جایگاه مصلحت در کنوانسیون حقوق کودک و قوانین خانواده ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق بین الملل، عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت.

10.22091/csiw.2021.4635.1625

چکیده

طبق نص صریح کنوانسیون حقوق کودک 1989 و قانون حمایت خانواده 1391 مصلحت کودکان در رأس همه امور مربوطه می­باشد. اما به­کارگیری مصلحت به معنای اعمال سلیقه یا نگاه بدون ارزیابی موردی در قوانین و تصمیمات موجب تزلزل مصلحت خواهد بود. مصلحت کودک در کنوانسیون دارای عناصری از جمله حفظ ارتباط با خانواده، توجه به نظرات و دیدگاه‌ها، هویت، سلامت، امنیت و آموزش کودک است که در هر مورد باید مورد بررسی قرار بگیرد تا بالاترین منافع کودک حاصل گردد. لذا بررسی این عناصر حتی در موضوعات مشابه به دلیل تفاوت در شرایط کودکان ضروری است که در بسیاری از موارد طی فرآیند دادرسی این مهم صورت می‌پذیرد. در نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، تلاش شده تا با بیان و تشریح عناصر مصلحت در کنوانسیون و تطبیق آن با قوانین خانواده ایران تا حد بسیاری از ابهامات نهفته در آن کاسته و جایگاه اصلی آن روشن شود. در این میان، قوانین ایران دادگاه خانواده و قضات مربوطه را مرجع صالح رسیدگی در شناسایی مصلحت کودک معرفی می­نمایند. اما کنوانسیون حقوق کودک ضمن تأیید دادگاه صالح، تخصص در امور اطفال، در اختیار داشتن امکانات کافی و جلب نظریه کارشناس را برای این قضات در جهت رسیدن به مصالح عالیه ضروری می‌داند. بنابراین، لزوم توجه، شناخت و اولویت‌بندی عناصر مصلحت که در کنوانسیون حقوق کودک به آن اشاره شده تا حد بسیاری مانع اتخاذ تفاسیر شخصی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کودکان در محاکم قضایی ایران بوده و موجب فراهم شدن بالاترین سطوح حمایتی و مراقبتی از کودکان خواهد شد.

تازه های تحقیق

توجه به مصالح‌عالیه کودک از ابتدا در تمامی اسناد بین‌المللی صورت گرفته و در کنوانسیون حقوق کودک 1989 کامل شده است. حقوق ایران از این امر مستثنی نبوده و نهایتاً به پیروی از کنوانسیون مذکور، مصالح‌عالیه به عنوان اصلی مقدم بر همه امور، در قانون حمایت از خانواده 1391 گنجانده شده است. در عرصه بین‌المللی تحقیقات گسترده‌ای نسبت به مصالح‌عالیه کودک به عمل آمده و موجب شده تا کتاب‌های بسیاری با تلاش کمیته حقوق کودک و یونیسف در تفسیر مفاد کنوانسیون جهت شناسایی عناصر مصلحت تدوین گردد. به نظر می‌رسد امروزه حقوق بین‌الملل و دادگاه‌های خارجی به آن مرحله از تکامل و بینش نسبت به حقوق کودک دست یافته‌اند که علاوه بر درنظر گرفتن مصلحت در امور کودک در خصوص اولویت‌بندی و عناصر تشکیل دهنده مصلحت و چگونگی رسیدن به آن‌ها اهتمام ورزند. عدم همسویی در مبانی و عدم مبنای واحد در قوانین حقوق کودک ایران موجبات اعمال سلیقه و تفسیر شخصی و نهایتاً ناهماهنگی را فراهم خواهد کرد. در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کودک نباید صرفاً به ذکر عنوان مصلحت اکتفا نمود؛ بلکه  باید در هر مرحله، مصلحت تشخیص داده شده ذکر و بعد از آن نحوه تشخیص و علت ترجیح آن نسبت به سایر مصالح کودک مشخص باشد. در بسیاری از موارد عدم آشنایی شخص تصمیم‌گیرنده با امور کودک موجب خواهد شد تا مصلحت واقعی او اعمال نگردد. در چنین شرایطی لازم است از نظریه تخصصی کارشناسان مربوطه کمک گرفته شود تا بتوان تضمین داد بهترین مصلحت کودک لحاظ شده است. دولت ایران با تصویب مجلس شورای اسلامی به کنوانسیون حقوق کودک ملحق شده و مطالبق با ماده (9) قانون مدنی این کنوانسیون دارای اعتباری همچون قوانین داخلی است. لذا به نظر می‌رسد حقوق کودک و قوانین مربوطه در ایران نیاز به بازسازی بیشتری در این زمینه به جهت تکامل در رسیدن به موضوع مصلحت کودک دارد. جهت طی نمودن موفقیت‌آمیز این مسیر باید عناصر تشکیل دهنده مصلحت به صورت آیین‌نامه اجرایی تهیه و در اختیار عموم و مقام تصمیم‌گیرنده اعم از قضایی و غیره قرار گیرد. به این ترتیب حتی عموم جامعه اعم از والدین یا سرپرستان قانونی نسبت به رعایت مصلحت کودک خود بهتر عمل خواهند کرد. مضاف بر اینکه این موضوع سبب خواهد شد تا در تعیین مصلحت طی فرآیند دادرسی و غیره سلیقه شخصی دخالت نداشته و تا حد زیادی استانداردهای حمایتی و مراقبتی از کودک در رسیدن به بهترین مصالح‌عالیه او رعایت گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Status of the Interest in Convention on the Rights of the Child and the Family Law of Iran

نویسندگان [English]

  • Abdollah Abedini 1
  • mahdi meshkibaf 2
1 Ph. D. in International Law, Faculty Member at the Institution for Research and Development in the Humanities
2 MA in International Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Safadasht Branch.
چکیده [English]

According to the explicit provisions of the Convention on the Rights of the Child 1989 (CRC) and the Family Protection Act of 1391, the best interests of children's issue is the most significant subject. But personalization of interest or viewing laws and decisions without case by case assessment would lead to its destabilization. The child interest in CRC entails elements including communication with parents, attention to comments and views, identity, health, safety, education which should be examined in a case by case basis in order to achieve the highest child benefits. Therefore, the examination of these elements seems to be necessary even in the same subjects due to the difference in children's conditions that in most cases is conducted during judicial proceedings. In the present article, through as descriptive analytical method, it is attempted to notably decrease the ambiguities as to interest and determine its principal status by introducing and clarifying the elements of interests in the CRC and comparing them with Iran's laws relating to family. Iran's laws have explicitly introduced the family court and judges as the competent authorities for determination of best interests of the child. But CRC, while acknowledging the competent court element, considers the specialization in the children's affairs, having the adequate facilities and providing the expert opinion to the judges to be the necessary factors to achieve the best interests. Consequently, necessity of paying attention to and recognizing and prioritizing the elements of interest mentioned in the CRC will largely prevents the adoption of personal interpretations in the decisions related to children in Iranian courts and will provide the child with the highest levels of protection and care.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Interest
  • Child Rights
  • Convention on the Rights of the Child
  • Iranian Family Laws
  • Elements of Interest

مراجع

  1. الجوهری، اسماعیل بن حماد، 1407ق، الصحاح، قاهره، دار العلم للملایین،چ4،ج3.
  2. امامی، سید حسن، 1356ش، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه،ج5.
  3. آقایی، بهمن، 1382ش، فرهنگ حقوقی بهمن، تهران، گنج دانش،چ2.
  4. جوزف، سارا، 1395ش، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، ترجمه قاسم زمانی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش،ج2.
  5. خویی، سید ابوالقاسم،1419 ق، محاضرات فی اصول الفقه، قم،مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین،چ1،ج4.
  6. بابایی‌مهر، علی، مؤذن‌زاده، مرجان‌السادات،1393ش، «تعهدات ایران به حمایت از کودکان در برابر سوء‌استفاده والدین با تأکید بر کنوانسیون حقوق کودک»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، ش 37.
  7. پارساپور، محمدباقر ، نوربخش، سوسن،1394ش، «معیارهای ارزیابی مصلحت کودک در فقه امامیه، حقوق ایران و کنوانسیون حقوق کودک»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش 3.
  8. پورعبدالله، کبری، 1395ش، قاعده مصلحت در مقررات خانواده،تهران،انتشارات دادگستر،چ1.
  9. پیچونا، پاسکال،1388ش، «انعکاس صدای کودک در کنوانسیون حقوق کودک»، ترجمه مریم عباچی، مجموعه مقالات حقوق کودک، تهران، انتشارات سنا،چ1.
  10. دادنامه شعبه 12 دادگاه تجدیدنظر استان مازندران، پیرو تجدیدنظرخواهی آقای معین به طرفیت خانم نسیبه نسبت به دادنامه صادره از دادگاه عمومی حقوقی شهرستان چمستان، 9508871516501771، 25/12/1395، ساری.
  11. دادنامه شعبه 12 دادگاه تجدیدنظر استان مازندران، پیرو تجدیدنظرخواهی خانم زینب به طرفیت آقای احد نسبت به دادنامه صادره از دادگاه عمومی حقوقی شهرستان بابل، 9609971516500323، 13/03/1396، ساری.
  12. راسخ، محمد، 1387ش، حق و مصلحت ، تهران، انتشارات طرح نو،چ3.
  13. ساعی، سید محمد هادی، کامیاب منصوری، نیلوفر، 1395ش، «حضانت در پرتو مصلحت کودک در زمان ازدواج مجدد مادر»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، ش 4.
  14. شبلی، محمد مصطفی، 1406 ق، اصول الفقه الاسلامی، بیروت، دارالنهضه العربیه.
  15. صالحی، حمیدرضا، 1393ش، تأملاتی در کودک‌آزاری با رویکردی بر قانون حمایت از کودکان و نوجوانان 1381، دو فصلنامه علمی- ترویجی فقه و حقوق خانواده، سال نوزدهم، ش 61.
  16. صفایی، سید حسین، امامی، اسد الله، 1395ش، مختصر حقوق خانواده، تهران،نشر میزان.
  17. صیرفی، سامان،دقیقی، گلسا، 1389ش، «نگاهی دوباره به کنوانسیون حقوق کودک از منظر کنش ایران و کمیته حقوق کودک»، مجموعه مقالات به مناسبت روز جهانی حقوق بشر اسلامی، مرکز مطالعات حقوق بشر.
  18. عمید، حسن، 1361ش، فرهنگ فارسی عمید، تهران،موسسه انتشارات امیر کبیر،چ21.
  19. غنی‌زاده بافقی، مریم، 1397ش، «مؤلفه های حضانت در بستر مصالح عالیه کودک»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش 84.
  20. کاتوزیان، ناصر، 1395ش، حقوق مدنی، خانواده، تهران، گنج دانش،ج2.
  21. -----------،1375ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی، خانواده، تهران، نشر یلدا.
  22. کلینی، شیخ ابوجعفر محمدبن یعقوب ابن اسحاق، 1391ش، الکافی، قم، انتشارات ارمغان طوبی.
  23. مظاهری، معصومه، صالحی نژاد، فاطمه، 1392ش، «بررسی مبانی فقهی حق کودک بر بودن با والدین و خویشاوندان با رویکردی به نظر امام خمینی(س)»، پژوهشنامه متین، ش61.
  24. محقق داماد، مصطفی، 1396ش، «تعیین مصالح نوعیة کودک از منظر فقه امامیه و مبانی آن»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، ش 47.
  25. معین، محمد، 1391ش، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر،چ27.
  26. مرادی، فاطمه، 1394ش، «حق آموزش و تربیت کودک در قوانین ایران و اسناد حقوق بشر»، دو فصلنامه علمی-ترویجی فقه و حقوق خانواده، سال بیستم، ش 62.
  27. نجفی، محمد حسن بن باقر، 1404 ق، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی،چ7،ج34.
  28. نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، شماره 3366/97/7، پرونده 96-16/9-1907، 22/12/97).
  29. Appeal from the United States District Court for the District of New Jersey, No. 16-2277,  Hugo Aristoteles Castellanos Monzon (Plaintiff – Appellant), Ingrid Fabiola De La Roca (Defendant – Appellee), (2018).
  30. Appeal from the United States District Court for the Middle District of Florida, No. 17-15364, Johan Sebastian Alzat Calixto (Plaintiff – Appellant), Hadille Yusuf Lesmes (Defendant – Appellee), (2018).
  31. Buck, Trevor, (2014), International Child Law, London: Routledge, 3rd Edition.
  32. China Initial Report Concluding Observations (IRCO), (1996).
  33. Committee on The Rights of The Child, General Comment No.12, Fifty-one Session, (2009).
  34. Committee on the Rights of the Child, General Comment No.14, Sixty-Second Session, (2013).
  35. Committee on the Rights of the Child, General Comment No.23, (2017).
  36. Committee on the Rights of the Child, General Comment No.24, (2019).
  37. Committee on the Rights of the Child, General Comment No.6, Thirty-Ninth Session,(2005).
  38. Committee on the Rights of the Child, General Comment No.2, Thirty-First Session,( 2001).
  39. Concluding observations of the Committee on the Rights of the Child, Islamic Republic of Iran, Twenty-fourth session, (2000).
  40. Concluding observations of the Committee on the Rights of the Child, Islamic Republic of Iran, Thirty-eighth session, (2005).
  41. Detrick, Sharon; (2015), Access to justice for all the world’s children, Retrieved at https://sowc2015.unicef.org/stories/access-to-justice-for-all-the-worlds-children.
  42. European Court of Human Rights (ECTHR); (2014), T. v. the Czech Republic, No. 19315/11.
  43. Eekelaar, John; (1992), “The Importance of Thinking That Children have Rights”, International Journal of law and the Family, n0
  44. Elena, Rozzi;( 2005), “The evaluation of the best interests of the child in the choice between remaining in the host country and repatriation: a reflection based on the Convention on the Rights of the Child”, Brighton University of Sussex, Child Migration Research Network.
  45. European Court of Human Rights, case of Sahin v. Germany, No. 30943/96, Strasbourg, (2003).
  46. European Court of Human Rights, case of Neulinger and Shuruk v. Switzerland, No. 41615/07, Strasbourg, (2010).
  47. European Court of Human Rights, case of Šneersone and Kampanella v. Italy, No. 14737/09, Strasbourg, (2011).
  48. European Court of Human Rights, case of Y.C. v. the United Kingdom, No. 4547/10, Strasbourg, (2012).
  49. European Court of Human Rights, case of Godelli v. Italy, No. 33783/09, Strasbourg, (2012).
  50. European Union Agency for Fundamental Rights and Council of Europe, Handbook on European law relating to the rights of the child, Publications Office of the European Union, Luxembourg, (2015).
  51. European Court of Human Rights, case of Memlika v. Greece, No. 37991/12, Strasbourg, (2015).
  52. Ferreira, S; (2010), “The best interests of the child: From complete indeterminacy to guidance by the Children’s Act”, University of South Africa.
  53. Freeman, Michael; (2007), A Commentary on the United Nations Convention on the Rights of the Child, Article 3, The Best Interests of the Child, Leiden, Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
  54. Howe R. Brian & Covell, Katherine; (2013), Education in the Best Interests of the Child, Toronto: University of Toronto Press.
  55. Hammarberg, Thomas; (2008), Commissioner for Human Rights Council of Europe, “The Principle of the Best Interests of the Child – What It Means and What It Demand from Adults”, Human Rights Council of Europe Office, Strasbourg.
  56. Hodigkin, Rachel & Newell, Peter; (2007), Implementation Handbook for the Convention on the Rights of the Child, London: Prepared for UNICEF.
  57. Molkizadeh et al, (2019), “Right to Health with Emphasis on Children, Women and Disabilities: A Literature Review”, International Journal of Pediatrics, Vol. 7, No. 6 , Mashhad.
  58. Nagda, Jennifer & Woltjen, Maria; (2015), Best Interests of the Child Standard: Bringing Common Sense to Immigration Decisions, Young Center for Immigrant Children at the University of Chicago.
  59. Pobjoy, hason; (2015), The Best Interest of the Child Principle as An Independent Source of International Protection, Vol.64. Camboridge: Cambridge University Press.
  60. Padurariu, Ioana, (2011), “The Principle of The Best Interests of the Child”, Challenges of the Knowledge Society. Private Law, Romania, No. 1.
  61. Srivastava, R N, (2015), “Right to Health for Children”, Indian Pediatrics, Vol. 52, New Delhi.
  62. The office of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Guidelines on Determining the Best Interests of the Child, (2008).
  63. UN Common Approach to Justice for Children, (2008), Part 3, Para 5.
  64. Zermatten, Jean; (2007), Realizing the Rights of the Child, Zurich: University of Zurich.
  65. Zermatten, Jean; (2010), “The Best Interests of the Child Principle: Literal Analysis and Function”, International Journal of Children's Rights, Vol. 18, London.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار