نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• جمشید میرزایی

عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

چکیده

توسعه نیازهای انسان امروزی و پیشرفت حیرت­آور دانش و صنعت ساخت­وساز موجب گردیده تا روابط حقوقی میان دو گروه مالکان و سازندگان ساختمان، روزبه­روز پیچیده­تر شود و به موازات ایجاد رفاه در زندگی عمومی و سکونت در ساختمان­های مجلل و مرتفع، خطرات و مسئولیت­های مضاعفی را به همراه آورَد. نگاهی به خسارات ناشی از عملکرد عوامل ساخت­وساز پروژه­های ساختمانی نشان می­دهد عدم رعایت نظامات و استانداردهای لازم از یک سو، و تلاش جهت تحصیل منافع بیشتر از سوی دیگر، سازندگان ساختمان را در معرض مصادیق تقصیر قرار داده و زمینه­ها و اسباب ورود زیان به مالکان را پدیدار نموده است. به همین جهت، نظام­های حقوقیِ معاصر حمایت از زیان­دیده را به­عنوان یکی از وظایف خطیر، بیش از پیش در دستور کار خود قرار داده و به انحاء مختلف در صدد چاره­اندیشی مناسب و وضع قواعد الزام­آور برآمده­اند. در این رهگذر، گام­های تقنینیِ مؤثری اتخاذ شده است اما همواره این ابهام باقی است که نوع و مبنای مسئولیت مدنی سازندگان ساختمان کدام است و این مسئولیت تا چه میزان قادر به جبران خسارت است. واقعیت آن است که در این حوزه از حقوق، وحدت­نظر و چارچوب تعیین­شده­ی یکسانی در نظام تقنینی کشورها و دکترین حقوقی وجود ندارد. برخی از نظام­های مورد بحث، نوع مسئولیت را تضامنی و مبنای آن را تئوری خطر، برخی دیگر برای سازندگان مسئولیت محض قائل­اند و بعضی نیز متناسب با میزان تقصیر، آن را متفاوت و برای این نوع مسئولیت، یک قلمرو مشخص و آمره مقرر نموده­اند.

تازه های تحقیق

اگرچه تعیین مبانی مسئولیت مدنی و نوع و دامنه آن بر خلاف حقوق قراردادها، به جهت نبود چهارچوب مشخص، بسیار پیچیده و درک آن نیازمند ممارست زیاد و تسلط کامل بر قواعد حاکم در نظام­های حقوقی معاصر است. با این حال، باید توجه داشت که مبانی مسئولیت مدنی مبتنی بر دو مبنای نظری و فقهی می­باشد که همین امر موجب خلط مبحث شدیدی می­شود. به عنوان مثال، این که نظریه خطر به کدام یک از مبانی فقهی شبیه است یا برعکس، مسئولیت مطلق و فرض تقصیر، جزءکدام عنوان از مبانی نظری هستند، یا مقررات حاکم بر نظام ساخت­وسازهای فیزیکی از کدام نظریه پیروی می­کند بسی دشوار است.

با این وجود، از بررسی و تطبیق قواعد حاکم بر مسئولیت مدنی در نظام­های حقوقی مورد بحث چنین استنباط می­شود که مسئولیت مدنی سازندگان ساختمان، یکی از موضوعات مهم و پرچالش در عرصه مسائل حقوقی است و اکثر کشورها روزبه­روز دامنه این مسئولیت را توسعه داده و به لحاظ ارتباط مستقیم آن با حقوق خصوصی اشخاص و همچنین تأثیر آن بر حقوق عمومی و نظم شهرسازی، آن را در کانون توجه قرار داده­اند.

تعداد قابل­توجهی از کشورهای مورد بحث، به لحاظ ضرورت حمایت از جاهل در مقابل عالم و همچنین لزوم حمایت از منافع عامه و ایجاد اعتماد لازم در میان شهروندان – به­ویژه خریداران خدمات مهندسی ساخت - معتقدند قوانین و مقررات مربوط به مسئولیت مدنی سازندگان ساختمان ایجاب می­کند، مسئولیت و خسارات وارده به کسانی که از سود این صنعت برخوردار می­شوند تحمیل گردد. این نوع نگاه، از دیرباز در نظام فقی سنّتی وجود داشته و دو قاعده مهم لاضرر و «من له الغنم فعلیه الغرم» آن را پشتیبانی می­کند. اما برای همسو شدن با سایر نظام­های حقوقی، پذیرش مسئولیت مدنی محض برای سازندگان ساختمان ترجیح دارد.

در خصوص میزان مسئولیت سازندگان ساختمان، برخی از نظام­های حقوقی همانند کامن­لا به معیارهای مربوط به مهارت و مراقبت و صلاحیت و عدم صلاحیت سازندگان توجه ویژه دارند لکن برخی دیگر از نظامهای حقوقی، مسئولیت سازندگان را در هر حال مبتنی بر مسئولیت محض دانسته و کلیه دست اندرکاران را به­طور تضامنی مسئول جبران خسارات وارده می­دانند.

علاوه بر آن اکثر نظام­های حقوقی معاصر، یک دوره زمانی ده­ساله برای مسئولیت مقاطعه­کاران نسبت به سازه احداث شده تعیین کرده و هر نوع شرط خلاف آن و یا هر توافقی که حکایت از معافیت در مسئولیت باشد باطل و فاقد اعتبار دانسته و نتیجتاً مسئولیت سازندگان ساختمان را در زمره قواعد آمره می­دانند.

در پایان باید یادآور شد اگرچه بر اساس اصول و قواعد، مسئولیت، اساساً مبتنی بر تقصیر است اما در پاره­ای موارد به دلیل مصلحت­اندیشی­های اجتماعی و میزان خطرات احتمالی ناشی از سهل­انگاری و بی­احتیاطی اشخاص از قبیل سازندگان ساختمان، ناگزیر باید از قواعد اصلی فاصله گرفت و به طور استثنا، مسئولیت نوعی (محض) بر مبنای «نظریه خطر نفع» را پذیرفت و مجموعه عوامل ساخت را در عرض یکدیگر مسئول جبران خسارت وارده دانست و به لحاظ ماهیت و شرایط تحقق خسارت، آن را به طور آمره و در یک دوره زمانی معین تبیین نمود.

کلیدواژه‌ها

• مسئولیت مدنی
• سازندگان ساختمان
• مسئولیت محض
• تقصیر
• جبران خسارت

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Civil Liability of Building Builders in Islamic Law and Legal Systems of Roman-German Law & Common Law

نویسنده [English]

• jamshid mirzaei

univercitiy

چکیده [English]

The development of today's human needs and the remarkable progress of knowledge and the construction industry have made the legal relationships between the two groups of owners and building makers more tense and more complex, and along with the ease and prosperity of public life and residence in luxurious buildings, creates High dangers and duplicate responsibilities. A look at the damage caused by the work of designers, architects, supervisors, engineers and construction executives of small and large projects shows that the failure to observe the necessary standards in one side and efforts for gaining more profits, in the other side, puts the builders in trouble and ignorance and has caused damage to owners , And for this reason, contemporary legal systems have put on the protection of the lost as one of the most important tasks on the agenda and in various ways seeks to find the proper solution and formulate binding rules and effective regulatory steps have been taken in this respect. But there is always this ambiguity that What is the type and basis of civil liability of building builders and to what extent this responsibility is capable of compensating for damage. The fact is that in this area there is no significant difference in the law of the unity of thought and the established framework in the legislative system of countries and legal doctrine. Some of the discussed systems names the responsibility (guarantee) and its basis the risk theory, and some others believe that creators have strict and sole responsibility and some proportionate to the amount of the fault know it differently and for this type of responsibility, they have determined a certain territory.

کلیدواژه‌ها [English]

• Civil Liability
• building builders
• sole responsibility
• Fault
• Compensation