به‌کارگیری سلاحهای نامتعارف از منظر حقوق بین الملل کیفری و اسلام

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا - دانشکده حقوق- دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

جنایت جنگی، به عنوان یک رفتار مجرمانه‌ی بین‌المللی دارای مصادیق متعددی است که در اساسنامه‌ی دیوان کیفری بین‌المللی مورد جرم‌انگاری قرار گرفته‌اند. برخی از مصادیق این جنایت مربوط به کاربرد نوعی از تسلیحات می‌باشد که در یک مخاصمه‌ی بین‌المللی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. این دسته از سلاح‌ها به عنوان جنگ‌افزار غیر متعارف شامل اقسام متعددی از سلاح‌های شیمیایی، تسلیحات میکروبی، جنگ‌افزار هسته‌ای و مصادیقی از گلوله‌های انفجاری می‌باشند که سبب تحمیل درد و رنج بیهوده خواهند شد. جنایت به‌کارگیری سلاح‌های نامتعارف در زمره‌ی جرایم عمدی می‌باشد که در برخی اسناد بین‌المللی از جمله سند تأسیس دیوان کیفری بین‌المللی پیش‌بینی شده‌اند. در جنایات عمدی مزبور ضرورت دارد که مرتکب علاوه بر تعمد در ارتکاب آن، نسبت به اوضاع و احوال محیط بر جنایت نیز آگاهی داشته باشد. از منظر فقه اسلام ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی در استفاده از ابزار جنگی وضع شده است. پیش‌بینی عدم مشروعیت به کارگیری برخی از ادوات نظامی به عنوان حکمی کلی که قابلیت تعمیم به مصادیق متعدد دارد، به منزله‌ی حکم اولیه است. از این‌ رو برای ممنوعیت به کارگیری این نوع از سلاح‌ها هچنان‌که ممکن است به اسناد مختلف بین‌المللی استناد کرد، می‌توان به آموزه‌های اسلامی و احکام شریعت توسل جست؛ احکام و قواعدی که ناظر بر موازین حقوق بشردوستانه می‌باشند. نتایج این بررسی که به شیوه‌ی تحلیلی– توصیفی صورت گرفته نشان می‌دهد مبنای نظری مورد قبول در منع و مجازات استفاده از تسلیحات نامتعارف مبتنی بر قواعد نسبتاً مشابه در شریعت اسلامی و نظام بین‌الملل کیفری است؛ قواعدی که منطبق بر منطق، شریعت عقلانی و مصالح جامعه‌ی بشری است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Use of Unconventional Weapons on the Viewpoints of International Criminal and Islamic Law

نویسندگان [English]

  • null null 1
  • nematallah nabavi 2
چکیده [English]

Abstract
War crime, as an international criminal act, has many forms which has been criminalized by the international criminal court statute. Some instances of war crime that have been internationally criminalized concern to the use of some kind of  weapons in an international conflict. This category is often called unusual weapons, in contrast to Conventional Weapons, which contains several different types of chemical weapons, biological weapons, nuclear weapons and instances of firing explosive shells, which inflict unnecessary pain and suffering. The use of any types of unconventional weapons by perpetrator, considered as intentional crimes in some international documents, including the statute of the International Criminal Court. In these intentional crimes, in addition to the will to commit the crimes, the perpetrator need to be aware of circumstances. Islamic jurisprudence has imposed some restrictions and bans on the use of warfare instruments. Illegitimacy of using some military equipment as a general rule applicable to several instances, is an elementary principle. Hence, Islamic teachings and religious orders can be resorted to ban the use of these types of weapons as may be cited in various international documents, which contain the rules and norms of humanitarian law. This descriptive–analytic study shows that the theoretical foundations of the Prevention and Punishment of the use of unconventional weapons, are supported by similar rules in both Islamic law and international criminal system. These rules are based on the logic of rational religious law and the interests of human society.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: : war crime
  • unconventional weapon
  • mass killing
  • Islamic Law
  • International Criminal Law

مراجع

  1. قرآن کریم

     1.      اردبیلی [مقدس]، احمد، بی‌تا، زبده البیان فی احکام القرآن، تهران، کتابفروشی مرتضوی، بی‌چا.

     2.      چایساری، کریانگ ساکیتی ، 1389ش، حقوق کیفری بین‌المللی، ترجمه حسین آقایی جنت مکان، تهران، انتشارات جنگل جاودانه، چ 3.

     3.      خالقی، ابوالفتح، 1394ش، حقوق بین‌الملل کیفری اختصاصی، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، چ1.

     4.      دورمن، کنوت و دوسوالدبک، لوییس و کولپ، رابرت، 1393ش، عناصر جنایات جنگی در اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری، ترجمه زهرا جعفری و زهرا محمودی و پریسا سفیدپری، تهران، انتشارات مجد، چ1.

     5.      دیهیم، علیرضا، 1384ش، در آمدی بر حقوق کیفری بین‌المللی، تهران، مرکز چ و انتشارات وزارت خارجه، چ2.

     6.      رحمانی، محمد، 1389ش، منع استفاده از سلاحهای کشتار جمعی از نگاه مذاهب، پژوهشنامه طلوع، ش33.

     7.      زحیلی، وهبه، 1401ق، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، بی‌جا،دارالفکر، چ3.

     8.      ———، 1418ق، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه والمنج، بیروت، دارالفکر المعاصر، بی‌چا.

     9.      ساعد، نادر، 1386ش، حقوق بشردوستانه و سلاح‌های هسته‌ای، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، بی‌چا.

    1. سلیمی ترکمانی، حجت، 1391ش، جرم‌انگاری کاربرد سلاح‌های هسته‌ای در چارچوب حقوق بین الملل بشر محوردر حال ظهور، فصلنامه حقوق کیفری، ش1.
    2. شریعت باقری، محمد جواد،1393ش، اسناد دیوان کیفری بین‌المللی، تهران، انتشارات جنگل، چ4.
    3. شفیعی بافتی، نگین و هنجنی، سید علی، 1392ش، ابعاد حقوقی بین المللی مخاصمه مسلحانه غیر بین‌المللی، تهران، نشر میزان، چ1.
    4. شیرازی، سید محمد حسینی، 1420ق، الفقه البیئه، بیروت، موسسه الوعی الاسلامی، چ1.
    5. ضیائی بیگدلی، محمد رضا، 1388ش، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران، کتابخانه گنج‌دانش، چ36.
    6. طباطبایی، محمد حسین، 1374ش، تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌چا.
    7. طوسى، ابوجعفر، 1407 ق، تهذیب الأحکام، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چ4.
    8. عاملى، شیخ حرّ، وسائل الشیعه، 1409 ق، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چ1.
    9. غریب‌آبادی،کاظم، 1381ش، آشنایی با معاهدات خلع سلاح و کنترل تسلیحات، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،بی‌چا.
    10. مکارم شیرازی، ناصر، 1354ش، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، بی‌چا.
    11. میرفخرایی، هوشمند، 1369ش، استراتژی معاصر: نظریات و خط‌مشی‌ها، تهران، دفتر مطالعات و سیاسی و بین‌المللی،بی‌چا.
    12. میر محمد صادقی، حسین، 1392ش، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران، نشر میزان، چ23.
    13. ———، 1387ش، دادگاه کیفری بین‌المللی، تهران، نشر دادگستر، چ3.
    14. نجفى، محمد حسن، 1404‍ ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چ7.
    15. نجفی ابرند آبادی، علی حسین و هاشم بیگی، حمید؛ 1377ش، دانشنامه جرم‌شناسی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، چ1.
    16. همایون‌پور، هرمز، 1368ش، بحثی درباب خلع سلاح، تهران، انتشارات آگاه،بی‌چا.
    17. یوسف‌وند، محمود، 1394ش، ادله‌ی فقهی منع به‌کارگیری سلاح‌های هسته‌ای، فصلنامه حقوق اسلامی، ش2.
      1. Bantekas, Ilias & Susan Nash, (2007), International Criminal Law, third edition, London: Routledge. Cavendish.
      2. Henckaerts, Jean- Marie & Doswald- beck, Louise, (2005), Customary international humanitarian law, Cambridge University Press, vol.1.
      3. L. C. Green, 2(010), The contemporary law of armed conflict, second edition, Juris Publishing, Manchester university press.
      4. Melissa Gillis, (2012), Disarmament a basic guide, Third edition, United Nations Publishing, New York.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار