نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم.

10.22091/csiw.2024.10582.2523

چکیده

مقاله حاضر در پی آن است که به گونه‌‌ای تحلیلی با مراجعه به منابع کتابخانه‌‌ای و بر اساس روش‌شناسی دانش حقوق، در کنار عنایت به برآیند تلاش فقها، تاثیر مساله عفت را با محوریت رعایت و عدم رعایت حجاب توسط مادر در امر حضانت فرزند به خصوص دختر از بُعد حقوقی گزارش نماید و نقش آن را در برخورداری از شرط سلامت اخلاقی مادر برای عهده داری حضانت و نسبتی را که با عناوینی چون عدالت، فسق و امین بودن حاضن در مساله انحطاط اخلاقی و سلب حضانت پیدا می‌‌کند، تبیین نماید. دستاورد پژوهش، حکایت از آن دارد که از جنبه فقهی- حقوقی، مراتبی از حجاب مادر بر تامین سلامت اخلاقی فرزند و برخورداری مادر از شرایط اخلاقی لازم در امر حضانت فرزند موثر است و می‌‌تواند ذیل وصف عفت، در مامون بودن او نقش داشته باشد؛ حتی اگر عادل بودن و عدم فسق وی را نتوان شرط حضانت قلمداد کرد. بر این اساس، اگر عدم رعایت حجاب مادر به اندازه‌‌ای باشد که تربیت عفیفانه فرزند را مطابق شرع و عرف حاکم، در مخاطره جدی قرار دهد؛ دیگر او مامون در امر حضانت فرزند نبوده و ادامه چنین حضانتی، منجر به اضرار به فرزند می‌‌شود و لذا حضانت از وی قابل سلب است. قابل اشا ره است که با وجود گذشت بیش از نیم قرن از انقلاب جنسی در غرب و بروز آفات برهنگی در این جوامع، امروزه شاهد تلاش‌‌هایی به ویژه از سوی خانواده‌‌ها برای درمان عوارض یاد شده هستیم.

تازه های تحقیق

تربیت کودک یکی از دو رکن معتبر در حضانت است. به سبب ضرورت هماهنگی تشریع با تکوین، نقش مادر در فقه و حقوق موضوعه کشور در امر حضانت برجسته‌تر از پدر است. روشن است که اتصاف زوجه و مادر به فضایل اخلاقی از جمله عفت و بروز آن در قالب رجحان مستوری، اسباب توفیق در تربیت صحیح فرزند است. البته به لحاظ فقهی و حقوقی، برخورداری مادر از تمام فضایل اخلاقی آن هم در مراتب عالی آن فضایل برای حضات الزامی نیست. همچنین مجرد ارتکاب فسق (مانند نداشتن حجاب شرعی) نیز اصل صلاحیت حضانت را سلب نمی‌‌کند؛ با این حال، حدی از عفت مادر که نداشتن آن می‌‌تواند کودک را با خطر بی‌عفتی غیر قابل اغماض از دید عرف متشرعه مواجه نماید ضرورت فقهی- حقوقی دارد. در واقع، داشتن مراتبی از سلامت اخلاقی که فقد آن موجب صدق عنوان «انحطاط اخلاقی» می‌‌شود در فقه اسلام وحقوق موضوعه ایران شرط برخورداری و تداوم حق حضانت مادر است. بر این اساس، چنانچه عدم رعایت حجاب واجب از سوی مادر، چندان مخل به عفاف باشد که عرفا او را مصداق «متهتکه» یا «فاجره» نماید و به لحاط عدم سلامت اخلاقی، او را برخوردار از «انحطاط اخلاقی» قلمداد و منجر به ورود زیان تربیتی غیر قابل اغماض به کودک شود؛ دیگر حق حضانت فرزند را ندارد و اگر بر او عارض شود، از اسباب سلب صلاحیت حضانت به شمار می‌‌آید. عواقب ناهنجار فرهنگ بی‌عفتی و حیا زدایی ناشی از انقلاب جنسی در جوامع غربی، خانواده‌‌ها و حتی نهاد‌‌های حکومتی متاثر از افکار عمومی در این جوامع را وا داشته است تا برای حمایت از سلامت اخلاقی و تربیتی به ویژه کودکان، تدابیر ی را اتخاذ و به مرحله اجرا بگذارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-legal study of the role of mother's chastity in child custody with emphasis on observing hijab and referring to nudity culture in western societies

نویسنده [English]

  • Seyed mahdi Dadmarzi

Official teacher of higher levels of Qom seminary, Associate Prof, Faculty of Law, Department of Private Law, University of Qom.

چکیده [English]

The present article seeks to analyze in an analytical way by referring to library sources and based on the methodology of legal knowledge, in addition to paying attention to the results of the efforts of jurists, the effect of the issue of chastity with the focus on the observance and non-observance of hijab by the mother in the matter of child custody. Especially for the girl, report on the legal aspect and explain its role in enjoying the condition of moral health of the mother who is responsible for custody and explain the relationship that he finds with titles such as justice, depravity and trustworthiness of the guardian in the issue of moral degeneration and deprivation of custody. Articles achievement indicates that, from the jurisprudential-legal aspect, a level of mother's hijab is effective in ensuring the child's moral health and the mother's possession of the necessary moral conditions in the matter of child custody, and it can play a role in his chastity under description of chastity. ; Even if his righteousness and non-debauchery cannot be considered a condition of custody. Based on this, if the non-observance of the mother's hijab is enough to put the chaste upbringing of the child in serious danger according to the prevailing Sharia and customs; He is no longer a guardian in the matter of custody of the child, and the continuation of such custody leads to harm to the child, and therefore custody can be taken away from him. It should be noted that despite the passage of more than half a century since the sexual revolution in the West and the occurrence of nudity pests in these societies, today we are witnessing efforts, especially by families, to treat the aforementioned complications.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children's rights
  • custody
  • moral degeneration
  • chastity
  • hijab
  • justice
  • debauchery
  • trustable
  • sexual revolution
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آمدی، عبد الواحد (1410ق.). غرر الحکم و درر الکلم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
ابن سعید هزلی، یحیی ابن احمد (1405ق). الجامع للشرایع، قم: موسسه سیدالشهداء.
ابن قدامه (1424ق.). الفقه علی مذاهب الربعه، ج 4، لبنان: دار الکتب العلمیة.
ابن‌حمزه، محمد بن علی (1408ق.). الوسیلة إلی نیل الفضیلة، محقق: محمد حسون، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
ابن‌حیون، نعمان بن محمد (1383ق). دعائم الإسلام، مصحح: آصف فیضی، ج2، قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
ابن‌طاووس، علی (1376). الإقبال بالأعمال الحسنة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
اعرجی، عبد المطلب بن محمد (1416ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، ج2، قم: موسسه النشر السلامی.
افرام بستانی، فواد، (1376)، فرهنگ ابجدی، منرجم: مهیار، رضا، تهران: انتشارات اسلامی.
انصاری، شیخ مرتضی (1414ق). رسائل فقهیه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
انصاری، قدرت الله (1429ق). موسوعه احکام الاطفال و ادلتها، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
انصاری، محمد علی (1415ق). الموسوعه الفقهیه المیسره، ج 1، قم: محمع الفکر الاسلامی.
بحرانی، یوسف (1363). الحدائق الناضرة، ج 25، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
بیهقی نیشابوری کیدری، محمد بن حسین (1374). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، محقق: ابراهیم بهادری، قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
جباری، محمد رضا (1392). دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج 2، مقاله: سیره اخلاقی فاطمه(ع)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1372)، دانشنامه حقوقی، تهران: گنج دانش.
حکیم، سید محسن (1374). مستمسک العروه الوثقی، ج14، قم: دار التفسیر.
حمیری، عبد الله ابن جعفر (بی‌‌تا). قرب الاسناد، تهران: مکتبه النینوی الحدیثه.
حمیری، عبد الله بن جعفر (بی‌‌تا). قرب الإسناد (ط. القدیمه)، تهران: مکتبة نینوی الحدیثة.
خدامی دستجردی، نرگس (1392). دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی‌اکبر رشاد، ج 6، مقاله مادری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
دادمرزی، سید مهدی (1397). تعارض در قانون مدنی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی.
دادمرزی، سید مهدی (1398). تاثیر فقه امامیه بر تدوین قانون مدنی در قیاس با حقوق غربی، ویژه نامه فصلنامه تخصصی دانشنامه‌‌های حقوقی (مجموعه مقالات همایش ملی تجلیل از مقام علمی استاد محمد جعفر جعفری لنگرودی)، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش.
دادمرزی، سید مهدی (1401). دوره کامل فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)، چاپ چهل و هشتم، قم: انتشارات طه.
دهقانی، علیرضا (1402). «بررسی حضانت کودک آزمایشگاهی در وضعیت چند والدی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، راهنما: مهدی محمدزاده. مشاور: سید مهدی دادمرزی، رشته حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع).
زارعی، محمد (1398). انقلاب جنسی و نهضت خود مهار گری در غرب، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398.
زارعی، محمد (1398)، انقلاب جنسی و نهضت خود مهار گری در غرب، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سبحانی تبریزی (1416ق). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغرا، ج2، قم: موسسه امام صادق(ع).
شاهرودی، محمود (1432ق). موسوع الفقه الاسلامی المقارن، ج7، قم: موسسه دائرةالمعارف اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع).
شایگان، علی (1396). حقوق مدنی، تهران: مهر کلام.
الشربینی، محمد (بی‌تا). مغنی المحتاج، ج3، بیروت: دار المعرفه.
شهید ثانی (1410ق) الروضه البهیه، ج5، مکتبه الداوری، قم.
شهید ثانی (1413ق)، مسالک الافهام، ج8، قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
شیخ صدوق (ابن‌بابویه)، محمد بن علی (1363). من لا یحضره الفقیه، ج3، مصحح: علی‌‌اکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
شیخ صدوق، محمد ابن علی (1363). من لا یحضره الفقیه، ج3، قم: موسسه النشر الاسلامی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1363). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج3، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، ج6، محقق: محمدباقر بهبودی. تهران: مکتبة المرتضویة.
گلپایگانی، سید حمد رضا (1382). مجمع المسائل، ج 4، قم: ذا القرآن الکریم.
صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله (1381)، تهران: میزان.
صیمری، مفلح بن حسن (1420ق). غایه المرام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار الهادی.
علامه حلی (1413ق.). قواعد الأحکام، ج 2، قم: جامعه مدرسین.
علامه حلی (1414ق). تذکره الفقها، ج 18، قم: موسسه آل البیت(ع).
علامه حلی، حسن ابن یوسف (بی‌‌تا). تذکره الفقهاء، ج2، تهران: مکتبه المرتضویه.
فاضل آبی، حسن ابن ابیطالب (1408ق). کشف الرموزفی شرح المختصر النافع، ج2، قم: موسسه النشر الاسلامی.
فاضل لنکرانی، محمد (1383). جامع المسائل، قم: امیر العلم.
فاضل هندی (1416ق.) کشف اللثام، ج7، قم: جامعه مدرسین.
فتاحی‌زاده، فتحیه و بستان، حسین (1392). دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج 6، مقاله پوشش زن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فخر المحققین (1378ق). ایضاح الفوائد، ج 2، قم: اسماعیلیان.
فیضی، حسیبه (1400)، «شیوه‌‌های ترویج عفت از دیدگاه آیات و روایات»، دو فصلنامه یافته‌‌های علوم قرآنی، دوره 1، شماره 1.
قافی، حسین (1392). دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج 5، مقاله حضانت، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قزوینی، علی ابن اسماعیل (1419ه). رساله فی العداله، قم: موسسه النشر الاسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1383)، حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کارلسون، آلن (1385). ترجمه: نسرین مصباح، شکست سیاست خانواده در اروپا، حوراء، شماره 21.
کلینی، محمد ابن بعقوب (1363). الکافی، ج5، تهران: دارا الکتب الاسلامیه.
مازندرانی، محمدصالح ابن احمد (1342). شرح الکافی، تهران: المکتبه الاسلامیه للنشر و التوزیع.
المالکی، جلال‌الدین (1423ق.). عقد الجواهر الثمینة، ج 2، لبنان: دار الغرب الاسلامی.
مجلسی، محمد باقر (1403ق.). بحار الانوار، لبنان: دار احیاء التراث العربی.
مطهری (شهید)، مرتضی (1400). مساله حجاب، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، ج 19، چاپ ششم، قم: انتشارات صدرا.
مغنیه, محمد جواد (1421ق). الفقه علی مذاهب الخمسه، ج2، بییروت: دار التیار الجدید.
مغنیه، محمد جواد (1379). فقه الامام جعفر الصادق‌(ع)، ج 5، قم: انتشارات انصاریان.
مکارم شیرازی، ناصر (1377). اخلاق در قرآن‏، ج 2، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی (1413 ق). ج: 7،قم: جامعه مدرسین.
میر داماد، محمد باقر (1393). ضوابط الرضاع، قم: نشر المصطفی.
نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن (بی‌‌تا). جواهر الکلام (ط. القدیمة)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، محمد مهدی (بی‌‌تا). جامع السعادات، ج1، بیروت: اعلمی.
هدایت‌نیا (1395). «کارکردهای اصل عفاف در حقوق خانواده»، حقوق اسلامی، دوره 13، شماره 51.
الهی محمد علی؛ حیدری، محمد علی و شکرچی‌زاده، محسن (1401)، «تدابیر سیاست جنایی اسلام و غرب در مقابله با تجاوز جنسی»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 9، ش 3، پیاپی33.
ـ اینترنتی
خامنه‌ای، سید علی (1378). فیش عفت، موجود در:     https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1351
ساسانی، مهدیه (1402). موجود در:
زنان و بحران‌های اخلاقی زیست مدرنhttps://www.irna.ir/news/85290074/
گزارش ویژه (1391). موجود در:
https://www.mashreghnews.ir/news/199684/  انقلاب جنسی چه بر سر زنان آمریکا آورد؟
Steve Jobs, Bill Gates and Mark Cuban, (2018). Retrieved from:
https://www.cnbc.com/2018/06/05/how-bill-gates-mark-cuban-and-others-limit-their-kids-tech-use
Nick Bilton,(2014). Retrieved from:
https://www.nytimes.com/2014/09/11/fashion/steve-jobs-apple-was-a-low-tech-parent.html;
world family map (2019) on: https//www.ifstudies.org
CAPTCHA Image