بررسی تطبیقی تعهد متعهدله به همکاری در اجرای تعهد در فقه و حقوق ایران و قراردادهای تجاری بین‌المللی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان .

2 دکترای حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز.

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.

10.22091/csiw.2021.4671.1633

چکیده

هدف طرفین از ایجاد تعهد، اجرای آن است و اجرای تعهد بر عهده متعهد است. اما مواردی وجود دارد که یا اصولاً اجرای تعهد بدون همکاری متعهدله امکان‌پذیر نیست و یا بدون همکاری وی، تعهد به نحو مطلوب اجرا نخواهد شد. این مسئله امروزه در قراردادهای تجاری بین‌المللی، مورد توجه است. بر این اساس، چالش اصلی این مقاله عبارت است از بررسی مبنای تعهد متعهدله به همکاری در اجرای تعهد و همچنین جایگاه آن در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا، اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، اصول قراردادهای اروپایی و حقوق ایران. در انتها مشخص خواهد شد که این تعهد در اصول قراردادهای بین‌المللی و اصول قراردادهای اروپایی تصریح شده و در کنوانسیون بیع بین‌المللی به طور ضمنی از ماده (60) قابل برداشت است. در فقه و حقوق ایران به این تعهد تصریح نشده است، هرچند که مصادیقی از آن در خودداری متعهدله از قبول اجرای مطابق با قرارداد و وضعیتی که در آن به دلیل اقدام متعهدله، اجرای تعهد ناممکن می‌گردد دیده می‌شود.

تازه های تحقیق

بررسی صورت گرفته در این مقاله نشان داد که امروزه، تعهد متعهدله به همکاری در اجرای تعهد، به‌عنوان یکی از اصول موردتوجه در اجرای تعهدات، به متون قانونی موجود در این زمینه راه یافته است. مبنای اصلی شناسایی این تعهد عبارت است از لزوم رعایت حسن نیت در اجرای تعهدات، رفتار منصفانه و اراده ضمنی طرفین. در واقع، از یک‌سو، لزوم همکاری متعهدله در اجرای تعهداتی که بدون همکاری وی قابل‌اجرا نمی‌باشند، از یک‌سو لازمه وجود حسن نیت در قراردادها است، از سوی دیگر لزوم رعایت رفتار منصفانه در قراردادها که آن‌هم ازجمله تعهدات طرفین در اجرای تعهدات است، متعهدله را به همکاری در اجرای تعهد وا می‌دارد و درنهایت، اراده ضمنی طرفین در خصوص لزوم اجرای تعهد، مبنای همکاری متعهدله است. درعین‌حال، تعهد متعهدله به همکاری، در عین برخی شباهت‌های به تعهد به حسن نیت و رفتار منصفانه، اما دارای قلمرو اختصاصی خود نیز بوده و در اغلب موارد، تعهداتی افزون‌تر از تعهد به حسن نیت و رفتار منصفانه بر متعهدله بار می‌نماید. لذا مواردی را می‌توان یافت که در آن، عدم همکاری متعهدله، به معنای عدم حسن نیت نیست و از سوی دیگر، مواردی نیز وجود دارد که عدم همکاری متعهدله، به معنای نقض تعهد به حسن نیت نیز است. این مسئله به‌روشنی از تصریح تعهد به همکاری در کنار تعهد به حسن نیت و رفتار منصفانه در اصول قراردادهای اروپایی و اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی مشخص می‌گردد.

این تعهد در فقه و حقوق ایران مورد تصریح واقع نشده است و دکترین حقوقی نیز به آن توجهی ننموده است. دلیل اصلی این مسئله نیز می‌تواند این باشد که مبانی تعهد متعهدله به اجرای تعهد، همچون حسن نیت، رفتار منصفانه و ...، به نحو مطلوبی در حقوق ایران موردتوجه قرار نگرفته است. بااین‌وجود، در دو مورد نمونه‌هایی از این تعهد در حقوق ایران دیده می‌شود، مورد اول، فرضی است که در آن، به دلیل عدم قبول اجرای تعهد از سوی متعهدله، اجرای تعهد ناکام می‌ماند و دوم، در مواردی که عدم امکان اجرای تعهد، ناشی از اقدامات متعهدله است که در هر دو مورد، می‌توان عدم همکاری متعهد در اجرای تعهد را علت عدم مسئولیت متعهد در عدم اجرای تعهد دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Examination of the Promisee’s Duty to Cooperate in Performing the Obligation in Islamic Jurisprudence, Iranian Law and International Commercial Contracts

نویسندگان [English]

  • ahmad usefzadeh 1
  • soroush rostamzad asli 2
  • Iman Mirian 3
1 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Theology, Azarbaijan Shahid Madani University .
2 Ph. D. in Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Shiraz.
3 Ph. D. Student in Private Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran.
چکیده [English]

The purpose of the parties in creating an obligation is performing it and performance of the obligation is undertaken by the promisor. However, there are cases in which either basically the performance of obligation without the cooperation of the promise is not possible or without his/her cooperation, the obligation will not be properly performed. Today, this issue is considered in international trade contracts. Accordingly, the main challenge of this article is to investigate the foundation of the promisee’s duty to cooperate in performing the obligation and its position in the Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG), Principles of International Commercial Contracts (UPICC), Principles of European Contract Law (PECL) and law of Iran. At the end of this article, it will be determined that this duty is stipulated in the UPICC and the PECL and has been implicitly addressed in article 60 of the CISG. Such a duty is not reaffirmed in Islamic jurisprudence and Iranian law. However, examples of the refusing the acceptance of performance according to the contract by the promise and a situation in which, due to the act of promise, the performance of the obligation becomes impossible are seen.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Performance of the Obligation
  • Cooperation of the Promisee
  • Implementation of the Contract
  • Good Faith
  • International Commercial Contracts

مراجع

1)    اخلاقی، بهروز، امام، فرهاد،1385 ش، اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، تهران، مؤسسه بین‌المللی یکنواخت کردن حقوق خصوصی، چ 1.
2)    اصغری آقمشهدی، فخرالدین، ابوئی، حمیدرضا، 1389 ش، حسنِ‌نیّت در اجرای قرارداد در حقوق انگلیس و ایران، مجله حقوق، سال 40، ش 2.
3)    انصاری، شیخ مرتضی، 1411 ق، مکاسب (باب خیارات)، قم، انتشارات دار الذخائر، چ 1، ج 1و3.
4)    آخوند خراسانی، محمدکاظم، 1409 ق، کفایه‌الاصول، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چ 1.
5)    بغدادی (شیخ مفید)، محمدبن نعمان، 1414 ق، تذکره باصول‌الفقه، بیروت، دارالمفید، چ 2.
6)    بنایی اسکویی، مجید، 1394 ش، تعدیل قرارداد در صورت حدوث تعذر مالی، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، سال 4، ش 1.
7)    توسلی جهرمی، منوچهر، 1385 ش، موارد رفع مسئولیت قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی و حقوق تطبیقی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، ش 72.
8)    جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1388 ش، دایره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران: گنج دانش، چ 1.
9)    حلّی (علامه حلی)، حسن‌ بن یوسف، 1413 ق، قواعدالاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین، چ 1، ج 2.
10)حلّی (محقّق حلّی)، جعفر بن حسن، 1366 ش، المعتبر فی شرح المختصر، قم،مؤسسة سیدالشهدا، چ 1،ج1.
11)-------------------------، 1409 ق، شرائع‌الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات استقلال، چ 1، ج 2.
12)حلّی، محمد بن ادریس، 1410 ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، جامعه مدرسین، چ 2، ج 1.
13)خمینی، سید روح الله، 1418 ق، کتاب البیع، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ 1، ج 4.
14)----------------، 1410 ق، المکاسب المحرمه، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ 1، ج 1.
15)خویی، سید ابوالقاسم، 1377 ش، مصباح‌الفقاهه، قم، مکتبی الداوری، چ 1، ج 1.
16)قبولی درافشان، سیدمحمدهادی، 1384 ش، تمیز بیع از سایر عقود، تهران، میزان، چ 1.
17)دیوسالاری، بیت‌الله، 1386 ش، «بررسی اشتراک احکام بین عالم و جاهل»، فقه و مبانی حقوق، سال 4، ش 7.
18)رضایی‌زاده، محمدجواد؛ صباغی، مسعود، 1394 ش، مبانی فقهی و قانونی محدودکننده حق مالکیت خصوصی جهت رفع نیازهای عمومی، منتشرشده در وبسایت http://newlaw.blog.ir/post/23/  آخرین بازدید 23/7/94).
19)شعاریان، ابراهیم، ترابی، ابراهیم، 1389 ش، اصول حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران، انتشارات فروزش، چ 1.
20)شعاریان، ابراهیم، 1390ش، تعهد همکاری متعهدله در اجرای قرارداد، پژوهش حقوق خصوصی، سال 8، ش 1.
21)شهیدی، مهدی، 1382 ش، حقوق مدنی (آثار قراردادها و تعهدات)، تهران: نشر مجد، چ 1، ج 3.
22)-----------، 1377 ش، سقوط تعهدات، تهران، حقوقدان، چ 4.
23)شهید اول، محمد بن مکی عاملی، 1417 ق، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ 2، ج 3.
24)طالب احمدی، حبیب‌الله، 1392 ش، مسئولیت پیش‌قراردادی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چ 1.
25)عادل، مرتضی، 1380 ش، قوه قاهره در کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 21 و 22.
26)غمامی، مجید، خدادادی، حسین، 1394 ش، دشوار شدن اجرای قرارداد و اثر آن مطالعات حقوق خصوصی (حقوق)، دوره 45، ش 4.
27)قاسمی حامد، عباس، 1387 ش، حقوق مدنی (شرایط شکل گیری قرارداد)، تهران، دراک، چ 1.
28)کاتوزیان، ناصر، 1371 ش، حقوق مدنی، دوره عقود معین، شرکت انتشار، چ 7.
29)-----------، 1383، قواعد عمومی قراردادها، ج4، تهران،شرکت سهامی انتشار، چ 4.
30)کوتر، رابرت، یولن، تامس، 1388 ش، حقوق اقتصادی، ترجمه دادگر و اخوان، یدالله و حامده، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، چ 1.
31)صالحی مازندرانی، محمد، استادی پور، مونا، 1393 ش، ممتنع شدن اجرای قرارداد با نگرشی تطبیقی به فقه، حقوق ایران و کامن لا، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال اول، ش 1.
32)موسوی بجنوردی، سید محمد، 1386 ش، «نقش حسنِ‌نیّت در عقود و قراردادها در فقه و حقوق»، حقوق و علوم سیاسی، ش 2.
33)---------------------، 1389 ش، القواعد الفقهیه، نجف، مطبعه الآداب،ج5.
34)محقق داماد، سید مصطفی، 1388 ش، قواعد فقه (بخش مدنی)، تهران، انتشارات سمت، چ 9، ج 2.
35)یوسف زاده، احمد؛ سخنور، مهدی؛ رستم زاد اصلی، سروش، 1397 ش، تعدیل قضایی قرارداد بر مبنای عدم تعادل اقتصادی آن در حقوق ایران، حقوق آمریکا و اسناد بین المللی، دوفصلنامه دانش حقوق مدنی، دوره 7، ش 2.
36)    Bianca, Massimo & Bonell, Michael, (1987), Commentary on the International Sales law, the 1980 Vienna Sales Convention, Milano: Giuffre.
37)    Garner Bryan, (2019), Black’s Law Dictionary, Thomson Reuters; 11th edition.
38)    Honnold, John, (2001), Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, UN press, Boston, 7th edition.
39)    Incoterms 2020 (ICC rules for the use of domestic and international trade terms), (2020), International Chamber of Commerce (ICC).
40)    Lando, Ole & Hugh. Beal, (1999), the principles of European Contract Law, parts I and II, Kluwer Law International, Amsterdam, 1 edition.
41)    Lando, Ole, (2001), »salient features of the principles of European contract«, Pace International Law Review, 13 (2).
42)    Van Houtte, H & Wautelet, P, (2001), the duties of parties and the sanctions for non-performance under the CISG, International Business Law Journal, 3.
43)    van Kotten, ugo, (2006), the principles of European Contract Law (part III) and Dutch Law, Kluwer Law International, Amsterdam.
 
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 27
فروردین 1400
صفحه 259-288

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار