نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسنده
دانشیار دانشگاه حضرت معصومه(س).
چکیده
دیوان کیفری بین‌المللی به‌عنوان محکمه قضایی که به محاکمه مجرمین بین‌المللی می‌پردازد. مطابق اساسنامه خود در یکی از مواردی که صلاحیت رسیدگی دارد، زمانی است که متهم تبعه یکی از دولت‌های عضو این دیوان باشد. این در حالی است که در اساسنامه این دیوان راهکاری برای احراز تابعیت متهمین پیش‌بینی نشده است. این مسئله در خصوص افراد دارای تابعیت واحد مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما با توجه به روند رو به افزایش تعداد افراد دارای تابعیت مضاعف در سطح جهان این مسئله زمانی ایراد اساسنامه را آشکار می‌کند که یک متهم دو تابعیتی بوده و دارای تابعیت هم‌زمان یکی از دول عضو دیوان و یکی از دول غیر عضو دیوان باشد. با توجه به اینکه دولت‌های غیر عضو دیوان، مخالف محاکمه اتباعشان در این دیوان هستند، نحوه احراز صلاحیت دیوان برای محاکمه افراد دو یا چند تابعیتی از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است. طرح تقاضای تعقیب رهبر کره شمالی در دیوان (علی‌رغم عدم عضویت این کشور) از سوی برخی نهادهای غیردولتی با استناد به تابعیت کره جنوبی (دولت عضو دیوان) وی در سال 2016 بر اهمیت طرح این بحث افزود. این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال است که مبنای عملکرد دیوان برای احراز صلاحیت خود در رویارویی با افراد دارای تابعیت مضاعف که یکی از دولت‌های متبوع آن‌ها عضو دیوان و دیگری غیر عضو باشد چیست؟ نگارنده در این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی اثبات می‌کند که دیوان علی‌رغم سکوت اساسنامه‌اش می‌تواند با توجه به رویکردهایی که در حقوق بین‌الملل برای احراز تابعیت وجود دارد، به نحوی عمل نماید که هم مانع بی‌کیفرمانی شود و هم با احترام به حاکمیت دولت‌های غیر عضو، مانع تعقیب اتباع آن‌ها بدون ارائه ادلّه حقوقی محکم گردد.
تازه های تحقیق
اولین گام دیوان کیفری بین‌المللی در رویارویی با یک متهم جرائم بین‌المللی (تحت صلاحیت دیوان) احراز صلاحیت خود است. دیوان در این مسیر ابتدا باید احراز کند که کشور محل وقوع جرم، عضو دیوان است (و یا صلاحیت دیوان را برای رسیدگی به جرائم ارتکابی در سرزمینش پذیرفته است) و یا فرد متهم تبعه یکی از دولت‌های عضو دیوان است (البته در موارد ارجاع پرونده از سوی شورای امنیت احراز هیچ‌کدام از موارد بالا لازم نیست). با توجه به افزایش تعداد افراد دارای تابعیت‌های مضاعف در جهان امروز و با عنایت به این واقعیت که تنها صدوبیست‌وسه دولت عضو دیوان کیفری بین‌المللی هستند و احتمال اینکه دیوان با متهمی روبه‌رو شود که دارای تابعیت مضاعف یکی از دولت‌های عضو دیوان و یکی از دولت‌های غیر عضو دیوان باشد، زیاد است در این مقاله به دنبال یافتن راهکاری حقوقی برای احراز صلاحیت دیوان در رسیدگی به جرائم چنین متهمینی برآمدیم و چون اساسنامه دیوان در خصوص نحوه احراز صلاحیت متهمین چه یک تابعیتی و چه چند تابعیتی سکوت اختیار کرده است، ناچار به تحلیل رویکردهای موجود در حقوق بین‌الملل برای احراز صلاحیت دیوان در این موضوع شدیم. تنها سرنخ موجود از دیدگاه دیوان در این موضوع پرونده رهبر کره شمالی بود.
در حقوق بین‌الملل چند رویکرد برای احراز تابعیت افراد توسط دولت‌ها مطرح شده است. به نظر می‌رسد دیوان هم با توجه به سکوت اساسنامه‌اش در این موضوع باید همین رویکردها را ملاک عمل خود قرار دهد. در این راستا اگر دیوان بخواهد تمامی رویکردهای موجود در حقوق بین‌الملل در خصوص احراز تابعیت افراد را مورد استناد و استفاده خود قرار دهد با کاری وقت‌گیر و حتی خارج از حوزه صلاحیت این مرجع قضایی روبه‌رو خواهد شد؛ چراکه احراز برخی از این رویکردها مستلزم ورود دیوان به جزئی‌ترین مسائل شخصی متهمین ازجمله محل اقامت، گذرنامه بیشتر مورد استفاده قرار گرفته، محل تمتع از حقوق مدنی و سیاسی و غیره در احراز تابعیت غالب و احراز رابطه واقعی و عمیق فرد با یکی از دولت‌های متبوعش در رویکرد ارتباط حقیقی است. غیر از آنکه هر دو رویکرد ذکر شده مخالفینی هم برای خود دارند و در مورد کارایی آن‌ها در احراز تابعیت مضاعف توسط دیوان نمی‌توان کاملاً مطمئن بود. استناد به رویکرد اعتبار تابعیت منطبق با قانون داخلی دولت متبوع هم برای یک محکمه بین‌المللی (که قرار است کاملاً بی‌طرف باشد) غیرممکن است؛ چون همه دولت‌های متبوع یک فرد، تابعیت خود را معتبر و قانونی می‌دانند. درواقع همین که فرد متهم تابعیت یک دولت عضو دیوان را کسب کرده و یا علی‌رغم آزادی در خروج از آن تابعیت، همچنان در آن باقی مانده است، حتی اگر آن تابعیت، تابعیت غالب او نباشد و یا ارتباط حقیقی با آن دولت متبوعش نداشته باشد، اعتراض دولت متبوع و یا وکلای او مبنی بر ممنوعیت محاکمه اتباع دولت‌های غیر عضو توسط دیوان را بی‌اعتبار خواهد کرد.
به نظر می‌رسد رویکرد انطباق تابعیت منطبق با اصول حقوق بین‌الملل، از همه رویکردهای دیگر، برای یک مرجع قضایی بین‌المللی از کارایی بیشتری برخوردار باشد و احراز آن هم پیچیدگی حقوقی خاصی ندارد و در حوزه توانایی و تخصص دیوان است. این همان رویکردی است که دیوان در رسیدگی به پرونده رهبر کره شمالی هم آن را ملاک قرار داده است و با استناد به اینکه اتباع کره شمالی خود تلاشی برای کسب تابعیت کره جنوبی نکرده‌اند و این تابعیت به‌صورت دسته‌جمعی به آن‌ها (در راستای هدف حفظ اتحاد دو کره) اعطا شده است به دنبال بیان آن است که مبنای اختیاری بودن کسب تابعیت به‌عنوان یک مؤلفه بین‌المللی، در تابعیت کره جنوبی رهبر کره شمالی رعایت نشده است و این موضوع اعتبار آن تابعیت را زیر سؤال می‌برد. اجبار افراد و عدم اختیار آن‌ها در کسب یک تابعیت ازجمله مصادیق بی‌اعتباری یک تابعیت ازنظر حقوق بین‌الملل است.
دیوان در پرونده رهبر کره شمالی بدون ورود به رویکردهای موجود، تنها رویکرد انطباق تابعیت با اصول حقوق بین‌الملل را مدنظر قرار داده است اما استدلال‌هایی که دیوان برای احراز عدم صلاحیت خود در رسیدگی به پرونده رهبر کره شمالی به کار می‌برد دارای ایرادهایی حقوقی است و می‌توانست دقیق‌تر و دارای مبنای قوی‌تر باشد. با این حال این استدلال‌های دیوان، آسیبی به رویکرد اصلی مورد استفاده دیوان در رویارویی با افراد دارای تابعیت مضاعف نمی‌زند.
در خصوص صلاحیت دیوان برای تعقیب متهمین دارای تابعیت مضاعف، با توجه به اصل مهم جلوگیری از بی‌کیفرمانی در حقوق کیفری بین‌المللی، می‌توان استدلال کرد که در صورتی که تابعیت‌های دوم یا سوم متهم، تابعیت‌های منطبق با حقوق بین‌الملل باشند و برای مثال از طریق اجبار به متهم اعطا نشده باشند و متهم در هر زمان اختیار انصراف از آن تابعیت‌ها را داشته است؛ حتی اگر این تابعیت‌ها مطابقتی با سایر رویکردهای مورد بررسی در این مقاله هم نداشته باشند، دیوان در رویارویی با چنین متهمی می‌تواند بدون ورود ماهیتی به اعتبار آن تابعیت‌ها، صلاحیت خود را برای رسیدگی احراز نماید.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Jurisdiction of the International Criminal Court in Facing the Challenge of the Accused's Dual Nationality; With an Emphasis on the North Korean Leader
نویسنده [English]
- Seyed Hesamoddin Lesani
Associate Professor in Harat-e Masoumeh University.
چکیده [English]
According to the statute of the International Criminal Court (ICC), one of the cases of jurisdiction of the ICC as a judicial court that tries international criminals is when the accused is a national of one of the member states of the Court. This is while the statute of the Court does not provide a solution to establish the nationality of the accused. This issue does not pose a problem for those of single nationality, but, considering the increased number of people with dual nationality in the world, this issue reveals the shortcoming of the statute when an accused has dual nationality with one of the member states and a non-member state of the Court. Due to the fact that non-member states of the Court are against the trial of their nationals in this court, the manner of determining the jurisdiction of the Court to try people of two or more nationalities has legal importance. The importance of this discussion was augmented by the proposal to prosecute the leader of North Korea in the ICC (despite the non-membership of this state) by some non-governmental organizations relying on his South Korean nationality (a member state of the Court) in 2016. This article seeks to answer the question that what is the basis of the Court's performance in order to establish its jurisdiction in facing people of dual nationality, one of whose governments is a member of the Court and the other is not? In this article, by using library sources and an analytical method, the author proves that despite the silence of the ICC statute, the Court can, according to the approaches that exist in international law to establish nationality, acts in a manner that prevents being unpunished, as well as with respecting the sovereignty of non-member states, prevents the prosecution of their nationals without providing strong legal evidence.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dual nationality
- International Criminal Court
- jurisdiction
- principles of international law
ارفع‌نیا، بهشید. (1370). حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد اول تهران: انتشارات آگاه.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1377). فقه سیاسی، جلد سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
لسانی، سید حسام‌الدین. (1400). حمایت از انسان‌ها در حقوق بشردوستانه بین‌المللی، قم: انتشارات دانشگاه حضرت معصومه(س).
نصیری، محمد. (1372). حقوق بین‌الملل خصوصی، جلد اول و دوم، تهران: انتشارات آگاه.
افجه‌ای، مهرزاد. (1375). «شرط مسؤولیت بین‌المللی دولت در برابر دارندگان تابعیت مضاعف» مجله حقوقی دفتر خدمات حقوق بین‌الملل، شماره 20.
الهویی نظری، حمید. (1393). «قلمرو محفوظ در آرای دیوان بین‌المللی دادگستری»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره 43، تابستان 1393.
عاشوری، مهدی، کاویار؛ حسین و بان، سحر. (1400). «تابعیت گروه شرکت‌ها در حقوق فرانسه، اتحادیه اروپا و ایران»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال هشتم، شماره دوم.
قلی‌زاده، علی؛ نیکومنش، امراله؛ بهرامی‌نژاد مغویه، علی. (1400). «مطالعه مقایسه‌ای تابعیت در حقوق موضوعه و تابعیت در فقه اسلامی» مجله حقوق پزشکی، ویژه‌نامه نوآوری حقوقی.
عرب عامری، احمد؛ پارسامنش، محمدرضا. (1393). «تابعیت در اسلام»، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره 41.
متن تصمیم دیوان داوری در پرونده الف/18 تابعیت مضاعف. (1364). مجله حقوقی دفتر خدمات حقوق بین‌الملل، شماره 4.
همت، مسعود. (1394). «بررسی مقایسه‌ای مفهوم تابعیت در نظام‌های حقوق بین‌الملل معاصر و حقوق اسلام»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 25.
References
- Books
Blakesley, Christopher (2009)” Jurisdiction Ratione Personae, or the Personal Reach of the Court’s Jurisdiction” in Jose Doria et. al. (eds), The Legal Regime of the International Criminal Court (Leiden, Martinus Nijhoff)
Boll, Alfred M. (2007), Multiple Nationality and International Law (Leiden, Martinus Nijhoff)
Cryer, Robert et al. (2007), An Introduction to International Criminal Law and Procedure, 1st edn (Cambridge University Press)
Cryer, Robert et. al. (2014), An Introduction to International Criminal Law and Procedure, 3rd edn (Cambridge University Press)
Guilfoyle, Douglas (2016), International Criminal Law, (Oxford University Press)
Ireland-Piper, Danielle (2017), Accountability in Extraterritoriality: A Comparative and International Law Perspective (Cheltenham, Edward Elgar)
Klamberg, Mark (ed.) (2017), Commentary on the Law of the International Criminal Court (Brussels, Torkel Opsahl Academic EPublisher)
Rastan, Rod (2015), “Jurisdiction” in Carsten Stahn (ed.), The Law and Practice of the International Criminal Court (Oxford University Press)
Schabas, William (2017), An Introduction to the International Criminal Court, Fifth Edition (Cambridge University Press)
Schmalenbach, Kirsten (2019), “International Criminal Jurisdiction” in Stephen Allen et al. (eds), The Oxford Handbook of Jurisdiction in International Law (Oxford University Press)
Shearer, Ivan, Opeskin Brian (2012), “Nationality and Statelessness” in Brian Opeskin et al. (eds), Foundations of International Migration Law (Cambridge University Press)
Triffterer, Otto and Ambos, Kai (eds) (2016), The Rome Statute of the International Criminal Court: A Commentary, Third Edition (London, C.H. Beck, Hart and Nomos Publication)
Tsilonis, Victor (2019), The Jurisdiction of the International Criminal Court (New York, Springer)
- Articles
Bauer, Jon (2014), “Multiple Nationality and Refugees” Vanderbilt Journal of Transnational Law, vol. 47
Deen-Racsmany, Zsuzsanna (2001), “The Nationality of the Offender and the Jurisdiction of the International Criminal Cour” American Journal of International Law, vol. 95
“Harvard Draft Convention on Jurisdiction with Respect to Crime, with Comment” (1935), American Journal of International Law, vol. 29
Kaul, Hans Peter (1999), “Jurisdiction and Cooperation in the Statute of the International Criminal Court: Principles and Compromises” Yearbook of International Humanitarian Law, vol. 2
Lee, Chulwoo (2015), “The Law and Politics of Citizenship in Divided Korea” Yonsei Law Journal, vol.6
Macklin, Audrey(2018), “Is It Time to Retire Nottebohm?” American Journal of International Law, vol.111
Martinez, Manuel Galvis (2020), “The Historical Evolution of Allegiance During Occupation” American Journal of Legal History, vol. 60
Rode, Zvonko R. (1959), “Dual nationals and the doctrine of dominant nationality”, The American Journal of International Law, vol. 53
Schabas William and Pecorella Giulia (2015), “Article 12: Preconditions to the exercise of jurisdiction” in Otto Triffterer and Kai Ambos, The Rome Statute of International Criminal Court: A Commentary (Beck/Hart Publication, The Hague)
Sloane, Robert D. (2009), “Breaking the Genuine Link: The Contemporary International Regulation of Nationality” Harvard International Law Journal, vol. 50
Spiro, Peter (2019), ‘Nottebohm and ‘Genuine Link’: Anatomy of a Jurisprudential Illusion” Investment Migration Working Papers IMC-RP
Spiro, Peter (2017), “Citizenship Overreach” Michigan Journal of International Law, vol. 38
Yoshiaki, Kitano (2019), “The Legal Basis for the Exercise of Jurisdiction by the International Criminal Court and the Preparatory Work of the Rome Statute” Journal of International Relations and Comparative Culture, vol. 18
Wolman, Andrew (2020), “Dual Nationality and International Criminal Court Jurisdiction” Journal of International Criminal Justice
- Documents
Convention Concerning Certain Questions Related to the Conflict of Nationality Laws (Hague Convention) (12 April 1930)
Convention relating to the Status of Refugees (28 July 1951)
Draft Convention on Jurisdiction with Respect to Crime, American Journal of International Law, Volume 29, Issue S1: Supplement. Research in International Law Parts I & II (1935)
European Convention on Nationality (6 November 1997)
ICJ, Nottebohm Case (second phase) (Liechtenstein v Guatemala), judgment of 6 April 1955, ICJ Rep (1955)
ILC Draft Articles on Diplomatic Protection, UN Doc. A/CN.4/L.684 (2000)
NK Watch, Press Release, ‘ICC & Kim Jong Un’ (10 December 2019), available online at http://www.nkwatch.org/?p=17287&lang=en
Office of the Prosecutor of International Criminal Court, Report on Preliminary Examination Activities (5 December 2019)
PCIJ, Nationality Decrees Issued in Tunis and Morocco (French Zone) on November 8th, 1921, P.C.I.J. Advisory Opinion (1923)
Rastan, Rod” ICC Statute Article 12” Lexsitus Lecturer, The Hague, the Netherlands(8 July 2017), Available at: https://www.legal-tools.org/doc/9e3bc3/
Request for Authorization of an Investigation Pursuant to Article 15, Situation in the Islamic Republic of Afghanistan, Pre-Trial Chamber III(20 November 2017)
Rome Statute of International Criminal Court (1998)
Vienna Convention on the Law of Treaties (1969)
)
ارسال نظر در مورد این مقاله