مطالعه تطبیقی ساختار هیئت‌مدیره در نظام اداره شرکت‌ها در حقوق آلمان، چین و ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکدۀ الهیات و معارف‌اسلامی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ الهیات و معارف‌اسلامی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

چکیده

رویکرد ذی‌نفع محور در نظام ادارۀ شرکت‌ها، در کنار رویکرد سهام‌دار محور، ازجمله مدل‌های مشهور و پرطرفدار در حقوق شرکت‌های تجاری در دنیا است. در این میان، بازخوانی مدل نظام ادارۀ شرکت‌ها در آلمان، به‌عنوان پیشرو این رویکرد در دنیا و اروپا و چین، به‌عنوان یکی از کشورهای پیرو این مدل در آسیا، می‌تواند برای حقوق تجارت ایران راهگشا باشد. نبودِ قانونی مستقل و مقررات منسجم و یکپارچه دربارۀ نظام ادارۀ شرکت‌ها در حقوق ایران و عدم اتخاذ رویکرد واحد در این خصوص، به‌عنوان آسیبی در حرکت این نظام و فعالیت‌های شرکت‌های سهامی شناخته می‌شود و مطالعۀ دو مدل یاد شده می‌تواند در تقنین مدل مستقل نظام ادارۀ شرکت‌ها در ایران کمک کند. پژوهش تطبیقی پیشِ‌رو، با رویکردی توصیفی-تحلیلی و از طریق مطالعات کتابخانه‌ای ضمن ارائه تصویری کلی از ساختار دولایۀ این دو مدل، این نتیجه را به ‌دنبال داشته است که تقنین با نگاه بومی، در خصوص هیئت‌مدیرۀ نظارتی (با اختیارات نظارت دقیق بر هیئت‌مدیرۀ اجرایی، نصب و عزل اعضای آن و حق تعقیب آنان در موارد مقتضی) و حضور فعالانۀ کارکنان در این هیئت (در جایگاه مهم‌ترین ذی‌نفعان بعد از سهام‌داران) و ایجاد شبکه ارتباطی میان سهام‌داران و شرکای تجاری (به‌عنوان یکی دیگر از ذی‌نفعان مهم شرکت) می‌تواند به پیشبرد اهداف مقنن در رفع آسیب فوق یاری رسانده، مسیر هدایت صحیح و فعال شرکت‌های تجاری را بهتر تسهیل کند.

تازه های تحقیق

نظام ادارۀ شرکت‌ها در آلمان و چین مبتنی بر رویکرد ذی‌نفعان است و ساختار هیئت‌مدیره در قالب دولایه طراحی شده است؛ با این توضیح که ساختار هیئت‌مدیره در چین، به‌صورت کامل از سیستم هیئت‌مدیرۀ دولایۀ آلمان تبعیت نکرده، زیرا در مدل آلمانی، هیئت نظارتی که اعضای آن منتخب سهام‌داران و کارکنان هستند، قدرتی افزون بر نظارت بر امور مالی شرکت دارد، زیرا پس از تشکیل این هیئت، وظیفۀ انتخاب اعضای هیئت‌مدیرۀ اجرایی با آنان است؛ هیئت‌مدیره‌ای که یکی از وظایف آن، ارائۀ گزارش‌های مستمر به هیئت نظارت است، لذا هیئت نظارت در آلمان علاوه‌بر آن‌که یک نهاد نظارتی است، تصمیم‌گیرندۀ ارشد برای شرکت و کنترل‌‌کننده هیئت‌مدیرۀ اجرایی هم است و حال آنکه در چین، هیئت نظارت قدرت کمتری دارد، چراکه در اتخاذ تصمیم‌های تجاری و انتصاب مدیران، نقشی را ایفا نمی‌نماید و تعیین و انتخاب مدیران و ناظران شرکت به عهدۀ سهام‌داران است و گسترۀ اقتدار سهام‌داران نیز به میزانی است که جهت بررسی کارکرد این دو هیئت، آنان ملزم هستند گزارش‌هایی را به سهام‌داران ارائه دهند که پس از اطمینان از صحت این گزارش، آن را تصویب می‌نمایند.

با این وصف، قدرت نهاد هیئت‌مدیره (مجموع دو هیئت‌مدیره) در دو مدل متفاوت است، زیرا رویکرد دولایۀ آلمانی هیئت‌مدیره قدرت تام در همۀ امور تجاری شرکت را دارد و مجمع صاحبان سهم صرفاً در صورت تقاضای این هیئت می‌تواند نسبت به این امور رسیدگی نماید، اما قوانین حاکم در چین، قدرت کمتری را برای این نهاد قائل است که منحصر در تدوین طرح‌های تجاری و برنامه‌های سرمایه‌گذاری است و آن هم با تصویب سهام‌داران نفوذ می‌یابد.

در حقوق ایران، علاوه‌بر عدم وجود مقرراتی واحد و یکپارچه تحت عنوان نظام ادارۀ شرکت‌ها، رویکرد کلی نیز متشتت و با نگاهی دوگانه اتخاذ شده است. فارغ از تأکیدات جدی بر اصول و شاخصه‌های رویکرد سهام‌دار محور، چنانچه مقنن بخواهد در مسیر طراحی الگوی بومی نظام ادارۀ شرکت‌ها گام بردارد، گرایش‌های جدی بین‌المللی در قرابت و نزدیکی مدل سهام‌دار محور به حمایت از دیگر ذی‌نفعان را نمی‌تواند موردتوجه قرار ندهد. تجربۀ مقررات سیستم حقوقی چین حاکی از آن است که هیئت نظارت هم‌عرض هیئت اجرایی کارآمدی لازم را نداشته، با هدف سیستم دولایه نیز همخوانی ندارد. بر این اساس، به نظر می‌رسد بعضی از وجوه مثبت رویکرد دولایۀ آلمان نظیر اعطای شأن واقعی نظارتی-دادرسی به هیئت نظارت جهت نظارت دقیق‌تر بر امور اجرایی و کلان شرکت، حضور فعالانۀ کارکنان شرکت‌ها در این هیئت در راستای حمایت بیشتر از نزدیک‌ترین ذی‌نفعان به سهام‌داران در گروه اصلی ذی‌نفعان به‌عنوان منابع انسانی شرکت و ایجاد شبکۀ ارتباطی میان سهام‌داران و شرکای تجاری با رویکردی بومی‌گرایانه می‌تواند به‌عنوان راهکارهایی کاربردی در تدوین قانون مستقل نظام ادارۀ شرکت‌ها در آتیه موردتوجه قرار گیرد و حرکت سیستم حقوق شرکت‌های تجاری ایران را به‌سوی رسیدن به چشم‌انداز مطلوب نظام ادارۀ شرکت‌ها سرعت ببخشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The structure of the Board of Directors in the “Corporate Governance” in the Law of Germany, China and Iran

نویسندگان [English]

  • Hossein Abedini 1
  • , Sayyed Mohammadreza Tarashion 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Meybod University, Meybod, Iran.
2 Phd Student in Private Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Meybod University, Meybod, Iran,
چکیده [English]

Stakeholder-Oriented Approach” in the Corporate Governance along with “Shareholder-Oriented Approach” is one of the famous and popular models in the Law of Commercial Companies in the world. in the meantime, rereading the model of the Corporate Governance in Germany, as the leader of this approach in the world and Europe and China, as one of the countries following this model in Asia can open the way for Iran's business rights. The absence of an independent law and coherent and unified regulations about Corporate Governance in Iranian Law and the lack of adopting a single approach in this regard is known as a damage to the movement of this system and the activities of Joint-Stock Companies and the study of two mentioned models can help in the legislation of the independent model of the Corporate Governance in Iran. The present comparative research with a descriptive-analytical view and through library studies, while presenting a general picture of the two-layer structure of these two models, has followed the conclusion that the legislation with a native view regarding the “With the powers of strict supervision over the executive board, appointing and dismissing its members and the right to prosecute them in appropriate cases)”, “the active presence of employees in this board (in the position of the most important stakeholders after shareholders)” and creating a communication network between shareholders and business partners (as another important stakeholder of the company)” can help to advance the legislator's goals in removing the above damage, and facilitate the correct and active direction of commercial companies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shareholder-Oriented Approach
  • Stakeholder-Oriented Approach
  • Corporate Governance
  • German Law
  • Chinese Law
  • Iranian Law. 

مراجع

اسکینی، ربیعا (1388 ش). حقوق تجارت: شرکت‌های تجاری، تهران: سمت، جلد 2، چاپ 14.
تقی‌پور، بهرام؛ عابدینی، حسین (1398ش). رویکرد نظام حقوقی ایران به شاخصه‌های کلیدی نظام ادارۀ شرکت‌های سهامی، مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 49، شماره 3.
پاسبان، محمدرضا (1394ش). حقوق شرکت‌های تجاری، تهران: سمت، چاپ 11.
خاندوزی، سید احسان (1393ش). راهکارهای بهبود رتبۀ ایران در گزارش انجام کسب‌وکار بانک جهانی (4. نماگر حمایت از سهام‌داران خرد)، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
عابدینی، حسین؛ تراشیون، سید محمدرضا (1402 ش). رویکرد نوردیک؛ رویکرد نوظهور نظام ادارۀ شرکت‌ها؛ مطالعۀ تطبیقی حقوق کشورهای اسکاندیناوی و حقوق ایران. پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، دورۀ 24، شماره 2.
عابدینی، حسین (1397ش). حقوق اقلیت در شرکت‌های سهامی عام برمبنای نظام ادارۀ شرکت‌ها
(Corporate Governance)؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا، پژوهش‌نامۀ حقوق اسلامی، دورۀ 19، شماره 2.
عابدینی، حسین (۱۴۰۰ ش). مطالعۀ تطبیقی شاخصه‌های کلیدی نظام ادارۀ شرکت‌ها در رویکرد شرق آسیا و حقوق ایران، مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 51، شماره 3.
عرفانی، محمود (1388ش). حقوق تجارت، تهران: جنگل، جلد 2، چاپ 1.
مفیدیان، شراره (1401ش). انطباق نظام‌‌نامه‌‌ی مسئولیت اجتماعی صنعت نفت ایران مصوب 1398 با فقه و نظام مرسوم شرکت‌‌های فراملی، پژوهش تطبیقی اسلام و غرب، دورۀ 9، شماره 3.
 
References
Aboud, A. & Yang, X. (2022). Corporate Governance and Corporate Social Responsibility: New Evidence from China. International Journal of Accounting & Information Management. 30(2).
Allen, F. & Mengxin Z. (2007). The Corporate Governance Model of Japan: Shareholders are not Rulers.
Bammens, Y. & Voordeckers, W. & Van G. A. (2008). Boards of Directors in Family Firms: A Generational Perspective. Small Business Economics, 31(2).
Block, D. & Gerstner, A. (2016). Penn Law: Legal Scholarship Repository One-Tier vs. Two-Tier Board Structure: A Comparison Between the United States and Germany Class of 2016 One-Tier vs. Two-Tier Board Structure: A Comparison Between the United States and Germany Financial Regulat. Comparative Corporate Governance and Financial Regulation, 1.
Chen, X. (2022). Powers of the Executive Directors Vis-à-Vis the Non-Executive Directors [NOVA School of Law].
Chen, Z. & Keefe, M. O C. (2018). Board of Director Compensation in China: To Pay or Not to Pay? How Much to Pay? Emerging Markets Review, 37.
Farag, H. & Mallin, C. (2019). Monitoring Corporate Boards: Evidence from China. The European Journal of Finance, 25(6).
Feng, Y. & Hassan, A. & Elamer, A. A. (2020). Corporate Governance, Ownership Structure and Capital Structure: Evidence from Chinese Real Estate Listed Companies. International Journal of Accounting & Information Management, 28(4).
Fleischer, D. (2021). Supervisory Board Gender Diversity and Gender Quotas: Analysing the Impact on Financial Performance and Management Board Gender Diversity in Germany [UCAM (Universidad De Murcia)].
Friedman, A. L. & Samantha, M. (2007). Stakeholder: Theory and Practice, London: Oxford University Press, 1th ed.
Germanova, R. & Pierce, C. J. & Richez-Baum, B. & Armstrong, P. A. (2015). A Guide to Corporate Governance Practices in the European Union. In Word Bank Group (ed).
Hopt, K. J. & Leyens, P. C. (2004). Board Models in Europe-Recent Developments of Internal Corporate Governance Structures in Germany, the United Kingdom, France, and Italy. SSRN Electronic Journal, September.
Jenter, D. & Schmid, T. & Urban, D. (2023). Does Board Size Matter? SSRN Electronic Journal.
Jiang, F. & Kim, K. A. (2015). Corporate Governance in China: A Modern Perspective. In Journal of Corporate Finance (32). Elsevier.
Jiang, F. & Kim, K. A. (2020). Corporate Governance in China: A Survey. Review of Finance, 24(4).
Jungmann, C. (2006). The Effectiveness of Corporate Governance in One-Tier and Two-Tier Board Systems–Evidence from the UK and Germany–. Ecfr, 3(4).
Kang, M. Y. & Ausloos, M. (2017). An Inverse Problem Study: Credit Risk Ratings as a Determinant of Corporate Governance and Capital Structure in Emerging Markets: Evidence from Chinese Listed Companies. Economies, 5(4).
Kent, K. M. (2009), Three Models of Corporate Governance from Developed Capital Markets.
Li, L. & Naughton, T. & Hovey, M. T. (2008). A Review of Corporate Governance in China. In F. J. Lopez Iturriaga (Ed.), SSRN Electronic Journal. Nova Science Publishers, Inc.
Lieder, J. (2010). The German Supervisory Board on Its Way to Professionalism. German Law Journal, 11(2).
Lin, T. W. (2004). Corporate Governance in China: Recent Developments, Key Problems and Solutions. Journal of Accounting and Corporate Governance, 1.
Luo, Y. (2021). Management Compensation and Corporate Governance Reform in China. Journal of Chinese Governance, 8(1).
Panzer, L. & Müller, S. (2015). Earnings Quality and Gender Diversity on German Supervisory Bards: An Empirical Analysis. Problems and Perspectives in Management, 13(4).
Pettman, J. & Lamjav, N. (2009). The Evolution of Corporate Governance in China (The
Effects of Ownership on Chinese Listed Companies, Finance & Strategic Management) [Copenhagen Business School]. In Copenhagen Business School.
Ran, G. & Fang, Q. & Luo, S. & Chan, K. C. (2015). Supervisory Board Characteristics and Accounting Information Quality: Evidence from China. International Review of Economics & Finance, 37.
Sakai, H. & Hitoshi, A. (2003). The Japanese Corporate Governance System and Firm Performance: Toward Sustainable Growth, Research Center for Policy and Economy Mitsubishi Research Institute, Inc.
Schlaeppi, Y. & Marquardt, M. & Brühl, D. K. & Konigsburg, D. (2021). The German Supervisory Board: A Practical Introduction for US Public Company Directors. Deloitte Publication.
Shan, Y. G. & Round, D. K. (2012). China’s Corporate Governance: Emerging Issues and Problems. Modern Asian Studies, 46(5).
Shao, L. (2019). Dynamic Study of Corporate Governance Structure and Firm Performance in China: Evidence from 2001-2015. Chinese Management Studies, 13(2).
Spisto, M. P. (2006), Legal Aspects of Corporate Governance in the Republic of South Africa: Towards a Possible Model for Improved Stakeholder Relations within the Corporation, School of Law, Phd Thesis, University of the Witwatersrand Johannesburg – South Africa.
Tam, O. K. (2002). Ethical Issues in the Evolution of Corporate Governance in China. Journal of Business Ethics, 37.
Tian, X. (2009). Analysis of the Functions of Supervisory Board System in Modern Chinese Companies. International Journal of Law and Management, 51(3).
Tsui, M. (2010). Corporate Governance in China. Enterprise Governance EJournal, 1(1).
Van Aaken, D. & Göbel, M. & Meindl, D. (2020). Monitor or Advise? How Family Involvement Affects Supervisory Board Roles in Family Firms. Schmalenbach Business Review, 72(2).
Yang, C. Y. & Leing Tan, B. & Ding, X. (2012). Corporate Governance and Income Smoothing in China. Journal of Financial Reporting and Accounting, 10(2).
Yang, J. & Chi, J. & Young, M. (2011). A Review of Corporate Governance in China. Asian-Pacific Economic Literature, 25(1).
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار