مبانی قانون گذاری در مکتب لیبرالیسم و مذهب امامیه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی دانشگاه قم

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه قم

چکیده

بررسی مبنای عمل تقنین در مکتب لیبرالیسم و مذهب امامیه می­تواند تفاوت فرآیند قانون­گذاری در کشورهای معتقد به این دو مکتب را روشن سازد. دقت در اصول لیبرالیسم همچون فردگرایی، آزادی، حریم خصوصی، تکثرگرایی و لائیسیته نشان می­دهد که مبنای قانون­گذاری لیبرالی، «خودآیینی» است. دقت در اصول کلامی امامیه مانند انحصار تشریع به خداوند، جامعیت دین، خاتمیت رسول اکرم (ص) و مرجعیت فقها در دوران غیبت نیز بیانگر «خداآیینی» به عنوان مبنای قانون­گذاری است. بنابراین مبنای تقنین در این دو مکتب، در تعارض بنیادین است. در این میان، لیبرالیسم مبتلا به ایراداتی فلسفی، شناختی و منطقی است که آن را در معرض انتقادات گوناگون قرار داده است.
 

تازه های تحقیق

مبنای قانون­گذاری بر اساس مکتب لیبرالیسم، بر پایه مبانی فلسفی و اصول و ارزش­های آن تعیّن می­یابد. فردگرایی، آزادی، تکثرگرایی، مدارا، لائیسیته و خویش­مالکی بنیان­های این مبنا به شمار می­روند. فرد به عنوان مرکز و مبدا، مالک خویش است و آزاد است تا ارزش­های خود را شخصاً مبتنی بر اراده خود تعیین نماید. بر اساس این مبانی، اصل خودآیینی در ساحت اجتماع با تکیه بر نظریه قرارداد اجتماعی، مبنای قانون­گذاری لیبرالی است که البته این خودآیینیِ جمعی نباید آزادی فرد را بی­جهت و بدون احتمال ورود آسیب به دیگری محدود کند. قانون­گذار همچنین اجازه ورود به پهنه خصوصی را ندارد.

در مذهب امامیه مبتنی بر اصول کلامی آن همچون انحصار تشریع به خداوند، جامعیت دین، خاتمیت رسول اکرم (ص) و مرجعیت فقها در عصر غیبت، یگانه قانون­گذار، خداست و مبنای قانون­گذاری نیز خداآیینی است. مبنای شرعی قانون­گذاری زمینی در مذهب امامیه، قانون­گذاری به مثابه برنامه­ریزی برای اجرای احکام الهی است. مبنایی که در آن هرگونه تقنین در راستای تشریع الهی صورت می­پذیرد و پارلمان، در حقیقت، نه یک نهاد قانون­گذار بلکه یک نهاد برنامه­ریز محسوب می­شود. مقایسه اصول این دو مکتب، این حقیقت را روشن می­سازد که تفاوت در مبانی فلسفی هر یک از این دو، به تفاوت در مبنای تقنین منجر شده است. در این میان، لیبرالیسم در مفروضات غلط و تناقضات آشکار گرفتار آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legislative foundations of liberalism and Shia (Imamieh)

نویسندگان [English]

  • alireza dabirneya 1
  • fateme naghavi 2
چکیده [English]

The study of the basis of legislation in the ideology of liberalism and Imamieh religion can clarify the difference between legislative processes in the countries believing in these two ideology. Precision in the principles of liberalism, including individualism, liberty, privacy, pluralism, and Laicity, shows that the basis of liberal legislation is "Autonomy‌". The accuracy of the Imamieh's theological principles, such as the monopoly of legislation for God, the comprehensiveness of religion, the conclusion of the Prophet (pbuh), and the authority of the jurists during the time of absence, also represent the "god decree" as the basis of the law. Therefore, the basis of legislation in these two ideology is in fundamental conflict. In the meantime, liberalism has a philosophical, cognitive, and logical critique that has exposed it to various criticisms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legislation
  • liberalism
  • Imamieh Religion
  • Autonomy
  • Divine Law

مراجع

قرآن کریم
1- آربلاستر، آنتونی، 1391ش، لیبرالیسم غرب؛ ظهور و سقوط، ترجمه عباس مخبر، چ5، تهران، نی.
2- ای. لنگ، زکلین، 1393ش، قانون، لیبرالیسم و خیر مشترک، بررسی مسئله خودآیینی لیبرال مدرن و چالش­های آن، ترجمه سیدمحمدجواد سیدی، سوره اندیشه، ش74و75.
3- باربیه، موریس، 1392ش، مدرنیته سیاسی، ترجمه عبدالوهاب احمدی،چ3،  تهران، آگه.
4- بحرانی، یوسف­ ابن­احمد بن­ابراهیم، 1405ق، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ترجمه محمدتقی ایروانی و سیدعبدالرزاق مقرم، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
5- برلین، آیزایا، 1368ش، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، چ1، تهران، شرکت سهامی انتشارت خوارزمی.
6- بوردو، بورژو، 1378ش، لیبرالیسم، ترجمه عبدالوهاب احمدی، چ1، تهران، نی.
7- جوادی آملی، عبدالله، 1383ش، تفسیر موضوعی قرآن کریم: توحید در قرآن، چ1، قم، مرکز نشر اسراء.
8- ____________، 1384ش، حق و تکلیف در اسلام، چ1، قم، اسراء.
9- ____________، 1389ش، فلسفه حقوق بشر در اسلام، چ6، قم، اسراء.
10- ____________، 1387ش، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، چ3، قم، اسراء.
11- ____________، 1368ش، ولایت فقیه، بی­جا: چ2، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا.
12- زرگرنژاد، غلامحسین، 1374ش، رسائل مشروطیت (18 رساله و لایحه درباره مشروطیت)، چ1، تهران، انتشارات کویر.
13- سبحانی تبریزی، جعفر، 1385ش، حکومت اسلامی در چشم­انداز ما، چ1، قم، موسسه امام صادق(ع).
14- _____________، 1370، مبانی حکومت اسلامی، ترجمه داود الهامی، چ1، قم، موسسه علمی و فرهنگی سید الشهداء.
15- سعادتی خمسه، اسماعیل، 1389ش، نسبت عقل و دین در فلسفه کانت، پژوهش­های علم دین، ش2.
16- شیرودی، مرتضی، 1382ش، لیبرال دموکراسی در بوته نقد، حصون، ش2.
17- صافی گلپایگانی، لطف الله، 1389ش، نظام امامت و رهبری، چ1، قم، مسجد مقدس جمکران.
18- ________________، 1360ش، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، بی­چا، تهران، موسسه الامام المهدی بنیاد بعثت.
19- طوسی، محمد ابن­الحسن، 1411ق، الغیبه للحجه، ترجمه عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، چ1، قم، دارالمعارف الاسلامیه.
20- کعبی، عباس، گفتارهایی در حقوق عمومی اسلامی، سیاست­های کلی نظام، راهکار ارتقاء نظام قانون­گذار اسلامی، تنظیم علی فتاحی زفرقندی و علی بهادری جهرمی، قابل دسترسی در: http://yon.ir/u8ZV.
21- گروهی از اندیشمندان و پژوهشگران کشورهای اسلامی، 1392ش، فقه و قانون؛ ایده­ها، پیشنهادها و راه­حل­های روشی، بوذر دیلمی و دیگران، چ1، قم، زیّنی.
22- لاک، جان، 1394ش، رساله­ای درباره حکومت، ترجمه حمید عضدانلو، چ5، تهران، نی.
23- مشکات، محمد، 1385ش، سنجش لیبرال دموکراسی، پژوهشنامه انقلاب اسلامی (دانشگاه اصفهان)، ش13.
24- مصباح یزدی، محمدتقی، 1378ش، نظریه سیاسی اسلام، چ1، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
25- مدنی، سیدمحمود، 1393ش، احکام مصلحتی در فقه اسلامی، چ1، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی.
26- معین، محمد، 1388ش، فرهنگ فارسی، چ25، تهران، امیرکبیر.
27- مکارم شیرازی، ناصر، 1388ش، تفسیر نمونه، چ43، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
28- منتظری، حسینعلی، 1384ش، مبانی فقهی حکومت اسلامی، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، ترجمه محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، بی­چا، قم، تفکر.
29- موسوی خمینی، روح الله، 1377ش، ولایت فقیه، چ7، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
30- میل، جان استوارت، 1375ش، رساله­ای در باب آزادی، ترجمه جواد شیخ­الاسلامی، چ4، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
31- نجفی، محمدحسن، 1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چ7، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
32- نقوی، فاطمه­سادات، 1395ش، جایگاه نهاد قانون­گذار در فقه حکومتی و نظام جمهوری اسلامی ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
33- هابز، توماس،1380ش، لویاتان، ترجمه سی بی مکفرسون و حسین بشیریه، چ1، تهران، نی.
34-  Farran, S. (2009). Human Rights in the South Pacific: Challenges & Changes Routledge Cavendish Press.
35-  Fukuyama, Francis. (1992), The end of history and the last man, The free Press.
36-    Forster, G. (2005). Jhon Locke’s Political of Moral Consensus, Cambridge- University Press.
37-    Griffin, J. (2008). On Human Rights, Oxford University Press.
38-    Lakoff,S.(2006). Liberalism in America: Hartz and his Critics, Routledge Press.
39-    Lesueur, A., Herberg, J. & Englih, R. (1999). Principle of Public Law Cavendish Press.
40-    McLean, S. A. M. (2010). Autonomy, Consent & the Law, Routledge Cavendish Press.
41-    Murphy, T. (2009). New Technologies & Human Rights, Oxford University Press.
42-    Passavant, P.A. (2009). We Shouhd Be Liberals at least, Sage Press.
43-    Riley, J. (1998). Mill on Liberty, Routledge Press.
44-    Rioux, M. H. & Basser, L. A. & Jones, M.(2011). Critical Perspectives on Human Rights & Disability Law, Martinus Nijhoff Press.
45-    Tushnet, M. (2003). The Constitutional Order, Prinstone University Press.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار