نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

• داود محبی ¹
• اعظم طالب ²
• پروین زارعی ³

¹ استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

² دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تهران.

³ دانشچوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

چکیده

با گذر زمان و به نحوی فزاینده، بحث مشارکت سیاسی زنان و بطور خاص، موضوع نمایندگی زنان در مجالس قانونگذاری اهمیت یافته است. این موضوع نشانگر سطح توسعه سیاسی کشورها و تأمین برابری میان زنان و مردان از منظر حق تعیین سرنوشت قلمداد می‌‌گردد. پرسشی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است این است که چگونه و با چه تدابیری می‌‌توان مشارکت سیاسی زنان و دستیابی آنها به حق بر نمایندگی یا اصطلاحا حق بر انتخاب شدن را در ایران ارتقا بخشید. بر این اساس، در این پژوهش به شیوه‌ای توصیفی و تحلیلی، به بررسی مسئله در نظام‌‌های حقوق مختلف و راهکارهای ارائه شده در آنها و سپس وضعیت نمایندگی زنان در ادوار مختلف مجالس قانون‌گذاری قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران پرداخته‌ایم.نتایج تحقیق نشان می‌‌دهد که برقراری سیاست تبعیض مثبت به نفع زنان سرآغاز زمینه‌سازی در جهت ارتقا سطح فعالیت سیاسی آنان خواهد بود. بعلاوه، گزینش یک نظام انتخاباتی متناسب در راستای ورود زنان به مجالس، شیوه کرسی‌های ذخیره و تدابیر احزاب سیاسی در نقاط مختلف جهان می‌توانند راهکارهایی مفید در جهت افزایش این مشارکت باشند، همان گونه که تاکنون در کشورهای متعددی مورد استفاده و اثرگذار بوده‌‌اند.

تازه های تحقیق

در جهان کنونی، برای داشتن یک نظام دموکراسی صحیح، زنان و مردان باید بتوانند با یکدیگر در تمامی سطوح در ساختارهای حاکمیتی همکاری داشته باشند چرا که این امر به‌مرور زمینه‌ساز توسعه سطح سیاسی و اجتماعی جامعه و تضمین‌‌کننده گسترش و تحکیم برابری در حق اساسی تعیین سرنوشت خواهد گردید. در این راستا، برقراری سیاست تبعیض مثبت به نفع زنان از تدابیر ضروری به شمار می‌‌رود. پس از آن، در میان انواع نظام‌‌های انتخاباتی، برقراری نظام‌های تناسبی که با در نظر داشتن وسعت حوزه انتخابیه به عنوان یک معیار ویژه، تعداد بیشتری از زنان را عموماً از طریق سیستم‌های مورد استفاده در حوزه‌های چند عضوی انتخاب می‌کند، پیشنهاد می‌گردد. در سوی دیگر، رایج‌ترین حالت در توسعه نمایندگی زنان، در نظر داشتن سهمی برای زنان در فهرست احزاب سیاسی فعال است. به علاوه سیستم کرسی‌های ذخیره نیز با اختصاص درصدی ثابت از کرسی‌ها در مجالس قانون‌گذاری، فرصت‌های بیشتری را برای مشارکت سیاسی تمامی گروه‌‌ها در سطوح ملی و محلی فراهم می‌سازد و این مورد شیوه‌ای است که تاکنون بسیار موفق عمل کرده است اما در انتها، زمینه‌ساز اثربخشی تمامی این عناصر، علاقه‌مندی زنان به مشارکت در رقابت‌های انتخاباتی است که ناشی از افزایش سطح دانش، آگاهی و توجه زنان به حقوق گوناگون خود خواهد بود.

در نظام حقوقی ایران نیز که همواره موانعی همچون سیاست گریزی، محافظه کاری، سنت‌گرایی و آمیختن آن با عقاید مذهبی، عدم اعتمادبنفس فردی و باور به تعلق زنان به حوزه خصوصی (نقش‌‌های مادری و همسری) و حضور مردان در حوزه عمومی، عدم فرصت‌سازی‌‌های قانونی، ناکارآمدی نظام آموزش و پرورش، غفلت از اثرگذاری عوامل و دلایل اجتماعی و فرهنگی بر شخصیت زنان، تعیین نقش‌‌های مادون برای زنان، درگیر شدن در وظایف خانگی پس از ازدواج و تعمیم روحیه مردم‌سالاری ارتقای عملکرد زنان را کند می‌‌سازد، بایستی زمینه فعالیت شایسته این گروه فراهم گردد. شاید بتوان با به کارگیری سیاست‌‌های تبعیض مثبت در جهت حمایت از زنان، افزایش آگاهی عمومی، توسعه و تسهیل آموزش همگانی، رایگان و اجباری، برقراری حقوق بنیادین شهروندی در جایگاه حقی بشری و انسانی و تصویب قوانین مرتبط با حقوق زنان در ابعاد گوناگون و از همه مهمتر تغییر نظام انتخاباتی از اکثریتی به تناسبی و در نظر گرفتن کرسی‌‌های ذخیره برای زنان در مجلس، سهم آنان را در جهت مشارکت‌‌های اجتماعی و سیاسی بیشتر کرد.

کلیدواژه‌ها

• حق بر انتخاب شدن
• نمایندگی زنان
• تبعیض مثبت
• احزاب سیاسی
• کرسی‌های ذخیره

موضوعات

• حقوقی (تطبیقی حقوق اسلام و غرب)

عنوان مقاله [English]

The right of women to be represented in the legislature and the mechanisms for strengthening it in various legal systems; With emphasis on the Iranian legal system

نویسندگان [English]

• Davoud mohebbi ¹
• Azam Taleb ²
• Parvin Zarei ³

¹ Assistant Professor, Department of Public Law, Faculty of Law, University of Qom .

² P.H.D student of Public Law, University of Tehran.

³ P.H.D student of Public Law, , Faculty of Law, University of Qom.

چکیده [English]

Over time, the issue of women's political participation, and in particular the issue of women's representation in the legislature, has become increasingly important. This issue indicates the level of political development of countries and ensuring equality between men and women in terms of the right to self-determination. The question addressed in this article is how and by what measures can women's political participation and their attainment of the right to representation or the so-called right to be elected be promoted in Iran? Accordingly, in this research, in a descriptive and analytical manner, we have studied the issue in different legal systems and the solutions presented in them and then the status of women's representation in different periods of the legislature before and after the Islamic Revolution of Iran. The results of the research show that the establishment of a positive discrimination policy in favor of women will be the beginning of paving the way for improving their level of political activity. In addition, choosing an appropriate electoral system for women to enter parliament, the number of seats reserved, and the measures taken by political parties around the world can be useful ways to increase this participation, as has been used and effective in many countries.

کلیدواژه‌ها [English]

• Right to be elected
• Women's representation
• Positive discrimination
• Political parties
• Reserve seats