مطالعه تطبیقی ممیزات شهادت در وصیت در فقه و حقوق ایران و آمریکا

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

چکیده

اثبات وصیت به عنوان آخرین اراده موصی که تکلیف برخی اموال در آن مشخص شده دارای اهمیتی فراوان است. یکی از ارکان اصلی اثبات وصیت، شهادت گواهان می­باشد که گواهان باید شرایطی را دارا باشند از جمله اینکه شاهد دارای بلوغ، ایمان، عدالت و عقل باشد، برای شهادت در وصیت بر امور مالی اقلاً یک شاهد مرد یا دو زن به ضمیمه سوگند مدعی وجود داشته باشد و کمتر از آن چیزی اثبات نمی­شود. در فقه با توجه به ماهیت وصیت، این شرایط مشمول استثنائاتی می­شوند. شرط ایمان و تعدد شهود در شرایطی می­تواند رعایت نشود که این توجه به حفظ حقوق اشخاص در هیچ یک از قوانین ایران و ایالات آمریکا دیده نمی­شود. بررسی متون فقهی نشان می­دهد که در مواردی که مسلمانی یافت نشود شهادت غیرمسلمانان نیز قابل قبول است، هم­چنین شهادت به نسبت گواهان موجود تبعیض­بردار بوده و با وجود یک شاهد نیز، ربع وصیت اثبات می­شود؛  در حقوق آمریکا نیز در حالات استثنایی، پذیرش دو شاهد در وصیت غیرکتبی تحت شرایط خاصی پذیرفته می­شود.
 

تازه های تحقیق

اگرچه ماده واحده قانون اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیرشیعه، ایشان را از بعد وصیت تابع قواعد موجود در مذهب خودشان می­داند اما این امر از جنبه مباحث ماهوی مربوط به احوال شخصیه از جمله وصیت است در حالی که مباحث مربوط به طرق اثبات دعوا در دادگاه، جنبه حاکمیتی دارد؛ بنابر­این، شهادت در وصیت و تعدد شهود از امور مربوط به آیین دادرسی می­باشد که با نظم عمومی مرتبط است و مقررات یک پارچه حاکمیتی که در قانون آیین دادرسی کشور منعکس است بر همه اشخاص به یک صورت اعمال می­شود؛ لذا شرط ایمان شاهد و نیز تعدد و ذکوریت آنها با توجه قوانین می­بایست رعایت شود بدین صورت که شاهد باید مؤمن بوده و برای پذیرش شهادت نیز اقلا یک مرد موجود باشد و به کمتر از این تعداد با شهادت چیزی اثبات نمی­شود.

با این وصف در فقه، شرط ایمان شهود و هم تعدد ایشان تنها در وصیت، استثنا خورده است؛ به این صورت که اگر در جایی شاهد مسلمانی وجود نداشته باشد شهادت اهل کتاب همچون یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان قابل قبول است. این استثنا نه تنها در قوانین ایران مورد اشاره قرار نگرفته بلکه در قوانین ایالات آمریکا نیز تبعا با توجه به نبود شرط ایمان، وجود ندارد. در کنوانسیون ایجاد قانون یکسان در مورد شکل وصیت بین­المللی نیز تنها اشاره شده است که نباید شهادت را به خاطر خارجی بودن گواه نپذیرفت.

در موضوعات مختلف که تعداد خاصی شاهد معین گشته است، به کمتر از آن تعداد، هیچ مقداری از وصیت ثابت نمی­گردد. این مورد در قوانین اکثر کشورها نیز وجود دارد و اصولا وجود دو شاهد لازم شمرده شده و کمتر از آن چیزی متعین نمی­گردد، تمامی ایالات آمریکا این مقرره را در خود دارند با این وجود در فقه پیرامون وصیتی که متعلق ذاتی آن مال است از این شرط عدول شده و شهادت یک زن نیز پذیرفته شده است و راهکار آن نیز به این صورت است که به ازای نسبت تعداد گواه موجود به تعداد شهود لازم، همان مقدار از وصیت ثابت می­شود یعنی با وجود یک شاهد زن، ربع موضوع وصیت ثابت می­گردد.

این استثناهای تسهیلی موجود در شریعت، در راستای احترام به آخرین اراده موصی و جلوگیری از تضییع حقوق شخص است که با توجه به بررسی­ها، تنها در فقه شیعه وجود داشته و حتی در قوانین ایران نیز وجود ندارد لذا پیشنهاد می­گردد جهت تکمیل قوانین مدون در قالب تبصره­ای به قوانین مربوطه اضافه گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Specific Features of Testimony in the Will under Islamic Jurisprudence and Iran's and the U.S. Law

نویسندگان [English]

  • seyyed mahdi dadmarzi 1
  • Mehrdad sadeghian nodoushan 2
1 qom uni
2 student
چکیده [English]

Abstract
The proof of will as the last volition of the testator that determines the status of some certain properties is of a great significance. One of the main elements of proof of will is the testimony of witnesses. Witnesses must have certain qualifications including maturity, belief, justice and sound mind. Regarding financial claims, in addition to oath of the claimant, there must be at least one male or two female witnesses and nothing would be proved through any number below this. Due to the nature of the will, these qualifications have some exceptions in Islamic Jurisprudence (Fiqh). In this regard, it is possible to derogate from two qualifications namely belief and number of witnesses in Islamic jurisprudence in certain circumstances. There is no similar consideration as to individuals' rights in laws of Iran and the US. Investigation of jurisprudential texts demonstrates that, in the absence of Muslim witnesses, the testimony of non-Muslims is acceptable. Furthermore, the testimony could be discriminative in terms of the existing witnesses' attestation and it is possible to prove one fourth of the will through one single witness. In US law, in some exceptional instances, it is possible to accept two witnesses in unwritten wills under certain circumstances.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Testimony
  • Testament (Will)
  • Belief of the Witness
  • Financial Claims
  • Number of Witnesses
  • Will in the US

مراجع

1. تبریزى، جواد، بی­تا، أسس القضاء و الشهادة، قم، دفتر مؤلف، چ 1.
2. حر عاملى، محمد، 1409ق، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل­البیت علیهم السلام، چ 1، ج 19.
3. حکیم، سید محسن طباطبایى، 1410‍ق، منهاج الصالحین (المحشّى للحکیم)، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات،  چ 1، ج 2.
4. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، 1413 ق، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ 2، ج 8.
5. خمینى، سید روح اللّه موسوى، 1418‍ ق، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، قم، چ اول، ج2.
6. خویى، سید ابوالقاسم موسوى، 1418ق، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، چ 1، ج 33.
7. -------------، 1395ق، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالزهراء، چ 4.
8. دانش­پژوه، مصطفی، 1393ش، بررسی اعتبار شرط دیانت و تابعیت گواه از منظر حقوق ایران و فقه اسلامی، دیدگاه­های حقوق قضایی، ج ۱۹ (ش۶۸).
9. الزجاج، أبو إسحاق إبراهیم بن السری، 1408ق، معانی القرآن وإعرابه، بیروت، عالم الکتب، چ 1، ج2.
10. الزمخشری، ابوالقاسم محمود، بی­تا­، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بی­جا، ،بی­نا، ج1.
11. سبحانى تبریزى، جعفر، 1418ق، نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چ 1، ج2.
12. سبزوارى، سید عبد الأعلى، 1413ق، مهذّب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، چ 4، ج 27.
13. السیوطی، جلال الدین، بی­تا، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، بیروت، دار الفکر، ج 3.
14. طباطبایى حائرى، سید على بن محمد، 1418ق، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چ 1، ج15.
15. طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم، 1414ق، تکملة العروة الوثقى، قم، کتابفروشى داورى، چ 1، ج 2.
16. طب‍اطب‍ایی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن، 1382ش، تفسیر المیزان، ت‍رج‍م‍ه سید م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی‌ه‍م‍دان‍ی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 6.
17. الطبرسی، امین الاسلام أبی على الفضل بن الحسن، 1427ق، مجمع البیان فی تفسیر القران، بیروت، دارالعلم، چ 1، ج 3.
18. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، 1387ق، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چ 3، ج 8.
19. عاملى، زین الدین بن على، 1413ق، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چ 1، ج 14.
20. عاملى، محمد بن مکى، 1410ق، اللمعة الدمشقیه فی فقه الإمامیه، بیروت، دار التراث، چ 1.
21. فاضل مقداد، مقداد بن عبد اللّه سیورى، 1425ق، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، انتشارات مرتضوى، چ 1، ج2.
22. قرائتی، محسن، 1378ش، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چ 2، ج 2.
23. گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى، 1413ق، کتاب القضاء، قم، دار القرآن الکریم، چ 1، ج 1.
24.سیفی مازندرانى، على اکبر، بی­تا، دلیل تحریر الوسیلة - الوصیة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، چ 1.
25. محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن، 1408ق، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ 2، ج 4.
26. محقق داماد، سید مصطفی، 1387ش، وصیت تحلیل فقهی و حقوقی مواد  825 تا 860 قانون مدنی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چ 4.
27. مکارم شیرازى، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه‌‌، چ 32، ج 5.
28. نجفى، محمد حسن، 1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چ 7، ج 28و 34 و 40 و 41.
29. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، 1415ق، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چ 1، ج 18.
30. Alabama Code, (2015)
31. Alaska Statutes, (2015)
32.Arcansas Code, (2015)
33. Arizona Revised Statutes, (2015)
34. California Probate Code(PROB), (2015)
35. Civil code of the state of Louisiana: preceded by the treaty of cession with France, the Constitution of the United States of America, and of the state, Impr. de E. Duverger press, 1825
36. Clowney, Stephen, (2008), In Their Own Hand: An Analysis of Holographic Wills and Homemade Willmaking, Real Property, Trust and Estate Law Journal, Vol. 43.
37. Connecticut General Statutes, (2014)
38. Connecticut General Statutes, (2014)
39. Convention Providing A Uniform Law On The Form Of An International Will, 1973
40. Delaware Code, (2015)
41. District of Columbia Code, (2015)
42. Dukeminier, Jesse, Sitkoff, Robert H. (2017). Wills, trusts, and estates. Wolters 43. Kluwer Law & Business: USA, tenth edition.
43. Fellows, M. Louise, Gregory S. Alexander. (2006), Forty Years of Codification of 45. Estates and Trusts Law: Lessons for the Next Generation." Georgia Law Review, Vol. 40.
44. Georgia Code, (2015)
45. Gérard, CORNU, (2007), Vocabulaire juridique, Association Henri Capitant, 8ème edition, mise à jour Quadrige, Vol. 96.
46. Illinois Compiled Statutes, (1975)
47. Indiana Code, (2015)
48. Iowa Code, (2015)
49. Johnson, J. Rodney, (1982), Wills, Trusts, and Estates, Twenty-Sixth Annual Survey of Developments in Virginia Law, 1980–1981)." Virginia Law Review, Vol 68.
50. Kansas Statutes, (2015)
51. Keane, Adrian, McKeown, Paul. (2014). The modern law of evidence. Oxford University Press, USA.
52. Langbein, John H. (1975). Substantial compliance with the Wills Act. Harvard Law Review, Vol.88, No3. 
53. Louisiana Civil Code, (2015)
54. Maryland Code ESTATES AND TRUSTS, (2015)
55. Massachusetts Session Laws, Acts of 2008, (2008).
56. Mississippi Code, (2015)
57. Missouri Revised Statutes, (2015)
58. Nevada Revised Statutes, (2015)
59. New Hampshire Revised Statutes, (2015)
60. New York Estates, Powers & Trusts(EPT) laws, (2015)
61. Newman, Alan, (2008), Revocable Trusts and the Law of Wills: An Imperfect Fit.", Real Property, Trust and Estate Law Journal, pp.523-570.
62. North Carolina General Statutes, (2015)
63. Ohio Revised Code, (2015)
64. Oklahoma Statutes, (2015)
65. Pennsylvania Consolidated Statutes, (2015)
66. Rhode Island General Laws, (2015)
67. Sneddon, Karen J. (2014), Speaking for the Dead: Voice in Last Wills and Testaments, St. John's Law Review: Vol. 85, No. 2, pp. 683-754.
68. South Carolina Code, (2015)
69. Tennessee Code, (2015)
70. The Civil Code of French, 1950
71. Uniform law on the form of an international will, 1973
72. Vermont Statutes, (2015)
73. Virginia Code, (2015)
74. Washington revised Code, (2015)
75. West Virginia Code, (2015)
76. Wisconsin Statutes & Annotations, (2015)
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار