مؤلفه‌های پخش برنامه های ماهواره ای در حقوق بین الملل و اسلام

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق بین الملل عمومی، مدرس حوزه و دانشگاه.

10.22091/csiw.2020.5332.1770

چکیده

امروزه پخش برنامه­های ماهواره­ای به یکی از مهم­ترین حوزه­ها در عرصه بین­المللی تبدیل شده به گونه­ای که ارتباطات ماهواره­ای جهانی و منطقه­ای بر فعالیت­های ارتباطی بسیاری، سایه افکنده و نیز روند پیشرفت و سیر تازه­ای به خود گرفته است. نقش و جایگاه شبکه­های تلویزیونی ماهواره­ای در انتقال اخبار و اطلاعات گسترش یافته که از یک­سو، نوع جدیدی از ارتباطات را در دنیای رسانه­ای آفریده و از سوی دیگر، معادلات سنتی را در این زمینه متحول ساخته است. در این میان، قطع شبکه­های ماهواره­ای یا تحریم رسانه­ای باعث شده مخاطبین از دسترسی اخبار و اطلاعات و همچنین دیدگاه­های سیاسی، فرهنگی و غیره محروم شوند. افزون بر این، تحریم یکجانبه و قطع پخش شبکه­های ماهواره­ای با اصول و قواعد حقوقی سازگار نیست. پژوهش حاضر با روش توصیفی­-تحلیلی و مطالعه تطبیقی در منابع و مبانی نظام حقوق بین­الملل و اسلام، مؤلفه­های کاربردی در خصوص محتوای پخش مستقیم برنامه­های ماهواره­ای را تحلیل و بررسی نموده است.

تازه های تحقیق

اختراع ماهواره در دهه 1960 منجر به پخش ماهوره­ای سیگنال­ها شد و در ادامه منجر به تسریع و توسعه پخش برنامه­های رادیویی و تلویزیونی شد. امروزه با وجود صدها و بلکه هزاران شبکه که برنامه های تلوزیونی را به طور مستقیم از طریق ماهواره پخش میکنند پخش ماهواره ای به امری عادی تبدیل شده و در نظام حقوق بین الملل معاصر حق پخش تلویزیونی برنامه­های ماهواره­ای به یک قاعده عرفی تبدیل گردیده است، زیرا صرف نظر از استفاده بی دغدغه کشورها از ماهواره ها برای پخش مستقیم برنامه ها، تقریباً هیچ کشوری نیز در دهة اخیر نسبت به آن اعتراض نکرده است. اما سرعت گسترش و حجم فراگیر برنامه‎های ارسالی از ماهواره‎های پخش مستقیم تلویزیونی هرچند از ابعاد مثبت تحسین برانگیز بوده است، لیکن تضعیف فرهنگ­های ملی و تخریب ارزشهای اخلاقی در مواجهه با آن برنامه‎ها، نگرانی­های زیادی را دامن زده است. دریافت مستقیم امواج ماهواره‎ای در حوزه اطلاعات و اخبار نیز چالشی برای جامعه بین‎المللی ایجاد نموده که در تاریخ روابط بین‎الملل بی‎سابقه بوده است. لازم به ذکر است که آزادی پخش مستقیم ماهواره­ای همانند سایر حقوق و آزادی­های عمومی مطلق نبوده و از محدودیت­های قانونی در نظام حقوقی بین الملل و ملی نیز برخوردار است. از آنجا که آزادی پخش مستقیم ماهواره­ای با لحاظ کردن حقوق و منافع مشروع دولت­ها اعمال می­شود، تعهدات ایجابی و سلبی برای دولت­ها ایجاد می­کند که در صورت نقض تعهدات قانونی باعث مسئولیت بین­المللی دولت ­ها نیز می­گردد. علاوه بر این در مورد پخش برنامه­های ماهواره­ای، تلاش جامعه جهانی با اینکه تلاش­های این جامعه برای مدون و قانونمند کردن آن، پیش از عملی شدن پخش برنامه­های ماهواره­ای آغاز شده بود لیکن با توجه به عدم انسجام جامعه بین المللی در خصوص موضوع مذکور، نتیجه­ای را در پی نداشته است. در خاتمه شایان ذکر است، با بررسی و تحلیل در مبانی و منابع نظام حقوق بین الملل و اسلام و همچنین استنباط مولفه­های حقوقی و دینی نظیر: آزادی اطلاعات، حق بر دانستن، آزادی ارتباطات، آزادی بیان، جمع گرایی و تنوع و عدم اخفاء، اصل اختیار سنجش و انتخاب و جدال احسن، مشورت، کثرت گرایی، امر به معروف و نهی از منکر و دعوت در خصوص پخش اطلاعات و اخبار برنامه­های رادیویی و تلویزیونی ماهواره­ای، ضمن حمایت از حق پخش مستقیم برنامه­های ماهواره­ای، از عدم توزان جریان آزاد اطلاعات و اخبار و چالش­ها و خلاءهای موجود در این خصوص در عرصه بین المللی نیز پیشگیری می نماید. همچنین در جهت قانونمند کردن محتوای برنامه­های خبری و اطلاع­رسانی پخش مستقیم ماهواره ای بهره­برداری شوند که دیگر کشورهای صاحب شرکت­های ماهوره­ای نمی­توانند به بهانه­های سیاسی یا تحریم، پخش برنامه­های ماهواره­ای را متوقف نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Components of Satellite Broadcasting in International and Islamic Law

نویسنده [English]

  • moslem maleki
Ph. D. in Public International Law, University and Seminary Instructor
چکیده [English]

Todays, satellite broadcasting has become one of the most important areas in international arena, so that global and regional satellite communications have overshadowed many communication activities and have experienced a new course of progress and path. The role and position of satellite television networks in the transmission of news and information is expanded that, on the one hand, has created a new type of communication in the world of media, and on the other hand, has transformed the traditional equations in this regard. Meanwhile, the cessation of satellite networks or the boycott of the media has deprived the audience of access to news and information, as well as political and cultural … views. Furthermore, unilateral boycott and cessation of satellite networks’ broadcasting is not compatible with legal principles and rules. The present research, through a descriptive-analytic method and a comparative study in sources and foundations of international law and Islamic law, has analyzed and examined the practical components of live broadcast content of satellite programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Satellite
  • Islam
  • International Law
  • Broadcast
  • Television

مراجع

1)    استادی، رضا، 1360ش، شوری در قرآن، قم، انتشارات هجرت.
2)    اسحاقی، حسن، 1388ش، «آزادی بیان در اسلام»، رواق اندیشه، ش 24.
3)    امین زاده، الهام ، حیدری، حمید، 1391ش، بررسی حقوقی اقدامات متقابل در زمینه پخش غیرمجاز برنامه های ماهواره ای، پژوهش نامه اندیشه حقوقی، سال اول، ش3.
4)    آگراوال، دی.سی، 1382ش، مخابرات ماهواره­ای، ترجمه جواد شیخ­زادگان، تهران، نشر دانشگاه امام حسین (ع).
5)    آمدی، عبدالواحد بن محمد، 1410ق، غرر الحکم و درر الکلم، مصحح مهدی رجایی، قم، دار الکتاب الإسلامی،ج7.
6)    بشیریه، حسین، 1380ش، درس های دموکراسی برای همه، تهران، موسسه پژوهشی نگاه معاصر.
7)    حکمتی، فاطمه، 1396ش، تحریم رسانه ای از منظر حقوق بین الملل، تهران، انتشارات خرسندی.
8)    راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، دمشق ، دارالعلم الدار الشامیه.
9)    رضایی­نژاد، ایرج،1380ش، سیر تطوری و شکل­گیری مفهوم آزادی بیان در حقوق بین­الملل، نشریه اندیشه وکالت، ش7.
10)ری شهری، محمد ، 1379ش، سیاست نامه امام علی(ع)، ترجمه مهدی مهریزی، قم، دارالحدیث.
11)ساریخانی، عادل ، اکرمی سراب، روح الله، 1391ش، مبانی فقهی حق اطلاعات، فصلنامه حکومت اسلامی، پژوهشگاه اندیشه سیاسی دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری ،سال هفدهم، ش3.
12)شریعتی، سعید، 1384ش، حقوق ملت و دولت در قانون اساسی، تهران، نشر کانون اندیشه جوان.
13)طباطبایى، سیدمحمدحسین، 1374ش، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوى همدانى، قم، انتشارات اسلامى، چ5،ج12.
14)طبرسى، فضل بن حسن، 1360ش، مجمع البیان فى تفسیر القرآن ، ترجمه مترجمان، تحقیقِ رضا ستوده، تهران، انتشارات فراهانی،ج11.
15)عمید زنجانی، عباسعلی، 1377ش، فقه سیاسی، تهران، انتشارات امیرکبیر،ج1.
16)قاری سیدفاطمی، سید محمد، 1388ش، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران، شهر دانش، چ1،ج2.
17)--------------------، 1384ش، توسعه قلمرو و تضییق محدودیت: آزادی بیان در آینه حقوق بشر معاصر، مجله تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه بهشتی، ش 41.
18)مجلسی، محمد باقر، 1362ش، بحارالانوار، تهران، دار الکتب اسلامیه، چ4،ج75.
19)مرادخانی، وحید، 1394ش، حمایت از امواج سازمان­های پخش در حقوق مالکیت فکری، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق مالکیت فکری، دانشگاه قم.
20)معتمد نژاد، کاظم ، معتمد نژاد، رویا، 1386ش، حقوق ارتباطات، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها.
21)معتمد نژاد، کاظم، 1387ش، حقوق مطبوعات، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها، چ5،ج1.
22)------------، 1384ش، افکار عمومی و شیوه های اقناع، تهران، بهجت، چ1.
23)مک براید، شن، 1375ش، یک جهان چند صدا، ترجمه ایرج پاد، تهران،سروش.
24)منتظری، حسینعلی، 1367ش، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، ترجمه محمود صلواتی، تهران،موسسه کیهان،ج2.
25)میرحسینی، سیدحسن، 1384ش، مقدمه ای بر حقوق مالکیت معنوی، تهران، میزان.
26)هاشمی، سید محمد، 1380ش، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر دادگستر،ج2.
27)هیل، مایکل، 1387ش، تأثیر اطلاعات بر جامعه، ترجمه محسن نوکاریزی، تهران، نشر چاپار، چ2.
28)    Alder, John, (2002), General Principles of Constitutional and Administrative Law (Palgrave Law Masters) Palgrave Macmillan; 4th edition.
29)    Compulsory Membership in an Association Prescribed by Law for the Practice of Journalism (Arts. 13 and 29 of the American Convention on Human Rights) Advisory Opinion OC-5/85 of 13 November.1985, Series A, No. 5, Para 30.
30)    Council of Europe Convention on Access to Official Documents, CETS No, 205, 2009.
31)    Draft Basic Proposal for the WIPO Treaty on the Protection of Broadcasting Organizations Including Non-Mandatory Appendix on the Protection in Relation to Webcasting, Fourteenth Session, SCCR/14/2, 8February 2006. B13
32)    Feldman, David, (2002), Civil Liberties and Human Rights in England and Wales, Oxford University Press New York, Second Edition.
33)    Goldberg, David and Prosser,(1998), Tony and Verhulst, Stefaan, Regulating the Changing Media: A Comparative Study, Clarendon Press.
34)    Gotlieb, Allan and Dalfen, Charles and Katz, Kenneth, The Transborder Transfer of Information by Communications and Computer Systems: Issues and Approaches to Guiding Principles, American Journal of International law, Volume 68, Issue 2 April 1974, pp. 227-257.
35)    Informationsverein Lentia and Others v. Austria, 24 November 1993, Application Nos. 13914/88 and 15041/89.
36)    Joint Declaration on Diversity in Broadcasting by The UN Special Rapporteur on Freedom of Opinion and Expression, the OSCE Representative on Freedom of the Media, the OAS Special Rapporteur on Freedom of Expression and the ACHPR (African Commission on Human and Peoples’ Rights) Special Rapporteur on Freedom of Expression and Access to Information, Adopted on 12 December 2007.
37)    Key Indicator 2.1 of UNESCO’s Media Development Indicators, a framework for assessing media development, Intergovernmental Council of the IPDC, Paris,2008. CI.08/CONF.202/5.
38)    Lyer, Venkat,(2000), Freedom of Formation: Principles for Legislation, principle1.
39)    Ogawa, Megumi,(2006), Protection of Broadcaster Rights, Martinus Nijhoff Publisher.
40)    Recommendation CM/Rec (2007)2 of the Committee of Ministers to Member States on Media Pluralism and Diversity of Media Content (Adopted by the Committee of Ministers on 31 January 2007 at the 985th meeting of the Ministers’ Deputies).
41)    Report of the Special Rapporteur Promotion and Protection of the Right to Freedom of Opinion and Expression UN DOC. E/CN4/1998/40. 28 January 1998.
42)    UN Doc. E/CN. 4/1993/45, (1993).
43)    UN Doc. E/CN. 4/1993/45, (1993).
44)    UN. Doc . E/NC. 4/2000/63, 18 January 2000.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 27
فروردین 1400
صفحه 175-202

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار