پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

فرایند پذیرش مقالات

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

اطلاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

مطالعه تطبیقی ماهیت جعاله در فقه امامیه، حقوق ایران و غرب

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

چکیده

ماهیت جعاله از جمله موضوعاتی است که در فقه و حقوق مورد اختلاف است. شناسایی ماهیت حقوقی جعاله به لحاظ شرایط تحقق و آثار و احکامی که بر آن مترتب می گردد، دارای اهمیت است. هدف از این مقاله این است که، ماهیت جعاله به لحاظ فقهی، حقوق ایران و حقوق غرب مورد شناسایی قرار گیرد. فقها و حقوق­دانان دیدگاه های مختلفی راجع به این امر مطرح کرده­اند؛ در متون فقهی تفکیکی بین ماهیت جعاله عام و خاص صورت نگرفته است و فقها به طور کلی در این باره اظهار نظر نموده­اند. در قانون مدنی ماهیت جعاله به روشنی تبیین نگردیده است و اصطلاح التزام به طور مطلق برای اشاره به ماهیت آن به کار رفته است. با توجه به تحلیل های فقهی و حقوقی به نظر می رسد جعاله می­تواند مصادیق خارجی متنوعی داشته باشد؛ به این صورت که در هر مورد با توجه به اقتضائات آن می­تواند در قالب عقد یا ایقاع یا تسبیب تعیّن پیدا کند. در حقوق غرب، در مورد جعاله ی خاص (ایجاب به شخص معین) اختلافی وجود ندارد و ماهیت قراردادی برای آن قائل هستند و آنچه مورد اختلاف است پیشنهاد پاداش به عموم است که برخی سیستم ها، رویکرد قراردادی را پذیرفته­اند و برخی قائل به رویکرد تعهد یکجانبه هستند؛ به این صورت که نیاز به قبول ندارد و علم و آگاهی عامل نیز لازم نیست مگر در قرارداد تصریح شود.

تازه های تحقیق

هر چند ماهیت جعاله به لحاظ فقهی و همچنین در حقوق ایران مورد اختلاف است؛ با این حال با توجه به پاره ای از ویژگی ها از قبیل وجود التزام، عدم فوریت در تملیک و ایجاد تعهد، ماهیت انشائی در برخی مصادیق و همچنین وجود جعل به عنوان جزئی از ارکان جعاله به ترتیب از نهاد های مشابه مانند جایزه، اجاره، و سبق و رمایه قابل تفکیک و تمایز است. همانطور که جعاله می تواند ماهیت انشائی داشته باشد، ممکن است به صورت  غیر انشائی نیز ایجاد گردد؛ از این جهت که در نزد عرف، جعاله سبب قراردادن است. بنابراین با توجه به تحلیل های فقهی و حقوقی و علی رغم اختلاف نظر فقها و حقوق دانان به لحاظ اثباتی و ثبوتی، می توان برای جعاله اعم از جعاله عام یا جعاله خاص دیدگاه انعطافی بودن جعاله را پذیرفت؛ به این صورت که در هر یک از مصادیق جعاله، با توجه به اقتضائات آن، ماهیت جعاله را عقد یا ایقاع یا تسبیب دانست.

در حقوق غرب نیز جعاله ماهیتی جدا از جایزه و مسابقه دارد. آنچه در حقوق خارجی مورد اختلاف است، ماهیت جعاله عام یا پیشنهاد پاداش به عموم است؛ در این خصوص برخی سیستم ها رویکرد قراردادی جعاله را پذیرفته اند و پاره ای از سیستم ها به دلیل وجود ایراداتی در دیدگاه مذکور، رویکرد تعهد یکجانبه بودن جعاله عام را پذیرفته اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Nature of Reward in Imamiyah Jurisprudence, Iranian Law and Law of the West

نویسندگان [English]

  • seyed mahdi dadmarzi 1
  • Azam Heidari 2

1 Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom

2 Ph. D. Candidate in Private Law, Faculty of Law, University of Qom.

چکیده [English]

Nature of Reward is one of the subjects on which there is disagreement in Imamiyah Jurisprudence and Law. Recognition of the legal nature of Reward is of significance in terms of the conditions of fulfillment and its consequences and rules. The purpose of this article is recognizing the nature of Reward in Imamieh Jurisprudence, Iranian law and law of the west. The Jurists and lawyers have expressed different views in this regard. In the Imamiyah Jurisprudence there is no separation between offer of reward to the public and offer of reward to the certain person and jurists have stated their opinions in general terms. In the Iranian Civil Code the nature of  reward is not clearly explained and the term of obligation has been employed in an absolute way for refering to its nature. According to jurisprudential and legal analyses, it seems that reward have various external examples that can be determined in each case according to its requirements in the form of contract or unilateral juridical act or common causality. In law of the west, offer of reward to a certain person is not disputed and its nature is considered to be contractual. What is controversial is the offer of reward to the public. Some legal systems have accepted the the contractual approach and others have adopted the reward as a unilateral promise in which there is no need for acceptance and knowledge of the rewarder is not required except for the case of an explicit stipulation in the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reward
  • Contract
  • Unilateral Juridical Act
  • Common Causality
  • Promise of Reward
  • Unilateral Contract
  • Unilateral Promise
مراجع
. ابن علامه، 1388ق، ایضاح الفوائد، قم، بی نا، چ1، ج 2.
2. ابن منظور، 1405ق، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه، بی چا، ج11.
3- احمدی، فرزانه، امینی علیرضا، آیتی، سید محمد رضا، 1396ش، « ماهیت جعاله»، فصلنامه پژوهش های حقوق اسلامی، ش49 .
4. امامی، حسن، 1372ش، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، بی چا، ج 2.
5. بجنوردی، محمد حسن، 1419ق، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چ1، ج 5.
6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1386ش، الفارق، تهران، کتابخانه گنج دانش، چ1، ج2.
7. _________________ ، 1380ش، فلسفه حقوق مدنی، تهران، کتابخانه گنج دانش، چ1، ج 2.
8-  __________________ ، 1387ش، اندیشه و ارتقا، تهران، گنج دانش
9. _________________ ، 1378ش، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، چ1، ج2.
10. الجوهری، اسماعیل بن حماد، 1407ق، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، چ4، ج 4.
11. الحسنی، هاشم معروف، بی تا، نظریه العقد فی الفقه الجعفری، بی جا، بی نا، بی چا.
12. حکیم، محسن، 1410ق، منهاج الصالحین، بی جا، دار التعارف للمطبوعات، بی چا، ج2.
13. حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی)، بی تا، تذکره الفقهاء (ط.ق)، بی جا، منشورات المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، بی چا، ج2.
14. _____ ، 1421ق، تحریر الاحکام، قم، موسسه الامام صادق، چ1، ج4.
15. _____ ، 1418ق، قواعد الاحکام، قم، موسسه النشر الاسلامیه، چ1، ج2.
16. حلّی، مقداد بن عبدالله سیوری، 1385ق، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مکتبه الرضویه، بی چا، ج2.
17. دادمرزی، سید مهدی،1393، « تعارض تعریف قانونی عقد با بیع با روی کردی به فقه و حقوق غرب»، فصلنامه پژوهشی حقوق اسلام و غرب، ش اول.
18. الراغب الاصفهانی، 1427ق، مفردات الفاظ القرآن، قم، طلیعه النور، چ2. 
19. سبزواری، عبد الاعلی، 1416ق، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مکتب آیت الله العظمی سید سبزواری، چ4، ج 18.
20. سبزواری، محمد باقر، 1423، کفایه الاحکام، قم، موسسه النشر الاسلامیه، چ1، ج2.
21. شهیدی، مهدی، 1390ش، حقوق مدنی تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، چ8.
22. صدوق، محمد بن علی، 1415ق، المقنع، بی جا، موسسه الامام الهادی، بی چا.
23. صفایی، حسین، رحیمی، حبیب الله، 1393ش، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سمت، چ6. 
24. طاهری، حبیب الله، 1418ق، حقوق مدنی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ2، ج4.
25. الطریحی، فخر الدین، 1362ش، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، چ3، ج5.
26. طوسی، محمد بن حسن، بی تا، المبسوط، بی جا، المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه، بی چا، ج6.
27. طوسی، محمد بن علی (ابن حمزه)، 1408ق، الوسیله، بی جا، منشورات مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، چ1.
28. العاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، 1415ق، مسالک الافهام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چ1، ج6.
29. _____________________ ، 1414ق، _________ ، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، چ1، ج4.
30. العاملی، شمس الدین محمد (شهید اول)، بی تا، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چ1، ج3.
31. العاملی، محمد جواد، 1427ق، مفتاح الکرامه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چ1، ج17.
32. عدل، مصطفی، 1378ش، حقوق مدنی، تهران، طه. 
33. غروی اصفهانی، محمد حسین، 1419ق، حاشیه المکاسب(قدیمه)، بی جا، ذوی القربی، چ1.
34. الفراهیدی، الخلیل، 1409ق، العین، قم، موسسه دارالهجره، چ2، ج1.
35. قدامه، عبدالله، بی تا، المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی للنشر و التوزیع، بی چا، ج6.
36. کاتوزیان، ناصر، 1391ش، عقود معین (مشارکتها-صلح)، تهران، گنج دانش، چ9، ج2.
37. _________ ، 1390ش، عقود معین (عطایا)، تهران، گنج دانش، چ7، ج3.
38. کرکی، علی بن الحسین،1410ق، جامع المقاصد، قم، موسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، چ1، ج6.
39. محقق حلی، 1409ق، شرائع الاسلام، تهران، انتشارات استقلال، چ2، ج3.
40. مفید، محمد بن محمد، 1410ق، المقنعه، قم، موسسه النشر الاسلامیه، چ2.
41. موسوی خمینی، روح الله، 1390ق، تحریر الوسیله، قم، دار الکتب العلمیه، چ2، ج1.
42. نجفی، محمد حسن، 1404ق، جواهر الکلام، بیروت، دار الاحیاءالتراث العربی، چ7، ج28و35.
43.   Cheshire, Fifoot and Furmston, (2013), Law of Contract, Oxford University Press, 16th edn.
44.   Eisenberg, Melvin Aron, (1998), Probability and Chance in Contract Law, 45 UCLA Law. Review. Available at: http: //scholarship.law. berkeley.edu/facpubs/2020
45.   Elliott, Catherine & Quinn, Frances, (2009) , Contract Law, Seventh edition, Pearson Education Limited.
46.  Lerner, Pablo (2004) "Promises of Rewards in a Comparative Perspective," Annual Survey of International & Comparative Law: Vol. 10:Iss. 1, Article 4. Available at: Error! Hyperlink reference not valid.
47.  Markesinis, Basil, Unberath, Hannes & Johnston, Angus, , (2006), The German Law of Contract, A Comparative Treatise, Second edition, Oxford and Portland Oregon.
 48.   McKendrick, Ewan,(2012), CONTRACT  LAW Text, Cases, and Materials, FIFTH EDITION, Oxford University Press.   
49.   McKendrick, Ewan, (1997), Contract Law, by MACMILLAN PRESS LTD, 3 ed.
50.   Stone, Richard, (2009), The Modern Law of Contract, 8 th edition, Routledge Cavendish.
51.  Treitel, Sir Guenter, (2003), The Law of Contract, 11 ed, Sweet & Maxwell, London NW3 3PF.
52.   Zhang, Mo, (2005), Chinese Contract Law Theory and Practice, Martinus Nijhoff Publishers Leiden / Boston. 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 16
شهریور 1397
صفحه 55-80
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار