در اشتغال قضایی بین‌المللی دامن می‌زند. نوشتار حاضر- در مقام تبیین این مفهوم و تحلیل نقش آن در داوری بین‌المللی و دیوان بین‌المللی دادگستری- حاکی از آن است که تنوع فرهنگ حقوقی در عرصۀ بین‌المللی به شکل‌گیری زبانی خاص می‌انجامد که بازیگران این عرصه به واسطۀ آن به کنش‌های ارتباطی گوناگون می‌پردازند. آگاهی و برخورداری از این زبان مشترک می‌‌تواند به تفهیم و تفاهم بهینه مسائل حقوقی ذیربط در عرصۀ نظری و کاربردی بیانجامد.

تازه های تحقیق

یکی از اصول مقبول تمام نظام‌های حقوقی، از جمله نظام حقوق بین‌الملل، آن است که قضات و داوران در رسیدگی‌های قضایی و داوری باید ضمن اِعمال قانون حاکم بر قضیۀ در دست بررسی، در اتخاذ تصمیمات خود بی‌‌طرفی پیشه نمایند. در این میان اما باید در نظر داشت که این بدان معنا نیست که افراد مذکور با ذهنی خالی و بدون پیش‌زمینه وارد رسیدگی‌ها می‌شوند. در واقع، قضات و داوران نیز- مانند تمام مردمان- در انجام کار خود، به نحوی فرهنگ و پیشینۀ فرهنگی- اجتماعی خود را وارد عرصه می‌کنند. مطابق این نظرگاه، بررسی فرهنگ قضات و داوران و همچنین تنوع آن- مطابق تنوع موجود در فرهنگ‌های حقوقی مختلف- در فهم و بررسی رسیدگی‌های قضایی و داوری بین‌المللی ضرورت می‌یابد.

در زمینۀ داوری بین‌المللی که متشکل از داوران مختلف از سراسر جهان است، بی‌تردید تنوع فرهنگی در نوع نگاه و تلقی داوران تأثیر می‌گذارد و آن‌ها را از یک‌دیگر متمایز می‌کند. به علاوه، این فرهنگ‌ها در مواجهه با یک‌دیگر به شکل‌گیری فرهنگی منحصربه‌فرد در حوزۀ داوری بین‌المللی منتهی می‌شوند و عملاً نوعی یک‌نواختی و وحدت را در زبان داوری بین‌المللی شکل می‌دهند. در چنین فضایی می‌توان پذیرفت که وجود تنوع فرهنگی در زمینۀ داوری بین‌المللی از یک سو می‌تواند عامل مخرّب و تشتّت‌انگیز باشد و به «تفرّق»^[1] در آراء داوری بین‌المللی بینجامد، و از سوی دیگر، خود، می‌تواند باعث انعطاف داوری گردد و آن را با مقتضیات مختلف در اوضاع و احوال متفاوت سازگار نماید.

در زمینۀ دادگستری بین‌المللی و به طور خاص، در سیاق دیوان بین‌المللی دادگستری نیز تنوع فرهنگی از مجرای انتصاب قضات اختصاصی توسط طرفین اختلاف ممکن می‌شود. از این قضات که صرفاً برای پرونده‌ای خاص به کار گرفته می‌شوند، انتظار می‌رود که پیام‌آور فرهنگ حقوقی خاصِّ دولت ناصب باشند و بتوانند قضات دیگر دیوان را با مقتضیات قومی، ملی، ایده‌ئولوژیک دولت مذکور آشنا نمایند تا از این طریق امکان همزبانی بیشتر حاصل گردد. با این همه، روند نصب قضات اختصاصی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که دولت‌ها عموماً ترجیح می‌دهند به جای نصب قضات اختصاصیِ بومی، به انتخاب حقوق‌دانان معروف بین‌المللی بپردازند تا از این طریق بتوانند هیأت قضات را تحت تأثیر نظر آن‌ها قرار دهند. به نظر می‌رسد که این رویه نه تنها یکی از فلسفه‌های اصلی وجود قضات اختصاصی را از اثر انداخته است، بلکه مانعی جدید در مسیر توسعۀ تنوع فرهنگی در دیوان بین‌المللی دادگستری نیز محسوب می‌شود.

[1]. fragmentation

کلیدواژه‌ها

• تنوع فرهنگی
• داوری بین‌المللی
• فرهنگ داوری
• دیوان بین‌المللی دادگستری
• ترجیحات سیاسی

موضوعات

• حقوقی (تطبیقی حقوق اسلام و غرب)

عنوان مقاله [English]

Cultural Diversity of the Arbitrators and Judges in International Arbitral and Judicial Proceedings

نویسنده [English]

• Seyed Jamal Seifi

Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University; Arbitrator of the Iran-United States Claims Tribunal.

چکیده [English]

One of the main factors in the formation of thought system in international litigation and arbitration is the cultural considerations pertaining to judges and arbitrators. That is to say, due to their educational and cultural backgrounds, judges and arbitrators obtain a particular legal culture, which leads them to consider legal matters through the prism of their cultural background. Cultures may have close similarities with each other or may be distant from one another. The intersection of opinions and actions of judges and arbitrators with each other and with other actors, contributes to a form of cultural diversity or similarity in international judicial practice. The present article– in explaining this concept and analyzing its role in international arbitration and in the proceedings of the International Court of Justice- attempts to suggest that diversity of legal cultures leads to formation of a specific language in its own turn, through which actors in this field engage in various communicative exercises. Awareness and knowledge of this common language can lead to a better understanding of relevant legal issues in theory and practice.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Cultural Diversity
• International Arbitration
• Culture of Arbitration
• International Court of Justice
• Political Preferences