خسارت جایگزین اجرا در حقوق آلمان و ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

چکیده

«خسارت جایگزین اجرا» یکی از سه نوع خسارتی است که قانون مدنی آلمان برای نقض قرارداد مقرر کرده است. مسئلۀ اصلی این تحقیق بررسی این نوع خسارت در حقوق آلمان به عنوان یکی از نمایندگان مهم نظام رومی‌ژرمنی است. در واقع، پرسش اصلی این است که در نظامی که به اصل لزوم قراردادها پای‌بند است و اولین شیوۀ جبرانی نقض قرارداد را الزام متعهد به اجرای تعهد می‌داند، چگونه اجازه داده می‌شود که پرداخت خسارت جایگزین اجرای تعهد شود. در قوانین کشورمان، اصطلاح خسارت جایگزین اجرا ملاحظه نمی‌شود اما موارد محدودی از این نوع خسارت در ادبیات حقوقی بررسی شده است. مقایسۀ این دو مفهوم در نظام حقوقی آلمان و ایران نشان می‌دهد که در قانون مدنی آلمان احکام دقیق و قواعد کارآمدی برای این نوع خسارت پیش‌‌بینی شده است و زمینۀ مناسبی را برای بحث تطبیقی و نیز اقتباس و تدوین قواعد در حقوق ایران فراهم می‌کند.

تازه های تحقیق

حقوق کشورمان از جهت تفوق بخشیدن به اجرای الزامی قرارداد با حقوق آلمان قرابت دارد اما از جهت ضمانت اجرای انحراف از اجرای قرارداد و پرداخت خسارت ناشی از آن تفاوت‌‌های مهمی بین این دو نظام ملاحظه می‌‌شود:

اول: حقوق کشورمان حتی الامکان تلاش می‌کند که نقض قرارداد را از طریق الزام مستقیم به اجرای عین تعهد یا شاخه‌های آن مانند الزام به تعمیر یا تعویض و در نهایت فسخ قرارداد جبران کند؛ در حالی که حقوق آلمان با اتخاذ یک رویکرد کارآمدتر، در بسیاری از موارد به متعهدله حق داده است که به جای مطالبۀ اجرای تعهد، خسارت ناشی از نقض را مطالبه کند. درواقع، در بسیاری موارد إصرار بر اجرای تعهد تأثیری در ملتزم شدن متعهد به اجرای تعهد ندارد و فسخ قرارداد نیز تنها وضعیت طرفین را به وضعیت پیش از قرارداد بازمی‌گرداند؛ درحالی‌که متعهدله با دریافت خسارت جایگزین اجرا، دست‌کم به ارزش مالی آنچه که از اجرای قرارداد انتظار داشته است دست می‌یابد و می‌تواند با آنچه دریافت کرده، موضوع تعهد را از طریق دیگری تحصیل کند.

دوم: در حقوق آلمان خسارتی که برای جبران زیان ناشی از نقض قرارداد پرداخت می‌شود در صدد قرار دادن متعهدله در وضعیتی است که از اجرای تعهد انتظار داشته است و طبق اصطلاحات کامن لایی خسارت انتظار است؛ در حالی که در حقوق کشورمان خسارتی که می‌‌تواند مطالبه شود در بسیاری از موارد برای قرار دادن متعهدله در وضعیت پیش از قرارداد است و طبق اصطلاحات کامن لایی، خسارت اعتماد است نه خسارت انتظار. بدیهی است که خسارت انتظار بهتر می‌تواند توقعی که متعهدله از قرارداد داشته را برآورده کند.

سوم: مقررات مربوط به خسارت جایگزین اجرا به عنوان قواعد عمومی در قانون مدنی آلمان منعکس شده است؛ درحالی‌که قانون مدنی کشورمان مقررۀ عامی نسبت به انواع و موارد خسارت قابل‌جبران ندارد و احکام مربوط به خسارت را باید به صورت محدود و پراکنده در مقررات راجع به عقود معین جستجو کرد.

در نهایت باید افزود: مقایسه حقوق مدنی کشورمان با حقوق کشورهای مدرنی مانند آلمان حاکی از وجود نقائص و ناکارآمدی‌هایی در بحث ضمانت اجرای نقض قرارداد و خصوصاً تعیین خسارت است. از این رو، پیشنهاد می‌شود که در قوانین مختلف کشورمان از جمله قانون مدنی و قانون حمایت از مصرف‌کننده با اقتباس از حقوق کشورهای دیگر، مقررات روشن و کارآمدی در جهت حمایت از طرف زیاندیده از نقض قرارداد پیش‌بینی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Damages in Lieu of Performance in German and Iranian Law

نویسنده [English]

  • esmail nematollahi
Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

"Damages in lieu of performance" is one of the three types of damages for breach of contract provided by the German Civil Code. The main objective of this research is to examine this remedy in German law. Specifically, this study addresses the question of how, in a legal system that upholds the principle of contractual necessity and considers specific performance as the primary remedy for a breach of contract, damages can substitute for the actual fulfillment of the obligation. While the term "damages in lieu of performance" is not explicitly used in Iranian laws, certain instances of this type of damage have been explored in legal literature. By comparing these two concepts within the German and Iranian legal systems, it becomes evident that the German Civil Code provides precise and effective rules governing damages in lieu of performance, thereby offering a solid foundation for the comparative adaptation of such rules in Iranian law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Breach of Contract
  • Damages
  • Remedies
  • Compensatory Damages

مراجع

امامى، سید حسن، 1389ش، حقوق مدنى، تهران، انتشارات اسلامیه، چ 22، ج 1و ‌2.
انصاری، شیخ مرتضی، 1415ق، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌، چ1، ج6.
حسینی، مینا، 1399ش، «انواع خسارتهای نقض تعهدات قراردادی و شرایط مطالبۀ آنها در نظام حقوقی آلمان با مروری بر رویکرد حقوق ایران»، دوفصلنامۀ حقوق قراردادها و فناوریهای نوین، دورۀ اول، ش1.
رنجبر، مسعودرضا، 1387ش، تعیین خسارت ناشی از نقض قرارداد، تهران، نشر میزان، چ 1.
شهیدی، مهدی، 1383ش، آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، چ 2.
ــــــــــــــ ، 1380ش، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، چ 2.
ــــــــــــــ ، 1382ش، حقوق مدنی 6، تهران، مجد، چ 1.
صفایی، سیدحسین، 1397ش، حقوق بیع بین‌المللی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ 8.
کاتوزیان، ناصر، 1380ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ 3، ج 4.
ــــــــــــــ ، 1387ش (الف)، حقوق مدنی، عقود معین، تهران، شرکت انتشار، چ 10، ج1.
ــــــــــــــ ، 1387ش (ب)، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت انتشار، چ 5، ج5.
ــــــــــــــ ، 1381ش، مسئولیت ناشی از عیب تولید، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ 1.
کاظمی، محمود، زارعی، علی، 1401ش، «ماهیت و مبنای مسئولیت قراردادی»؛ مطالعۀ تطبیقی در حقوق اسلام و فرانسه، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش33.
محقق داماد، سید مصطفی، 1406ق، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامى، چ12، ج1.
نعمت‌اللهی، اسماعیل، 1397ش، «منافع سه‌‌گانه در خسارت‌‌های قراردادی»، پژوهش‌‌های حقوق تطبیقی، ش3.
یزدانیان، علیرضا، 1386ش، حقوق مسئولیت مدنی، قواعد عمومی مسئولیت مدنی، تهران، نشر میزان، چ1.
Gotanda, J. Y. (2006). Damages in Lieu of Performance because of Breach of Contract. Villanova University School of Law, Working Paper Series, 53.
Markesinis, B. S., & Unberath, H. (2002). The German Law of Torts: A Comparative Treatise (4th ed.). Hart Publishing.
Markesinis, B. S., Unberath, H., & Johnston, A. (2006). The German Law of Contract: A Comparative Treatise (2nd ed.). Hart Publishing.
Schlechtriem, P. (2002). The German Act to Modernize the Law of Obligations in the Context of Common Principles and Structures of the Law of Obligations in Europe. Oxford University Comparative Law Forum, 1. Retrieved from https://ouclf.law.ox.ac.uk
The Restatement (Third) of Restitution & Unjust Enrichment.
Treitel, G. H. (1988). Remedies for Breach of Contract. Oxford University Press.
Zimmerman, R. (2002). Breach of Contract and Remedies under the New German Law of Obligations. Roma.
Zimmerman, R. (2005). The New German Law of Obligations: Historical and Comparative Perspectives. Oxford Scholarship Online.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار