سوءاستفاده از اختیارات و عناصر تشکیل‌دهنده آن در دو نظام حقوقی ایران و انگلستان

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته رشته حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

در نظام حقوق خصوصی ایران، مفهوم سوءاستفاده، از گذشته در متون فقهی موجود بوده و در قوانین مدنی نیز به آن بارها صریحاً و یا تلویحاً اشاراتی شده است. اما، این مفهوم در حقوق اداری ایران جایگاه شایسته‌ای نیافته است؛ برخلاف نظام حقوقی انگلستان که در رویه‌های قضایی خود سعی در چارچوب‌بندی و شناسایی هرچه بهتر و بیشتر این مفهوم دارند. در نظام حقوقی کشورمان، سوءاستفاده از اختیارات با معیارهای مناسبی تبیین نمی‌شود و تنها در برخی موارد از معیار قانون‌مداری استفاده می‌شود؛ اما در حقوق انگلستان، از قواعد غیرسیاسی و اصول حقوقی همچون عدم تخطی از قانون و رعایت انصاف اهمیت بسزایی دارد و به کار گرفته می‌شود. در این پژوهش، به‌صورت توصیفی‌-تحلیلی به دنبال آن هستیم که از طریق مطالعه منابع معتبر علمی داخلی و خارجی در خصوص مسائل بنیادین حقوق عمومی، دریابیم که از مفهوم سوءاستفاده از اختیارات در دو نظام حقوقی ایران و انگلستان چه برداشتی می‌شود؟ و چگونه می‌توان از معیارهای ارائه شده برای این مفاهیم جهت شناسایی و عینیت‌بخشی به مفهوم سوءاستفاده از اختیار بهره برد؟ بررسی و تطبیق صورت گرفته در این پژوهش، بیانگر چارچوب‌بندی ایجاد شده در ارائه تعاریف و معیارهای مشخص دادرسی در نظام حقوقی انگلستان است که با تدقیق در رویه نظام حقوقی ایران ازجمله ضروریات نادیده انگاشته شده است.

تازه های تحقیق

مفهوم سوءاستفاده از حق، در نظام حقوق خصوصی ایران و انگلستان، دارای مفاهیم مشابهی است که این مفاهیم، گاه به جای هم به‌کار برده می‌شود و گاهی هر یک پیش‌زمینه پیدایش دیگری است. امری که در میان همه این مفاهیم مشترک است، ریشه‌ی پیدایش آن‌هاست که به نوعی به سوءاستفاده از حق بازمی‌گردد. از این دست مفاهیم می‌توان به قاعده لاضرر، نظریه حیله و تقلب، معاملات صوری و معامله با جهت نامشروع، بالأخص به معامله با قصد فرار از دین اشاره کرد؛ در حقوق کامن‌لا نیز مفاهیم و تأسیس‌های حقوقی، مشابه مفهوم سوءاستفاده از حق به‌کار برده شده در حقوق خصوصی ایران موجود است، همچون نظریه سوءعرضه حیله‌مندانه که مشابه نظریه تدلیس در حقوق خصوصی است. هر دو نظام حقوقی ایران و انگلستان درباره تفکیک سوءعرضه، تخلف از شرط، اشتباه در قرارداد و سکوت محض متفق هستند، این بحث در حقوق کامن‌لا نیز جایگاه خود را دارد. لذا بنابر آنچه بحث شد، با شناسایی مفهوم سوءاستفاده و بررسی مصادیق آن در نظام حقوقی ایران و مفاهیم مشابه آن در نظام حقوق اداری انگلستان، می‌توان این مفهوم را چهارچوب بندی و از گسترش آن جلوگیری نمود. همچنین این شناسایی ریشه‌ای مفهوم می‌تواند عاملی برای ایجاد معیارهای متناسب جهت منع سوءاستفاده از اختیارات مقامات اداری باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Abuse of Power and Its Constituent Elements in Two Legal Systems of Iran and England

نویسندگان [English]

  • mohammadreza Vijeh 1
  • Nazanin Heidari 2
1 Graduated from Allameh Tabatabai University in Public law, Tehran, Iran.
2 Graduated from Allameh Tabatabai University in Public law, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The concept of abuse of power has a rich history in Iran's legal system. It has been discussed in jurisprudential texts and has been explicitly and implicitly mentioned numerous times in civil law texts. However, this concept has not found a proper place in Iran's administrative law, unlike the English legal system, which strives to frame and identify this concept as effectively as possible in its judicial procedures. In Iran's legal system, the concept of abuse of power is not explained with appropriate standards, and in some cases, only the rule of law criterion is applied. In contrast, in the English common law system, non-political rules and legal principles such as non-violation of the law and fairness are highly significant and are regularly applied. This article seeks to answer the following questions: What is the understanding of the concept of abuse of power in the two legal systems of Iran and England? And how can the provided standards and criteria be used to identify and objectify the concept of abuse of power? The analysis and comparisons in this article highlight the framework established for presenting specific definitions and procedural criteria in common law, which has been overlooked in the Iranian legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisdiction
  • Abuse of Power
  • Common Law
  • Exceeding the Limits of Authority
  • Fairness

مراجع

اسکینی، ربیعا؛ نیازی شهرکی، رضا (1386). «مفهوم اصل حسن‌نیت و رفتار منصفانه»، گواه، شماره 10.
افشاری، فاطمه؛ موسوی‌زاده، سید شهاب‌الدین (1394). گفتارهایی در دیوان عدالت اداری- مجموعه گزارش‌های پژوهشی و نشست‌های علمی تا پایان سال 1393، تهران: پژوهشگاه قوه قضاییه.
امامی، سید حسن (1387). حقوق مدنی، جلد ۱، چاپ ۳۴، تهران: اسلامیه.
امین، سید امیرمهدی(1388). «مفهوم تدلیس و فریب و جایگاه آن در حقوق ایران، انگلستان و فقه امامیه»، حافظ، شماره 64.
اصغری آقمشهدی؛ فخرالدین ابوئی، حمیدرضا (1387). «حسن نیت در انعقاد قراردادها در حقوق ایران و انگلستان»، اندیشه‌های حقوق خصوصی، شماره 12.
انصاری، مسعود؛ طاهری، محمدعلی (1388). دانشنامه حقوق خصوصی، جلد ۳، تهران: جنگل.
باقری، احمد؛ رنگین‌کمان، فاطمه (1388). «سوءاستفاده از حق»، نامه الهیات، شماره 6.
بهرامی احمدی، حمید (13۷۰). سوءاستفاده از حق، تهران: جنگل.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد 2-5، تهران: گنج دانش.
حسینی، سید نیما (1382). «معامله به قصد فرار از دین»، دادرسی، شماره 37.
درویش، بهرام (1384). تدلیس (سوءعرضه حیله‌مندانه) در ابراز عقیده، قانون، قصد و تدلیس مجاز در حقوق انگلیس (با اشاره تطبیقی به حقوق شیعه) به انضمام دو مقاله، تهران: نگاه بینه.
درویش، بهرام (1370). «معامله به قصد فرار ازدین»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 26.
سلجوقی، محمود (1357). «عنصر جهت در معاملات»، کانون وکلا، شماره 142.
صالحی راد، محمد (1387). «حسن نیت در اجرای قراردادها»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 26.
طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1390). حقوق اداری، چاپ سوم، تهران: سمت.
قاسمی، رسول (1391). حیله و تقلب نسبت به قانون در حقوق ایران و فقه، تهران: جنگل.
قنواتی، جلیل و جاور، حسین (1385). «مطالعه تطبیقی سوءعرضه قابل تعقیب در حقوق انگلستان، ایران و فقه امامیه»، مدرس علوم انسانی، شماره 47.
قهرمانی، نصرالله (1384). «مطالعه تطبیقی چگونگی رفع تعارض اصل تسلیط با قاعده لاضرر»، کانون وکلا، شماره 189 و 188.
کاشانی، سید محمود (1352). نظریه تقلب نسبت به قانون، تهران: دانشگاه ملی ایران.
کاتوزیان، ناصر (1358). «سوءاستفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 21.
گلستانی، اسماعیل (1351). «مشروعیت جهت معامله و منجزات مریض»، کانون وکلا، شماره 119.
محقق داماد، سید مصطفی (1373). قواعد فقه بخش مدنی، ج.1، تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
نجابت‌خواه، مرتضی (1385). «اختیارات در نظام حقوقی کامن‌لا»، حقوق و مصلحت، شماره 5.
نجابت‌خواه، مرتضی (1385). «مفهوم سوءاستفاده از اختیارات در نظام حقوقی کامن‌لا»، حقوق و مصلحت، شماره 5
هداوند، مهدی (1389). حقوق اداری تطبیقی، جلدهای ۱ و ۲، تهران: سمت.
یعقوبی، مسلم (1388). فرهنگ اصطلاحات حقوقی، تهران: فراگیر خردمندان.
 
References
Alder, John, 2002, General Principles of Constitutionals and Administrative Law, forth edition, Palgrave.
Andreesuc, marius, 2015,principle of proportionality,criterion oflegitimcy in public law,Alma Mater University journal, vol. 8, issu. 2
Bradley, A.W.Ewing, K.D, 1997, Constitutional and Administrative Law, 12th ed., Longman London and NewYork.
Galligan, D. J., "Judicial Review of Administrative Actions in English law" in Poteri, Garanzie e Diritti: 2007, A Sessanta Anni dalla Costituzione, (eds) A. Pisaneschi and L. Violini
Kudazi Chiweshe, Manase, 2015, Foucault, power and abuse of authority: Towards asociology of corruption in Zimbabwe, state of power
Lewis Clive B. 2004, Judicial Remedies in Public Law, Sweet and Maxwell.
Rattenbury,T.P.B, 2009, Public Law Within Government: Sustaining the art of the possible, Vol. 87, Issue 3, Blackwell Publishing,.
Vermeule, Adrian, 2014,“Optimal Abuse of Power”, NW.U.L. Review.
www.publiclawproject.org.uk, 2018, An introduction to judicial review
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار