پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

فرایند پذیرش مقالات

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

اطلاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

تأثیر متغیر نکاح در استیفای حق تولیدمثل در حقوق اسلام،انگلیس و آمریکا

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین.

چکیده

فرزندآوری و مباحث مربوط به آن، از مسائلی است که در جامعه امروز ایران حائز اهمیت و یکی از عوامل مؤثر بر آن، ازدواج است. به­علاوه، با تحولات خانواده و اضمحلال نسبی آن در کشورهای غربی مسأله فرزندآوری ارزش و اهمیت خود را از دست نداده، اما نحوه توجه به آن بسیار متفاوت شده است. پژوهش پیش­رو، کوشیده به روش توصیفی – تحلیلی به این پرسش اساسی پاس دهد که در نظام حقوقی اسلام، انگلیس و آمریکا متغیری مثل نکاح در استیفای حق تولیدمثل انسان چه جایگاهی دارد؟ نتایج این پژوهش نشان می­دهد در اسلام، ازدواجعاملی مهم در استیفای حق تولیدمثل است و افراد مجرد نمی­توانند بدون آن به این کار اقدام کنند و پس از انحلال نکاح به طرق مختلفی چون مرگ، طلاق، فسخ، ارتداد و غیره، نیز این استیفا محدود و فقط در برخی حالت­ها، حکم آن جواز است؛ ولی در حقوق انگلیس، این امر نیازمند اجازه­نامه کتبی زوج است و در آمریکا، پس از مرگ زوج، زوجه می­تواند بدون هیچ محدودیتی از اسپرم وی برای فرزندآوری استفاده کند و از این طریق صاحب فرزند شود. اهمیت این موضوع هنگامی روشن می­شود که پای حقوق اطفال و کودکان در میان باشد. از دیدگاه اسلامی، نسب به عنوان یک حق پایه و اساسی می­تواند حقوقِ دیگرِ کودک را تضمین نماید و در صورتی که نتوان این حق بنیادین را اثبات کرد، صحبت از سایر حقوق به سادگی میسر نخواهد بود.

تازه های تحقیق

فرزندآوری امر مهمی در دین اسلام است و از آنجا که اسلام دینی است مبتنی بر نظام حق و تکلیف متقابل، حق تولیدمثل را حقی آمیخته به تکلیف می­داند و با این رویکرد همیشه در پی حفظ حقوق افراد آسیب­پذیرتر چون کودکان است. در همین چارچوب است که اسلام متغیر نکاح را برای فرزندآوری طبیعی یا از طریق روش­های کمک باروری شرط ضروری می­داند. هر چند برخی فقهای اسلام فرزندآوری زوجه در ایام عده وفات را جایز شمرده­اند، اما به نظر می­رسد که با توجه به اهمیت دادن اسلام به ازدواج و تأثیر در آن در حفظ موقعیت کودک بهتر است در تمامی موارد که اساساً نکاحی وجود ندارد یا به نحوی از انحا منحل شده است، دقت لازم را در جواز استفاده از روش­های کمک باروری نمود و اجازه نداد که در تزاحم میان حقوق والدین و فرزندان، حقوق والدین بر حقوق آنان مقدم شود. اما در حقوق انگلیس و آمریکا رویکردها نسبت به این مسأله متفاوت است. رویکرد فردگرایانه و توجه به حقوق فردی سبب شده است تا همیشه در جدال حقوق والدین و کودکان، حقوق والدین بر حقوق آنان مقدم شود و در این میان هیچ چیز نمی­تواند مانع استیفای حق تولیدمثل افراد شود. البته این موضوع در حقوق آمریکا بسیار شدیدتر از حقوق انگلیس است، زیرا حداقل در حقوق انگلیس استفاده از اسپرم زوج میت، منوط به وجود اجازه نامه کتبی از خود اوست، درحالی­که در قوانین آمریکا این محدودیت هم وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of the Variable of Marriage on the Reproductive Right in the Legal Systems of Islam, the United Kingdom and the United States

نویسنده [English]

  • Mohaddeseh Moeinifar

Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Islamic Sciences and Researches, Imam Khomeini International University of Qazvin;

چکیده [English]

Childbearing and its related aspects is one of the issues that is of significance in the current Iranian society and one of the factor which influences it is marriage. In addition, through the changes occurred in families and its relative collapse in western countries, the way of considering the issue of childbearing, while not losing its value and importance, has been highly different. The present study, through a descriptive-analytic approach, has attempted to answer the main question that what is the position of a variable such as marriage in vindication of the reproductive right of human in Islamic, UK and US legal systems? The results of this research demonstrate that in Islamic law, marriage is an important factor in vindicating the human reproductive right, so the singles cannot do so without it and even after the dissolution of marriage due to various causes like death, divorce, termination, apostasy etc., this vindication is limited and only in certain situations is permissible. However, in British law it is subject to the written permission of the husband and in US law, after the death of the husband, the wife can use his sperm for childbearing unlimitedly and give birth to a child in this way. The significance of this matter is illustrated when the rights of babies and children is the case. From the Islamic point of view, parentage as a basic and essential right can guarantee the other rights of the child, and if this right cannot be proven, then it would not be easy to talk about other rights of the child.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reproductive Right
  • Marriage
  • Celibacy
  • Divorce
  • Death
  • Dissolution of the Marriage
مراجع
1)    اراکی، محمدعلی، 1371ش، توضیح المسائل؛ قم،اسلامی،چ1.
2)    رضانیا معلم، محمدرضا، ش1383، باروری­های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق؛ قم،بوستان کتاب،چ1.
3)    روحانی، سید محمدصادق، 1377ش، استفتائات قوه قضائیه ، تهران، سپهر،چ1.
4)    زحیلی، وهبه، 1382ش، فقه خانواده در جهان معاصر، مترجم عبدالعزیز سلیمی، تهران، احسان،چ1.
5)    شهیدی، مهدی، 1382ش، «وضعیت حقوقی کودک آزمایشگاهی»، مجموعه مقالات روش­های نوین تولیدمثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق ، تهران، سمت و پژوهشکده ابن سینا،چ1.
6)    علیان­نژادی، ابوالقاسم، 1386ش، احکام پزشکی مطابق فتاوای آیت­الله مکارم شیرازی، قم،امام علی بن ابی­طالب ،چ1.
7)    قبله­ای، خلیل، «بررسی احکام فقهی و حقوقی کودکان نامشروع»؛
8)    http://www.ensani.ir/fa/19032/magazine.aspx (15/2/2015)
9)    کریمی، حسین، 1365ش، موازین قضایی از دیدگاه امام خمینی ، قم، شکوری،چ1،ج1.
10)گیدنز، آنتونی، 1386ش، جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، ، تهران، نشر نی،چ16.
11)مدنی تبریزی، سید یوسف، 1416ق، المسائل المستحدثه، قم،اسماعیلیان،چ4.
12)مؤمن، محمد،1384ش، «شبیه­سازی»، مجله کاوشی نو در فقه اسلامی، ش 46.
13)هارت، هربرت، 1388ش، آزادی، اخلاق، قانون، محمد راسخ، تهران،طرح نو،چ1.
14)ابن­قدامه، عبدالله بن احمد، بی­تا، المغنی فی فقه الامام احمد بن حنبل الشیبانی، بیروت، دارالکتاب العربی،ج7و9.
15)اراکی، محمدعلی، 1415ق، کتاب البیع، ، قم، اسماعیلیان،چ1.
16)اسدی (علامه حلی)، حسن بن یوسف، 1418ق، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، اسلامی،چ1.
17)اصبحی، مالک بن انس، 1406ق، الموطأ، تعلیق محمدفؤاد عبدالباقی، ، بیروت، دار احیاء التراث العربی،چ1،ج1و2.
18)اصفهانی (فاضل هندی)، محمد بن حسن، 1416ق، کشف اللثام عن القواعد الاحکام، قم، اسلامی،چ1،ج2و8.
19)________؛ 1405ق، کشف اللثام عن القواعد الاحکام، قم، کتابخانه آیت­الله مرعشی،چ1.
20)بجنوردی، سید محمدحسن، 1419ق، القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمدحسن درایتی، ، قم، الهادی،چ1،ج4.
21)بکری بغدادی، محمد بن نعمان (شیخ مفید)، 1410ق، المقنعه، قم، اسلامی،چ2.
22)بکری دمیاطی، ابی­بکر، 1418ق، اعانه الطالبین، ، بیروت، دارالفکر،چ1،ج2.
23)جبعی عاملی، زین­الدین بن علی، 1410ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، داوری،چ1،ج1،5،6و9.
24)جزیری، عبدالرحمن، 1421ق، الفقه علی مذاهب الاربعه، قاهره، خلف الجامع الازهر،چ1،ج4و5.
25)جنداری، احمد بن عبدالله، بی­تا، شرح الازهار، یمن، مکتبه غمضان،ج1.
26)حر عاملی، محمد بن حسن، 1414ق، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه ، قم، مؤسسه آل البیت،چ1،ج20.
27)حسونه دمشقی، عرفان بن سلیم،1426ق، التلقیح الصناعی و أطفال الأنابیب و غرس الاعضا البشریه بین الطب و الدین، بیروت، المکتبه العصریه،چ1.
28)حسینی، شهاب­الدین، 1422ق، التلقیح الصناعی بین العلم و الشریعه ، بیروت، دارالهادی،چ1.
29)حسینی خامنه­ای، سیدعلی، 1420ق، اجوبه الاستفتائات، بیروت،الدار الاسلامیه،چ1.
30)حسینی سیستانی، سیدعلی،بی­تا، استفتائات، بی­جا، بی­نا،بی چا.
31)حلی، ابی­طالب محمد بن حسن؛ 1387ق، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم: المطبعه العلمیه،چ1،ج3.
32)حلی، ابن­فهد؛ 1407ق، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، تحقیق مجتبی عراقی ، قم، اسلامی،چ1،ج3.
33)حلی، احمد بن ادریس، 1411ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاویقم،نشر اسلامی،چ2.
34)خلف، طارق عبدالمنعم محمد، 1431ق، احکام التدخل الطبی فی النطف البشریه فی الفقه الاسلامی ، اردن، دار النفائس،چ1.
35)رافعی، عبدالکریم؛ بی­تا، فتح العزیز فی شرح الوجیز، بیروت، دارالفکر،بی چا،ج5.
36)روحانی، سید محمدصادق؛ 1414ق، فقه الصادق ، ، قم، دارالکتاب،چ2،ج2.
37)زحیلی، وهبه؛ 2006م، قضایا الفقه و الفکر المعاصر ، دمشق، دارالفکر،چ1،ج1.
38)سرخسی، شمس­الدین،1421ق، مبسوط للسرخسی، تحقیق خلیل محی الدین المیس؛ ، بیروت، دار الفکر،چ1،ج5و11.
39)سلامه، زیاد احمد،1417ق، اطفال الانابیب بین العلم و الشریعهبیروت، دار البیاق،چ1.
40)سمرقندی، علاءالدین، 1414ق، تحفه الفقهاء ، بیروت،دارالکتب العلمیه،چ،ج12.
41)سید سابق؛ 1397ق، فقه السنه،، بیروت، دار الکتاب العربی،چ3،ج1.
42)شافعی، محمد بن ادریس، 1403ق، الام ، بیروت،دار الفکر،چ2،ج3و5.
43)شربینی، شمس­الدین محمد بن احمد،1377ق، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج،بیروت، دار احیاء التراث العربی،بی چا،ج4.
44)صالحی، شوقی زکریا، 2007م، التلقیح الصناعی الداخلی و الخارجی بین الشریعه الاسلامیه و القوانین الوضعیه ، بی­جا، العلم و الایمان للنشر و التوزیع،چ1.
45)طباطبایی، سیدعلی، 1412ق، ریاض المسائل ، قم، اسلامی،چ1،ج10.
46)طوسی، محمد بن حسن،1388ق، المبسوط ، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه،چ2،ج6.
47)_______، بی­تا، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم، قدس محمدی.
48)غروی تبریزی، علی، 1407ق، التنقیح فی شرح العروه الوثقی: تقریر درس آیت­الله موسوی خویی ، قم،دار العلم،چ1،ج8.
49)قائنی، محمد، 1427ق، المبسوط فی فقه المسائل المعاصره ، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار ،چ1،ج1.
50)قرطبی اندلسی، محمد بن احمد بن رشد، 1421ق، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، از کتاب مصادر الفقهیه ،گردآوری علی­اصغر مروارید ، بیروت، دارالتراث،چ1؛ج33.
51)کلینی رازی، محمد بن یعقوب، 1367ش، الفروع من الکافی، تصحیح و تعلیق علی­اکبر غفاری ، تهران،دارالکتب الاسلامیه،چ3.
52)لطفی احمد، احمد محمد، 2011م، التلقیح الصناعی بین اقوال الاطباء و آراء الفقهاء ، اسکندریه، دارالفکر الجامعی،چ1.
53)محسنی، محمد آصف، 1382ش، الفقه و مسائل الطبیه، قم، بوستان کتاب،چ1،ج1.
54)محقق حلی، جعفر بن حسن، 1402ق، المختصر النافع ، تهران، بعثت،چ2.
55)_______، 1374ش، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، تهران: منشورات الاعلمی،چ2،ج4.
56)مقدسی، محمد بن احمد بن قدامه، بی­تا، الشرح الکبیر،بیروت، دارالکتاب العربی،بی چا،ج2.
57)مکی عاملی (شهید اول)، محمد بن جمال­الدین، بی­تا، القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیه، تحقیق سید عبدالهادی حکیم، قم،مفید،بی چا.
58)منیسی، سامیه، 1416ق، المرأه و تنظیم الاسره فی الاسلام ، قاهره، دارالفکر العربی،چ1.
59)موسوی خمینی، سید روح­الله، 1390ش، تحریر الوسیله، قم، اسماعیلیان،چ2،ج2.
60)موسوی خویی، سید ابوالقاسم، 1411ق، کتاب الطهاره، قم، العلمیه،چ2،ج8.
61)موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، 1413ق، مجمع المسائل ، قم،دار القرآن الکریم،چ1،ج1.
62)نجفی، محمدحسن؛ 1363ش، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ، تهران،دارالکتب الاسلامیه،چ2،ج4،29،30،32و42.
63)نمری قرطبی، یوسف بن عبدالله، 1421ق، الکافی فی فقه اهل المدینه، از کتاب مصادر الفقهیه، ج33، گردآوری علی­اصغر مروارید؛ ، بیروت، دارالتراث،چ1.
64)نووی، محی­الدین، بی­تا، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر،بی چا،ج16و18.
65)یوسفی (فاضل آبی)، زین­الدین،1408ق، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، قم، اسلامی،چ1.
66)    Brazier, Margaret; (1997), ''Hard cases make bad law'', Journal of medical ethics, Vol. 23.
67)    Cohen, I. Glenn; (2000), ''Recent developments in Health law'', American journal of law & Medicine and Harvard law & Health Care Society, Vol. 28.
68)    Dickens, B.M. and R.J. Cook; (1999), ''Some ethical and legal issues in assisted reproductive technology'', International Journal of Gynecology and Obstetrics, Vol.66.
69)    Gaffney-Rhys, Ruth and others; (2011-2012), Family law; New York: Oxford University press, Sixth Edition.
70)    Herring, Jonathan; (2007), Family law; England: Longman, Third Edition.71)    Hoggart, Lesley; (2003), ''Teenage pregnancy: the government dilemma'', Capital & Class, No. 27.
72)   Knight, Christine and Smith, Malcolm K.; (2013), ''Editorial: the human fertilization and embryology Act 2008; New genetics and society, Vol. 32.
73)    Luppino, Grace A., and Justine Fitzgerald Miller; (2008), Family law and practice, United States of America: Pearson education ; First Edition.
74)    Sanford, M. Kate; (2003), Family law in America; Oxford University press, First Edition.
75)    Sendall, Jane; (2011), Family law hand book; New York: Oxford university press, Sixth Edition.
76)    Standley, Kate;( 2001), Family law; New York: Palgrave, First Edition.
77)    Strong, Carson; (1999), ''Ethical and legal Aspects of Sperm retrieval after death or persistent vegetative state'', Journal of law, medicine and Ethics, Vol. 27.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 15
خرداد 1397
صفحه 149-176
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار