نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• سیده ام البنین حسینی

استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

چکیده

این مقاله به بررسی اماره قانونی نسبتاً جدیدی با عنوان Unexplained Wealth Orders (UWRs) می‌‌پردازد که می‏توان آن را معادل دارایی یا «ثروت غیر قابل توضیح» دانست. به موجب این فرض قانونی که در برخی کشورها از جمله انگلیس پذیرفته شده، شخص به موجب دستور دادگاه ملزم می‏شود درباره منشأ قانونی ثروت و دارایی‌‌های خود- که به توجه منابع مالی شناخته شده و قانونی وی هنگفت محسوب می‏شود- توضیح دهد؛ در غیر این صورت فرض می‏شود که این اموال و دارایی‌‌ها نامشروع است و باید استرداد شوند. مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به قوانین و رویه قضایی نظام حقوقی ایران و همچنین بررسی برخی روایات موجود، در جهت پذیرش و توسعه این نهاد در نظام حقوقی ایران استدلال می‏کند و با توجه به داده‌‌ها و یافته‌‌های پژوهش به ویژه رویه قضایی دادگاههای ویژه اصل (49) قانون اساسی، نشان داده است پذیرش این فرض می‏تواند یکی از گامهای مؤثر در زمینه مبارزه جدی با فساد اقتصادی باشد.

تازه های تحقیق

یکی از ضرورت‌های مبارزه با فساد اقتصادی، روزآمدسازی قواعد سنتی حاکم بر استرداد دارایی‌‌های نامشروع، متناسب با مقوله استرداد عواید ناشی از فساد است. این امر پرداختی دوباره به قواعد مانوس و سنتی حقوق مدنی را می‏طلبد.

امروزه در برخی نظام‌‌های حقوقی به جای توسل بی‌مورد به اماره به سختی خدشه‌پذیر تصرف و تبعاً به یکباره مشروع فرض کردن دارایی‏های همه اشخاص، ساز‏و‏کاری طراحی شده است که برخی افراد مطابق قانون به دستور دادگاه ملزم به ارائه توضیح جهت اثبات منشأ قانونی دارایی‌‌های موضوع بحث باشند؛ به گونه‏ای که استنکاف از این دستور و یا عدم بیان توضیحات قانع‏کننده، مطابق فرض قانونی، مثبت نامشروع بودن مکاسب اموال و دارایی‌‌های مذکور خواهد بود.

جز قوانین ملی، در برخی اسناد بین‌‌المللی از جمله کنوانسیون مریدا که مهم‌ترین سند بین‌‌المللی در خصوص مبارزه با فساد است، این امر به صراحت مورد پذیرش قرار گرفته است. درباره موضع نظام حقوقی ایران اما، هرچند نشانه‌هایی از پذیرش این فرض- که به نوعی مبتنی بر بنای عقلاست- در رویه عملی محاکم ویژه اصل (49) قانون اساسی ملاحظه می‏شود، اما در مجموعه قوانین ایران به صراحت این فرض مورد پذیرش قرار نگرفته و آنچه موجود است دلالت آشکاری بر این امر ندارد و نظر به فضای عمل در مجموع ناکافی است. با توجه به اینکه یکی از کارکردهای مهم مطالعات تطبیقی، بهره‏گیری از یافته‌‌های حاصل ازآن در جهت اصلاح قوانین داخلی یا وضع مقررات جدید است و همچنین با لحاظ مبانی فقهی و روایی و توجه به بنای عقلا، تدوین یک مقرره مرتبط در مجموعه قوانین مربوط با دادگاه‌های ویژه اصل (49)، پیشنهاد می‌‌شود.

البته باید توجه داشت که این موضوع به هیچ وجه به این معنا نیست که بتوان به سادگی و به دلایل واهی حق مالکیت اشخاص را نادیده گرفت؛ هر نوع استرداد باید با رعایت قوانین و مقررات ماهوی و شکلی صورت گیرد. مطابق قواعد آئین دادرسی و نظام ادله اثبات دعوا، هر ادعایی نیازمند اثبات است و بار اثبات دلیل بر عهده مدعی است. بلکه مراد آن است که تنگناها و دشواری‎های اثبات ادعا در حوزه دارایی‌های نامشروع ـ به ویژه حاصل از فساد اقتصادی ـ تسهیل شوند و امارات قانونی جدید گستره بیشتری برای اثبات خلاف اصل را بیابند.

کلیدواژه‌ها

• مبارزه با فساد اقتصادی
• ظرفیت‌‌های حقوق مدنی
• اماره قانونی نسبی
• ثروت غیر قابل توضیح
• دادگاه‌های ویژه اصل (49) قانون اساسی

موضوعات

• حقوقی (تطبیقی حقوق اسلام و غرب)

عنوان مقاله [English]

The Legal Presumption of "Unexplained Wealth"; A Comparative Study of English and Iranian Law

نویسنده [English]

• seyyede omolbanin Hoseini

Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom.

چکیده [English]

The study examines a relatively novel legal presumption called "Unexplained Wealth Orders" (UWRs). According to this legal rebuttable presumption that is accepted in some countries, including England, a person is required by court order to explain about the legal origin of his wealth and assets- which is considered as extraordinary wealth, with regard to his/her known and legal income; otherwise, it is assumed that these properties and assets are illegal and must be restituted. The study argues for the adoption and development of this assumption in the Iranian legal system through a descriptive-analytical design, citing the laws and judicial procedures of the Iranian legal system, as well as examining some Hadīths. Findings, with regard specifically to the jurisprudence of Special Courts of Article 49 of the Iranian Constitution, suggest that accepting such assumption could be one of the effective steps in fighting financial corruption.

کلیدواژه‌ها [English]

• Fight against Economic Corruption
• Civil Law Capacities
• Rebuttable Presumption
• Unexplained Wealth
• Special Courts of Article 49 of the Iranian Constitution