نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

• محمود حکمت نیا ¹
• جواد حسین زاده ²
• نیما سکوتی ³

¹ استاد گروه فقه و حقوق، پژوهشکده نظام‌های اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.

² دانشیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.

³ دانش‌آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.

چکیده

سرمایه‌‌گذاری جسورانه یکی از روش‌‌های نوین تأمین مالی است که سازوکار عملیاتی آن در قالب "صندوق سرمایه‌‌گذاری جسورانه" صورت می‌‌گیرد. موضوع این شیوۀ تأمین مالی، سرمایه‌‌گذاری بر روی دارایی‌‌های مبتنی بر ایده‌‌های نوآورانه و تأمین مالی شرکت‌‌های سرمایه‌‌پذیر است. ضرورت تبیین ماهیت این نهاد مالی از آن جهت اهمیت می‌‌یابد که فهم احکام و آثار مترتب بر آن، متأثر از شناخت ماهیت آن است. در این میان نگاه به نظام‌‌های ملی پیش‌‌رو در این حوزه می‌‌تواند راهگشای نظام حقوقی داخلی باشد. به‌‌همین منظور مطالعه حاضر با رویکرد بر نظام حقوقی انگستان به عنوان یکی از پیشگامان این عرصه، به بررسی موضوع ماهیت صندوق سرمایه‌‌گذاری جسورانه پرداخته است؛ نتایج حاصل از این پژوهش که به روش تحلیلی و توصیفی انجام شده حاکی از آن است که ماهیت نهاد مالی مذکور، در بُعد تطبیقی از نوعِ مشارکت- در مقابل سایر سازمان‌‌ها و ساختارهای تجاری رایج در آن کشور_ بوده و در میان اقسام مشارکت‌‌ها نیز در دستۀ مشارکتِ محدود جای می‌‌گیرد؛ امّا از جنبۀ حقوق داخلی، از مصادیق تشکیلات و مؤسسات غیرتجارتیِ انتفاعی به‌‌شمار می‌‌رود.

تازه های تحقیق

ماهیت صندوق سرمایه‌‌گذاری جسورانه در حقوق ایران روشن نیست. دلیل این امر را باید در آن جُست که این نهاد اساساً از حقوق کشورهای خارجی وارد نظام حقوقی داخلی شده است. از طرف‌‌دیگر، تعاریف قانونی ارائه شده نیز مزید بر علت است؛ زیرا این تعاریف بسیار کلی بوده و همچنین ضابطۀ تشخیص نهادهای تجاری از غیرتجاری در آن مدنظر قرار نگرفته است. از این‌‌رو، ارائه تعریف دقیق و نیز تبیین ماهیت حقوقی این نهاد حقوقی لازم است.

برآیند بررسی موضوع در حقوق خارجی نشان می‌‌دهد که مشارکت محدود رایج‌‌ترین شکل حقوقی صندوق سرمایه‌‌گذاری جسورانه در حقوق انگلیس است. با این توضیح‌‌که در نظام حقوقی آن کشور، سازمان‌‌ها و ساختارهای تجاری به سه گروه عمدۀ تاجر منفرد (یا مالکیت انحصاری)، مشارکت و شرکت تقسیم می‌‌شود؛ در این میان مشارکت خود به سه قسمِ مشارکت عادی، مشارکت با مسئولیت محدود و مشارکت محدود تقسیم می‌‌شود. به‌‌طورکلی، وجوه افتراق مشارکت‌‌ها با شرکت در حقوق آن کشور اولاً، به‌‌وجود شخصیت حقوقی در شرکت و عدم آن در مشارکت؛ ثانیاً، مسئولیت محدود شرکا در شرکت و نامحدود شرکا در مشارکت؛ و ثالثاً، لزوم ثبت شرکت‌‌ها و عدم الزام ثبت مشارکت‌‌ها باز می‌‌گردد. به‌‌رغم این‌‌ها، مشارکت محدود واجد برخی اوصاف حاکم بر شرکت‌‌ها می‌‌باشد؛ زیرا هرچند مشارکت محدود از شخصیت حقوقی برخوردار نیست، امّا مسئولیت محدود برخی از شرکا پذیرفته شده است. از طرف‌‌دیگر، مطابق قانون مشارکت محدود 1907 انگلیس، مشارکت محدود در آن کشور، باید به ثبت برسد.

در حقوق داخلی نیز با در نظر گرفتن مجموع قوانین و مقررات مرتبط با موضوع و بازار سرمایه باید بر آن بود که ضمن این‌‌که صندوق دارای شخصیت حقوقی است، ماهیت آن نیز منطبق بر تشکیلات و مؤسسات غیرتجارتی انتفاعی موضوع ماده (584) قانون تجارت است؛ زیرا دارای همۀ ویژگی‌‌های عمده ناظر بر این تشکیلات و مؤسسات غیرتجارتی از جمله، برخورداری از شخصیت حقوقی، انجام امور غیرتجاری به‌‌عنوان موضوع فعالیت، هم‌‌چنین لزوم ثبت آن است.

صرف نظر از اینکه فعالیت صندوق مشمول هیچیک از بندهای ماده (2) قانون تجارت نیست، عدم صدق عنوان تجارتی بر فعالیت صندوق سرمایه‌‌گذاری جسورانه در اصل، ناشی از دلیل دیگری نیز هست. با این بیان‌‌که در اینجا شرطِ "تکرار عملیات تجارتی" وجود ندارد؛ زیرا به‌‌دلالت ماده (1) قانون تجارت آنچه سبب اتصاف اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی به وصف تاجر می‌‌شود، انجام امور تجارتی مذکور در ماده یادشده به‌‌عنوان شغل معمولی است. روشن است برخورداری صندوق از شخصیت حقوقی، نام، دارایی، اهلیت، اقامتگاه و تابعیت مستقل آن را در پی دارد.

کلیدواژه‌ها

• سرمایه‌‌گذاری جسورانه
• نهاد مالی
• صندوق سرمایه‌‌گذاری
• مشارکت
• شخصیت حقوقی

موضوعات

• حقوقی (تطبیقی حقوق اسلام و غرب)

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of The Nature of the Venture Capital Fund

نویسندگان [English]

• Mahmoud Hekmatnia, ¹
• Javad Hoseinzadeh, ²
• Nima Sokouti ³

¹ Professor of Jurisprudence and Law, Institute of Islamic Systems, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Qom, Iran.

² Associate Professor, Law Department, Faculty of Humanities, University of Science and Culture, Tehran, Iran.

³ PhD Graduate of Private Law, Faculty of Humanities, University of Science and Culture, Tehran, Iran .

چکیده [English]

Venture capital is one of the new methods of financing, the operating mechanism of which is done in the form of a “venture capital fund”. The subject of this method of financing is investing in assets based on innovative ideas and financing investable companies. The necessity of explaining the nature of this financial institution is important because understanding the rulings and their effects is influenced by knowing its nature. Meanwhile, looking at the systems ahead in this field can pave the way for the internal legal system. To this end, the present study, with an approach to the British legal system as one of the pioneers in this field, has investigated the nature of a venture capital fund. Recruiting an analytical-descriptive design, findings revealed that the nature of the financial institute is in the comparative dimension of the type of partnership- in contrast to other common organizations and business structures in that country- and among the types of partnerships, it also falls into the category of limited partnerships; however, from the domestic law perspective, it is one of the examples of non-commercial for-profit organizations and institutes. 

کلیدواژه‌ها [English]

• Venture Capital
• Financial Institute
• Investment Fund
• Partnership
• Corporation