بررسی تطبیقی شرایط اعمال و اجرای قاعده مقابله با خسارت در نظام حقوقی ایران و آمریکا

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی .

2 دانشیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان.

10.22091/csiw.2021.6741.2038

چکیده

به هنگام نقض تعهّدی قانونی یا قراردادی از جانب عامل زیان، شخصی که در معرض ورود زیان قرار می‌گیرد، می بایست به­سان انسان متعارف رفتار کرده و اقدام­های متعارفی را برای دوری از زیان‌های قابل اجتناب انجام دهد. استقرار تکلیف منوط به این است که نخست تعهّدی زیر پا گذاشته شود و متعهّدله از نقض تعهّد آگاه گردد و امکان مقابله با خسارت را داشته باشد. با توجه به عدم پیش‌بینی صریح قاعده مقابله با خسارت در حقوق ایران، طبیعی است که شرایط و نحوه انجام مقابله با زیان نیز تبیین نگردیده است. تحت چه شرایطی تکلیف مقابله با زیان بر عهده زیاندیده قرار می‌گیرد؟ چنان­چه زیاندیده محجور باشد، وظیفه رویارویی با خسارت بر عهده چه کسی خواهد بود؟آیا به هنگام نقض احتمالی قرارداد نیز امکان اعمال قاعده مقابله با خسارت وجود دارد تعهّد زیاندیده برای مقابله با خسارت، تعهّدی به وسیله است یا تعهّد به نتیجه؟ و مسائلی از این قبیل که مطالعه تطبیقی آنها با حقوق آمریکا می‌تواند ضمن شناساندن نقاط قوت و ضعف آن، به یاری رویه قضایی و مقنّن در تبیین قاعده مقابله با خسارت بشتابد.

تازه های تحقیق

پس از نقض تعهّدی قانونی یا قراردادی از سوی عامل رفتار زیان بار، وظیفه مقابله با خسارت بر عهده زیان دیده بی‌گناه مستقرّ می‌شود. به تعبیر دیگر، استقرار این تکلیف بر دوش زیاندیده منوط به عهد شکنی متعهّد (عامل زیان) است.

با نقض تعهّد عمومی قانونی یا قراردادی و آگاه شدن زیان دیده از این امر، اقدام به مقابله با خسارت منوط به این است که وی امکان متعارف مقابله را داشته باشد و در صورتی که مقابله با زیان خطری برای او داشته باشد یا مایه کسر شأن و تحقیر و یا عسر و حرج گردد و یا هزینه های نامتعارف داشته باشد، منتفی است. حتی اگر هزینه‌های مقابله متعارف باشد، اما در توان زیان دیده نباشد، تکلیف مقابله با خسارت از عهده وی ساقط است.

تکلیف زیان دیده برای مقابله با خسارت تعهّد به وسیله است و عدم حصول نتیجه، کوتاهی در مقابله با زیان محسوب نمی شود و در رویه قضایی آمریکا به  این امر اشاره شده است. در حقوق ایران نیز ماده (15) قانون بیمه، ماهیت اقدام بیمه گذار زیاندیده و تکلیف وی را اقدام به وسیله می‌داند و نه اقدام به نتیجه. تنها متعارف بودن اقدام و تلاش معقول خواهان کفایت می کند و ضرورتی ندارد که اقداماتش منتج به نتیجه شود. ملاک و ضابطه اقدام متعارف، رفتار شخص متعارف در موقعیتی مشابه موقعیت متعهّدله (زیاندیده) است.

در خصوص نقض قابل پیش‌بینی قرارداد در حقوق ایران خلأ قانونی وجود دارد و به تبع آن بحث درباره اجرای قاعده مقابله با خسارت به هنگام نقض قابل پیش‌بینی سالبه به انتفاع موضوع است. در کنوانسیون بیع بین المللی کالا وین 1980 نیز نقض قابل پیش بینی پذیرفته شده و ضروری است که قانونگذار ایران با تحوّلات اجتماعی، اقتصادی و حقوقی همگام شده و مقرّرات مناسبی را در این راستا تصویب نماید. پذیرش صریح قاعده مقابله با خسارت و وضع و پیش‌بینی مقررات جامع در زمینه شرایط اعمال قاعده بسیار ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Conditions for Enforcement and Implementation of Mitigation of Damages Rule in Iranian and American Legal Systems

نویسندگان [English]

  • Jafar Salmanzadeh 1
  • Hamid Masjedsaraei 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University.
2 Associate Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Semnan.
چکیده [English]

In times of the breach of a legal or contractual obligation by the injuring party, the injured party should act as a reasonable person and take conventional steps to prevent avoidable damages. This duty begins when an obligation is breached and the promisor become aware of the breach of the obligation and is capable to mitigate the damages. Given the lack of explicit prediction for mitigation of damages in Iran’s law, naturally, the terms and procedures of mitigation of damages have not been clarified too. Under what circumstances, the duty to mitigation of damages is imposed on the injured party? If the injured party is incompetent, who will take the responsibility for mitigation of damages? Is it possible to enforce the rules of damages in cases of likely breach of contract? Is the obligation of the injured party to mitigate the damages an obligation to means or an obligation to ends? A Comparative study of the American law and these and similar questions can, while identifying its strengths and weaknesses, help the case law and the legislator in clarifying the mitigation of damages rule.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Awareness of the Injured Party
  • Avoidable Damages
  • Mitigation of Damages
  • Breach of the Obligation

مراجع

  1. ابن قدامه، عبداللهبن مسلم، بی تا، المغنی، بیروت، دار الکتاب العربی،ج9.
  2. الجزیری، عبدالرحمن، 1392ش، الفقه علی المذاهب الاربعه ، بیروت، دار احیاء التراث العربی،چ5.
  3. بادینی حسن، 1384ش، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران، شرکت سهامی اننتشار،چ1.
  4. باریکلو، علیرضا، 1389ش، مسئولیت مدنی ، تهران، نشر میزان،چ3.
  5. بهرامی احمدی، حمید، 1388ش، مسئولیت مدنی، تهران، نشر میزان،چ1.
  6. حکمت نیا، محمود، 1386ش، مسوولیت مدنی در فقه، قم، پژوهشـگاه علوم و فرهنگ اسلامی،چ1.
  7. حسینی نژاد، حسینقلی، 1389ش، مسئولیت مدنی، تهران، انتشارات مجد،چ1.
  8. داراب پور، مهراب، 1390ش، مسئولیت های خارج از قرارداد، تهران، انتشارات مجد،چ2.
  9. -----------، 1374ش، تفسیری بر حقوق بیع بین‌المللی کنوانسیون وین، هجده نفر از دانشمندان حقوق دانشگاههای معتبر جهان، ترجمه مهراب داراب پور،تهران، کتابخانه گنج دانش،چ2.
  10. سادات اخوی، سید محسن، 1380ش، وظیفه زیاندیده در تقلیل خسارت (مطالعه تطبیقی)، پایان نامه دکتری، استاد راهنما محمود کاشانی، دانشگاه تربیت مدرس.
  11. سادات اخوی، سید محسن، کاشانی، محمود، 1382ش، تکلیف زیاندیده به کاستن از خسارت با تأکید بر حقوق انگلیس و آمریکا، مجله قضاوت، سال دوم، ش
  12. شعاریان، ابراهیم، مولائی، یوسف،1392ش، «شرایط و موانع اعمال قاعده تقلیل خسارت»، پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، ش3.
  13. شهیدی، مهدی، 1382ش، آثار قراردادها و تعهّدات، تهران انتشارات مجد،چ1.
  14. صفایى، حسین و دیگران، 1388ش، حقوق بیع بین‏المللى،تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران،چ2.
  15. صفایی، سیدحسین، رحیمـی ،حبیب االله ، 1390ش، مسـئولیت مـدنی، تهران، انتشارات سمت،چ2.
  16. طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن، 1417ق، کتاب الخلاف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی،چ1،ج5.
  17. عابدی، محمد، قبولی درافشان، سید محمد مهدی، سعیدی، امیر، 1394ش، «موانع مسئولیت مدنی والدین در برابر فرزندان»، فصلنامه داخلی کانون وکلای دادگستری خراسان، ش 14.
  18. عبادی بشیر، مقصود، 1390ش، تأثیر کاهلی زیاندیده در جبران خسارت، مجله معرفت، سال بیستم، ش 561.
  19. علامه حلّی، حسنبن یوسف، 1417ق، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، مؤسسه النشر الاسلامی،ج2.
  20. غفاری فارسانی، بهنام، 1388ش، اثر نقض قابل پیش‌بینی بر روابط قراردادی، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، ش 2.
  21. عباسلو، بختیار، 1390ش، مسوولیت مدنی، تهران، نشر میزان،چ1.
  22. قاسم زاده، سید مرتضی، 1388ش، مسئولیت مدنی، تهران، نشر میزان،چ7.
  23. کاتوزیان، امیرناصر، 1386ش، حقوق مدنی: نظریة عمومی تعهّدات، تهران، نشر میزان،چ4.
  24. ------------، 1386ش، الزام های خارج از قرارداد، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران،چ8،ج1.
  25. کاظمى، محمود، 1384ش، «قاعده جلوگیرى از خسارت»، دانشکده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران، ش 68.
  26. محقق حلّی، جعفر بن حسن، 1373ش، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، انتشارات استقلال،ج4.
  27. Alice, Nobel. and allgire, Ropert. (2012). "Mitigating of damage" .available at: https://www.uniformlaws.org/HigherLogic/System/DownloadDocumentFile.ashx?DocumentFileKey=502e3c51-2cfe-9c8b-19a1-64eb5221d0d9&forceDialog=0
  28. American Law Institute .( 1973 )." Restatement of the Law of Torts". P.A.L. Publishers، V. IV.
  29. Bates, P.J. (1992). "Mitigation of Damages" A matter of commercial common sense. Advocates, Quarterly. Volume:13. No. 3.
  30. Beniamin, Benjamins (1973). Sale af Good, Sweet and Maxweell,London.
  31. Bernstein. Herbert., Lookofsky. Joseph., (2002), Understanding the CISG: A Compact Guide to the 1980 United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer Law International, 1th Ed.
  32. Burt v. Beautiful Savior Lutheran Church of Broomfield, 809 P.2d 1064 (Colo. Ct. App. 1990)
  33. Cafaggi, F. (2009)." Creditor’s Fault: In Search of a Comparative Frame". EUI Working Papers Law No. 2009/15. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1551825.
  34. Cheshire, G.H.and Fifoot, C.H.S. (1972)." Law of Contract". London: Published by Butterworth. 8th Ed.
  35. Colin, E. F. (2012)." Hoosier Litigation Blog، Damages Pt: Duty to Mitigate Damages".Availabe at: www.pavlacklawfirm.com. Last Visited:1396/03/15.
  36. Dunkirk Colliery Co v Lever1878.9ch.d.20
  37. Jacqueline Sandler, Waiving the Duty to Mitigate in Commercial Leases, 5 Wm. & Mary Bus. L. Rev. 647 (2014), https://scholarship.law.wm.edu/wmblr/vol5/iss2/8
  38. Jorge Oviedo-Albán,(2018). Mitigation of Damages for Breach of Contract for the International Sale of Goods, Vniversitas, 2018, no. 137, ISSN: 0041-9060
  39. Guest, A.G., (1986),Anson's Law of Contract, Clarendon Press Oxford, 26th ed.
  40. Parker v. Twentieth Century-Fox Film Corp. - 3 Cal. 3d 176, 89 Cal. Rptr. 737, 474 P.2d 689 (1970)
  41. Prosser, William. L. (1994) Law of Torts, West Publishing CO.
  42. Riffer، Jeffery K., (1993),Recent Misinterpretation of the Avoidable Consequences Rule: The duty to mitigation and other Fictions، Harvard Journal of Law and Public Palicy vol 16.
  43. Lichtenstein, E.A,(1994), Contract law, HLT Publications, 16th ed.
  44. Lando, Ole & Hugh Beale (2000), Principles of European Contract Law, Kluwer Pub.
  45. Ronald, M. (2015), "mitigation of damages". The Colorado Lawyer، .Vol.44.
  46. Schlechtriem. P., Schwenzer. I., (2005), Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG), New York: Oxford, 2nd edition.
  47. Treitel, H.G. (1995)."The Law of Contract". London. Maxwell & sweet.
  48. White& Carter v Mc Gregor (1962 ) AC 413 (HL)
  49. http:// LAW. justia.com. Last Visited:1399/08/11.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار