علمی و پژوهشی
محسن اسماعیلی
چکیده
اصل حاکمیت اراده بنیادیترین قاعده در حقوق خصوصی و دارای آثار مهمی نظیر آزادی قراردادی و امکان خلق الگوهای جدید معاملاتی است. به همین دلیل اصل مزبور از اهمیت و قدمتی طولانی در دو نظام حقوقی غرب و اسلام برخوردار است. اصل حاکمیت اراده، از سویی ریشه در مبانی نظری و مباحث فلسفه حقوق دارد و از سوی دیگر دارای نتایج و کاربردهای فراوان عملی ...
بیشتر
اصل حاکمیت اراده بنیادیترین قاعده در حقوق خصوصی و دارای آثار مهمی نظیر آزادی قراردادی و امکان خلق الگوهای جدید معاملاتی است. به همین دلیل اصل مزبور از اهمیت و قدمتی طولانی در دو نظام حقوقی غرب و اسلام برخوردار است. اصل حاکمیت اراده، از سویی ریشه در مبانی نظری و مباحث فلسفه حقوق دارد و از سوی دیگر دارای نتایج و کاربردهای فراوان عملی است؛ خصوصاً در زمان ما که گسترش روابط اقتصادی و نیازهای خاص تجاری چارهای جز تحول و نواندیشی در الگوهای قراردادی در سطح ملی و بینالمللی باقی نگذاشته است. چرایی طرح این اصل در هر نظام حقوقی، و مبانی و آثار گرایش به آن، و نیز نخستین نظریهپردازان و پیشینه تاریخی طرح این اصل و تحولات آن سه محور مهمی است که در این مقاله طی دو گفتار جداگانه، ابتدا در نظام حقوقی غرب و سپس در نظام حقوقی اسلام به صورت تطبیقی مورد مطالعه قرار گرفته است. یکی از دستاوردهای این مطالعه، اثبات پیشگامی و تقدم زمانی گرایش به این اصل و پذیرش آثار آن در حقوق اسلام است. ضمناً نادرستی این گفته برخی استادان نیز پدیدار میگردد که وضع ماده 10 در قانون مدنی را «به پیروی از نظریه حقوقیین اروپا» نسبت دادهاند. چندین قرن پیش از آنکه حقوقدانان و فیلسوفان اروپایی به اصل حاکمیت اراده روی آورده باشند، غالب فقهای نامدار امامیه به صراحت چنین نظریهای را ابراز کرده بودند.
علمی و پژوهشی
محمدمهدی الشریف؛ فاطمه سعیدی
چکیده
در حقوق غرب عقد همواره با تعهد گره خورده است اما بر بنیاد یکی از تقسیمات اساسی در فقه اسلامی، اذن نیز می تواند عنصر سازنده عقد باشد. ترکیب دوگانه عقد اذنی و عهدی از اختصاصات فقه امامیه است. اذن افزون بر اینکه می تواند عنصر سازنده عقد باشد، در باب ایجاد امانت نیز کارکرد دارد. حسب قول مشهور فقه، اذن سبب امانت و ید امانی است. این دو کارکرد ...
بیشتر
در حقوق غرب عقد همواره با تعهد گره خورده است اما بر بنیاد یکی از تقسیمات اساسی در فقه اسلامی، اذن نیز می تواند عنصر سازنده عقد باشد. ترکیب دوگانه عقد اذنی و عهدی از اختصاصات فقه امامیه است. اذن افزون بر اینکه می تواند عنصر سازنده عقد باشد، در باب ایجاد امانت نیز کارکرد دارد. حسب قول مشهور فقه، اذن سبب امانت و ید امانی است. این دو کارکرد نه تنها با یکدیگر متفاوتند بلکه تلازمی نیز بین آنها وجود ندارد. تفکیک بین این دو کارکرد اذن می تواند در توجیه و حل بسیاری از مسائل حقوقی بکار آید. به عنوان مثال توجیه اینکه چگونه ممکن است عقد اذنی فاسد باشد ولی با این حال ید گیرنده امانی باشد یا اینکه چگونه ممکن است پس از انحلال عقد اذنی یا انقضای مدت اذن، عقد اذنی ازمیان رود اما امانت مالکانه که محصول اذن مالک است باقی بماند، همگی در گرو پذیرش این تفکیک و تصدیق به عدم تلازم بین اذن امانتساز و اذن عقد ساز است. امکان وجود عقد اذنی در عین منتفی بودن امانت از دیگر آثار این دوگانگی و عدم تلازم است. سرّ اینکه تعدی و تفریط امین موجب ازبین رفتن امانت می شود اما عقد اذنی همچنان به حیات خود ادامه می دهد نیز در دوگانگی بین اذن امانت ساز و اذن عقد ساز و عدم تلازم آن دونهفته است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی این دو کارکرد متفاوت اذن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
علمی و پژوهشی
سید مهدی دادمرزی؛ اعظم حیدری
چکیده
ماهیت جعاله از جمله موضوعاتی است که در فقه و حقوق مورد اختلاف است. شناسایی ماهیت حقوقی جعاله به لحاظ شرایط تحقق و آثار و احکامی که بر آن مترتب می گردد، دارای اهمیت است. هدف از این مقاله این است که، ماهیت جعاله به لحاظ فقهی، حقوق ایران و حقوق غرب مورد شناسایی قرار گیرد. فقها و حقوقدانان دیدگاه های مختلفی راجع به این امر مطرح کردهاند؛ ...
بیشتر
ماهیت جعاله از جمله موضوعاتی است که در فقه و حقوق مورد اختلاف است. شناسایی ماهیت حقوقی جعاله به لحاظ شرایط تحقق و آثار و احکامی که بر آن مترتب می گردد، دارای اهمیت است. هدف از این مقاله این است که، ماهیت جعاله به لحاظ فقهی، حقوق ایران و حقوق غرب مورد شناسایی قرار گیرد. فقها و حقوقدانان دیدگاه های مختلفی راجع به این امر مطرح کردهاند؛ در متون فقهی تفکیکی بین ماهیت جعاله عام و خاص صورت نگرفته است و فقها به طور کلی در این باره اظهار نظر نمودهاند. در قانون مدنی ماهیت جعاله به روشنی تبیین نگردیده است و اصطلاح التزام به طور مطلق برای اشاره به ماهیت آن به کار رفته است. با توجه به تحلیل های فقهی و حقوقی به نظر می رسد جعاله میتواند مصادیق خارجی متنوعی داشته باشد؛ به این صورت که در هر مورد با توجه به اقتضائات آن میتواند در قالب عقد یا ایقاع یا تسبیب تعیّن پیدا کند. در حقوق غرب، در مورد جعاله ی خاص (ایجاب به شخص معین) اختلافی وجود ندارد و ماهیت قراردادی برای آن قائل هستند و آنچه مورد اختلاف است پیشنهاد پاداش به عموم است که برخی سیستم ها، رویکرد قراردادی را پذیرفتهاند و برخی قائل به رویکرد تعهد یکجانبه هستند؛ به این صورت که نیاز به قبول ندارد و علم و آگاهی عامل نیز لازم نیست مگر در قرارداد تصریح شود.
علمی و پژوهشی
سید حسن شبیری زنجانی؛ عبدالخالق قاسمی
چکیده
در حقوق افغانستان، فقه و اسنادبینالمللی حقوق قراردادها ناقض قرارداد ملزم است خسارات وارده را بگونهای جبران کند که زیاندیده در وضعیتی قرار بگیرد که چنانچه قرارداد اجرا میشد در آن وضعیت قرارمیگرفت. ازاینرو، علیرغم مخالفت مشهور فقها، به نظر میرسد زیاندیده میتواند خسارت عدمالنفع را مطالبه نماید مشروط ...
بیشتر
در حقوق افغانستان، فقه و اسنادبینالمللی حقوق قراردادها ناقض قرارداد ملزم است خسارات وارده را بگونهای جبران کند که زیاندیده در وضعیتی قرار بگیرد که چنانچه قرارداد اجرا میشد در آن وضعیت قرارمیگرفت. ازاینرو، علیرغم مخالفت مشهور فقها، به نظر میرسد زیاندیده میتواند خسارت عدمالنفع را مطالبه نماید مشروط بر آنکه نفع از دست رفته اصولاً قابل وصول باشد. همچنین، خسارت معنوی با وجود بعضی اختلاف نظرها در فقه و اسنادبینالمللی حقوق قراردادها از مصادیق ضرر تلقی و قابل جبران و انتقال به غیر میباشد. خسارت تأخیر تأدیه نیز علیرغم برخی تردیدها در فقه چنانچه ناشی از کاهش ارزش پول باشد، قابل مطالبه بوده و در حقوق افغانستان محدود به میزان سه درصد کل دین در سال میباشد. البته، الزام عاملزیان به جبران خسارت زمانی میسّر است که خسارت ناشی از نقض قرارداد، قطعی و مستند به تخلف قراردادی بوده و هنگام انعقاد قرارداد، قابل پیشبینی و در حقوق افغانستان اجرای تعهد(توسط متعهدله) مطالبه شده باشد.
علمی و پژوهشی
مصطفی فضائلی؛ فاطمه السادات حق شناس
چکیده
امروزه،آموزش حقوق بشر، به عنوان ابزاری مهم در راستای ارتقای احترام به حقوق بشر، مورد اهتمام وافر جامعه بینالمللی است. اما عدم توجه به چالشها و موانعی که میتواند فرآیند آموزش را با ناکارآمدی مواجه سازد، سبب ناکامی در نیل به اهداف آموزش خواهد شد. شناسایی و بهکارگیری شیوههای مؤثر و متناسب با ظرفیتهای بومی در هر منطقه، موجبات ...
بیشتر
امروزه،آموزش حقوق بشر، به عنوان ابزاری مهم در راستای ارتقای احترام به حقوق بشر، مورد اهتمام وافر جامعه بینالمللی است. اما عدم توجه به چالشها و موانعی که میتواند فرآیند آموزش را با ناکارآمدی مواجه سازد، سبب ناکامی در نیل به اهداف آموزش خواهد شد. شناسایی و بهکارگیری شیوههای مؤثر و متناسب با ظرفیتهای بومی در هر منطقه، موجبات غلبه بر چالشها و موانع موجود و محتمل را فراهم میسازد. در جوامع مسلمان، چالش مضاعفِ تقابل گفتمان دین و حقوق بشر نیز از موانع توسعه آموزش حقوق بشر تلقی میشود که توجه به آن، در شناسایی شیوههای متناسب برای آموزش حقوق بشر مبتنی بر ظرفیتهای بومی جوامع مسلمان، ضروری مینماید. ظرفیتهای مورد نظر در دو دسته قابل بررسی است. دسته نخست، ظرفیتهای عام و غیرمختص به جوامع مسلمان برای ارتقای حقوق بشر هستند؛ همچون ظرفیت سازمانهای غیردولتی، کلینیکهای حقوقی دانشگاهی و شیوه آموزش کلینیکی حقوق بشر، که شیوهای کارآمد، متناسب با عناصر اصلی آموزش حقوق بشر و مطابق با اسناد بینالمللی، در همه جوامع شناخته میشود. دسته دوم، ظرفیتهای اختصاصی جوامع مسلمان هستند که میتوانند از طریق بومیسازی شیوه آموزش کلینیکی حقوق بشر، رفع چالشهای پیش روی کلینیکهای حقوقی دانشگاهی و افزایش کارآمدی آنها در زمینه آموزش حقوق بشر، به ارتقای حقوق بشر در این جوامع کمک شایانی بکنند. واکاوی چگونگی کارکرد ظرفیتهای عام و تلاش در جهت شناسایی و ارائهی ظرفیتهای خاص از قبیل نهاد وقف، مساجد و نقش آموزشی روحانیون مسلمان، وجهة همت این نوشتار است، که با توصیف و تحلیل دادههای عمدتاً کتابخانهای به انجام رسیده است.
علمی و پژوهشی
سیدمحمدصادق موسوی؛ سید علی خزایی؛ سید هادی دهقان
چکیده
«خسارت اقتصادی» اصطلاحی در کامنلا است که در موارد تحمیل مخارج به مدعی یا از دست رفتن سود موردانتظار وی بکار میرود و در برابر صدمات جسمانی یا خسارات وارده به اموال ملموس مدعی قرارمیگیرد. در کامنلا، برای بیان این نوع خسارت در موارد نقض قرارداد، بیشتر اصطلاحات «خسارت اتکاء» و «خسارت انتظار» متداول است. در حقوق ...
بیشتر
«خسارت اقتصادی» اصطلاحی در کامنلا است که در موارد تحمیل مخارج به مدعی یا از دست رفتن سود موردانتظار وی بکار میرود و در برابر صدمات جسمانی یا خسارات وارده به اموال ملموس مدعی قرارمیگیرد. در کامنلا، برای بیان این نوع خسارت در موارد نقض قرارداد، بیشتر اصطلاحات «خسارت اتکاء» و «خسارت انتظار» متداول است. در حقوق مسؤولیت مدنی کامنلا، «خسارت اقتصادی» ناشی از اعمال عمدی علیالقاعده مشروط به احراز شرایطی قابل جبران است، ولی در موارد «بیاحتیاطی»، جبران «خسارت اقتصادی» مشروط به این است که به تبع صدمات جسمانی یا خسارات مادی وارده به اموال ملموس مدعی پدید آمده باشد که آن را «خسارت اقتصادی تبعی» مینامند. در غیر این صورت، چنین خسارتی را «خسارت اقتصادی محض» مینامند و علیالقاعده آن را قابل جبران نمیدانند. مفهوم مشابه «خسارت اقتصادی» در حقوق ایران که میتواند مبنای بررسی تطبیقی قرار گیرد، اصطلاح فقهی «عدمالنفع» است. در این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی، مفهوم کامنلایی «خسارت اقتصادی» معرفی و محدودیتها و شرایط جبران این گونه خسارت بیان شده است و ضمن مقایسه این مفهوم با «عدمالنفع»، موضع قوانین ایران و نظریات فقهی مختلف در این زمینه تحلیل میگردد.
علمی و پژوهشی
علیرضا یزدانیان
چکیده
در فقه، به ید امانی و ضمان ناشی از تعدی و تفریط و تعهد وکیل در رعایت امانت و مصلحت موکل و وضعیت قراردادهای خارج از حدود اختیارات وکیل، پرداخته شده است. اما درباره دیگر تعهدات طرفین و مسئولیت قراردادی ناشی از نقض تعهدات و یا تاخیر در انجام تعهدات مطالب چندانی نیست. در حالی که در قرارداد وکالت، گاه ثالثی حضور داشته و علیرغم اصل نسبی ...
بیشتر
در فقه، به ید امانی و ضمان ناشی از تعدی و تفریط و تعهد وکیل در رعایت امانت و مصلحت موکل و وضعیت قراردادهای خارج از حدود اختیارات وکیل، پرداخته شده است. اما درباره دیگر تعهدات طرفین و مسئولیت قراردادی ناشی از نقض تعهدات و یا تاخیر در انجام تعهدات مطالب چندانی نیست. در حالی که در قرارداد وکالت، گاه ثالثی حضور داشته و علیرغم اصل نسبی بودن قراردادها، گاه دامنه تعهدات به ثالث تسری می یابد و نقض هر یک از این تعهدات، مسئولیت ناشی از فعل شخصی و مسئولیت ناشی از فعل غیر را در مقابل وکیل و موکل و در مقابل ثالث محقق می سازد. بنابرین، موکل مسئولیت قراردادی ناشی از فعل شخصی در مقابل وکیل یا طرف دیگر قرارداد داشته و گاه مسئولیت قراردادی یا قهری ناشی از عمل غیر نیز دارد. به همین ترتیب وکیل در مقابل موکل مسئولیت قراردادی ناشی از عمل شخصی و گاه در مقابل موکل و یا دیگر اشخاص، مسئولیت ناشی از عمل غیر دارد که با تطبیق با حقوق فرانسه بررسی خواهد شد.