پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

فرایند پذیرش مقالات

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

اطلاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

انتقال قهری و قراردادی اموال به فرزندخوانده در حقوق آمریکا (با نگاهی به حقوق ایران)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.

2 دکتری حقوق خصوصی و مدرس دانشگاه

10.22091/csiw.2021.5740.1867

چکیده

سرپرستی کودکان و نوجوانان بی سرپرست یا بد‌سرپرست در حقوق ایران شباهت‌های زیادی به نهاد فرزندخواندگی در حقوق آمریکا دارد، با این تفاوت بنیادین که سرپرستی در حقوق ایران منتج به برقراری رابطه والد-فرزندی واقعی میان سرپرست و فرزندخوانده نشده و صرفاً موجد حقوق و تکالیفی مشابه آن است. این رابطه حقوقی موجب آثاری مالی و غیرمالی در روابط طرفین خواهد شد که یکی از مهم­ترین آثار مالی، همواره، امکان تحقق ارث میان ایشان یا وصیت نمودن اموال به نفع یکدیگر بوده است. پژوهش حاضر، با تمرکز بر حقوق امریکا و رویه قضائی موجود در این کشور، سعی بر این داشته تا فروض مختلف تحقق ارث میان فرزندخوانده و سرپرست، فرزندخوانده و بستگان سرپرست، و فرزندخوانده و والدین واقعی وی را مورد مطالعه قرار دهد. افزون بر این، امکان استناد به وصیت منعقده به نفع فرزندخوانده در فروض انعقاد وصیت مستقیم از جانب سرپرست یا وصیت غیرمستقیم از جانب بستگان سرپرست را بررسی نماید. در این راستا، نگاهی به حقوق ایران و قوانین مدون در این باره نیز وجود داشته است.

تازه های تحقیق

در شریعت اسلام نهاد فرزندخواندگی وجود ندارد و جمیع احکامی که از قبل بر آن مترتب بود، با اسلام منسوخ و باطل شد. اما این سخن به معنای بی اعتنایی اسلام به اطفال بدون سرپرست نیست؛ آیه 9 سوره ضحی می‌فرماید: "فاما الیتیم فلاتقهر". حضرت علی (ع) نیز در فرمان تاریخی خود به مالک اشتر دستور می‌دهد تا مواظب یتیمان باشد و به وضع آنان رسیدگی کند و نیز در وصیت به فرزندان خود، نیز می‌فرماید: "در مورد یتیمان از خدا بترسید نکند که انها را گرسنه بگذارید تا در اثر بی سرپرستی ضایع و تباه گردند"(عالمی طامه، 1392: 167؛ صالحی و باقری مطلق، 1395: 89).

در حقوق ایران نیز نهاد سرپرستی از کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست تا حدودی به فرزندخواندگی در مفهوم غربی شباهت دارد، با این  تمایز بنیادین که میان شخص پذیرنده و پذیرفته شده هیچگونه ارتباط نسبی برقرار نشده و لذا آثار نسب از جمله ارث میان ایشان برقرار نخواهد شد. اما عدم برقراری حق ارث متقابل به منافع فرزندپذیرفته شده آسیب های جدی وارد می‌نماید که برقراری صلح و بیمه عمر اگرچه گامی مثبت در راستای حمایت از ایشان است اما کامل نبوده، به تصمیم محکمه واگذار شده و با اراده سرپرست قابل تغییر و انحلال است. به نظر می‌رسد اگر حذف تصریح سابق در ماده (2) قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب 1353 دال بر عدم تحقق ارث میان فرزندخوانده و سرپرست در قانون جدید، به نظر برخی گامی مثبت در راستای شناسایی این حق برای کودک و نوجوان بی سرپرست و بد سرپرست و در واقع سکوت در مقام بیان بوده باشد. اما از آنجایی که برقراری ارث جز قواعد آمره و نیازمند تصریح قانونگذار محسوب می‌گردد، این سکوت به حل مساله کمک چندانی نخواهد کرد. عدم وجود دلیلی بین دو نفر بدون وجود رابطه نسبی و سببی از مسلمات فقه و قانون است.

این در حالی است که در حقوق آمریکا، از یک قرن گذشته، مساله تحقق ارث میان فرزندخوانده و سرپرست مطرح بوده و در پرونده های متعدد، فروض مختلف مطرح و مورد صدور حکم قرار گرفته که در تمامی آنها حفظ منافع کودک و رعایت انصاف مبنای تصمیم گیری بوده است. در نهایت در قانون متحدالشکل ارث این کشور که در سال 2019 نیز مورد بازنگری قرار گرفته حق ارث بری فرزندخوانده به عنوان فرزند قانونی سرپرست مورد شناسایی قرار گرفته است.

در حقوق اغلب کشورها، با برخی تفاوت ها در میزان و شرایط صحت عقد، هر شخصی می‌تواند اموال خود را برای بعد از مرگش به غیر منتقل نماید. این میزان در حقوق ایران و در قالب وصیت محدود به یک سوم شده است. در فرض فرزندخواندگی یا سرپرستی نیز امکان انتقال قراردادی به موجب وصیت به نفع شخص پذیرفته شده برقرار است که ممکن است موصی (سرپرست یا بستگان سرپرست) به صراحت شخص اخیر را ذی نفع وصیت قرار داده یا از عباراتی نظیر «فرزندان» یا «جانشینان» این اراده استفاده گردد. در حقوق ایران نیز در باب وصیت به نفع فرزندخوانده ممنوعیت یا محدودیتی وجود ندارد اما با توجه به اختیاری بودن این اقدام از یکسو و قابلیت تغییر و رجوع از آن پیش از فوت توسط موصی از سوی دیگر، و از همه مهمتر امکان وصیت تنها تا یک سوم اموال موصی، این عقد، تامین کننده منافع و مصلحت فرزندخوانده نبوده و در صورتی که بتوان در این باره با الزامات قانونی از جمله انتقال میزان معینی از اموال یا وصیت غیر قابل رجوع و در ضمن عقد لازم و یا ساز و کار بیمه راه حلی اتخاذ نمود، جمع کثیری از کودکان نیازمند کمک که از نعمت داشتن والدینی دلسوز محروم بوده‌اند تحت لوای قانونگذاری مهربان قرار خواهند گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Natural and Contractual Transfer of Property to the Adopted Child in US Law(With a View on Law of Iran)

نویسندگان [English]

  • mohammad hasan sadeghi moghadam 1
  • zohre afshar quchani 2

1 Professor, Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran.

2 Ph. D. in Private Law and University Lecturer

چکیده [English]

The custody of children and adolescents without a guardian and with a bad guardian in Iranian law ‎has many similarities with the institution of adoption in American law, with the fundamental difference ‎that custody in Iranian law does not result in a real parent-child relationship between the guardian ‎and the adopted child, and just is resulted into some analogous rights and duties. This legal relationship ‎will have financial and non-financial effects on the relationship between the parties, one of the most ‎important financial effects has always been the possibility of inheritance between them or bequest of ‎property for each other.‎ The present study, focusing on American law and jurisprudence in this country, has tried to study the ‎various presumptions of inheritance between the adopted child and the guardian, the adopted child and ‎the guardian relatives, and the adopted child and his/her real parents. Furthermore, it examines the possibility of invoking the will concluded in favour of the adopted child, assuming the conclusion of a ‎direct will by the guardian or an indirect will by the relatives of the guardian. In doing so, there has ‎been a view on Iranian law and related codified laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adopted Child
  • Guardian
  • Real Parents
  • Inheritance
  • Will
مراجع
  1. آذرنوش آذرتاش، 1386ش، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران، نشر نی،چ8.
  2. امامی، اسدالله، 1379ش، «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران»، پژوهش های کلامی، دوره1، ش 3.
  3. بروجردی، حسین، 1386ش، منابع فقه شیعه ، ترجمه: اسماعیل تبار، احمد، حسینی، احمدرضا، مهوری، محمد حسین، حسینیان قمی، مهدی، تهران، فرهنگ سبز،ج29.
  4. بهجت، محمد تقی، 1386ش، استفتائات، تهران، نشر دفتر حضرت الله بهجت،ج4.
  5. خمینی‌، روح الله،1383ش، تحریر الوسیله، ترجمه: قاضی زاده، محمد، اسلامی، علی ، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی،ج3.
  6. خمینی‌، روح الله، 1392ش، استفتائات ، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،ج9.
  7. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1385ش، ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات ابن سینا.
  8. دهخدا، علی اکبر، 1377ش، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،چ2،ج7.
  9. ذهنی تهرانی، محمد جواد، 1366ش، المباحث الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم، وجدانی، ج23.
  10. سبحانی تبریزی، جعفر، 1389ش، استفتائات (سبحانی) ، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام،ج3.
  11. شریعتی نسب، صادق، 1390ش، فرزندخواندگی، تهران، نشر شهر دانش.
  12. صافی، لطف‌‌الله، 1385ش، جامع الأحکام، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی،ج2.
  13. صالحی، حمیدرضا، باقری مطلق، نرگس، 1395ش، «مطالعه تطبیقی فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران و فرانسه با رویکردی بر قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب 1353»، دو فصلنامه فقه و حقوق خانواده، ش 64.
  14. صفایی، سید حسین، امامی، اسدا...، 1397ش، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان،چ15.
  15. طباطبایی حکیم، محمد سعید، 1391ش، توضیح المسائل، قم، مهر ثامن الائمه.
  16. عالمی طامه، حسن، 1392ش، فرزندخواندگی در اسلام، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  17. عمید زنجانی، عباسعلی، 1382ش، آیات الأحکام ،تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی.
  18. قاسمی، محمدعلی ،1384ش، فقیهان امامی و عرصه‌های ولایت فقیه «از قرن چهارم تا سیزدهم هـ.ق»، مشهد،دانشگاه علوم اسلامی رضوی،ج2.
  19. مکارم شیرازی، ناصر، گردآورنده ابوالقاسم علیان‌نژادی، 1427ق، استفتاءات ، قم،مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (علیه السلام)،ج2.
  20. هاشمی شاهرودی، محمود،1382ش، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)،ج5.
  21. Abrams, Douglas E & Ramsey, Sarah H, (2001), A Primer on Adoption Law, Juvenile and Family Court Journal, Vol. 52, Issue 3.
  22. Armstrong, Jack G, (1955), Descent and Distribution: Intestate Succession from an Adopted Child: Who Are His “Brothers and Sisters”? Michigan Law Review, Vol. 53, No 5.
  23. Columbia Law Review, (1917), Rights under Invalid Adoption or Contract to Adopt, Vol. 17, No. 2.
  24. Columbia Law Review, (1922), Wills, Adopted Children, Revocation, Vol. 22, No 2.
  25. Columbia Law Review, (1924), Wills, Construction of Word “Issue”, Adopted Child, Vol. 24, No 4.
  26. Epstein, Harold, (1936), Wills: Adoption: Rights of Adopted Children under the “Lapsed Legacy” Statute, as Pretermitted and as “Issue” of a subsequent Marriage, California Law Review, Vol. 25, No 1.
  27. Harvard Law Review, (1919), Adoption: Contract to Adopt: Right of Inheritance: Specific Performance, Vol. 32, No. 7.
  28. Harvard Law Review, (1930), Adoption, Rights of Child in Estate of One How Made Invalid Contract to Adopt Him, Vol. 43, No. 2.
  29. Heenan, Anna, (2015), Step-Parent Adoption and Proportionality, Journal of Social Welfare and Family Law, Vol. 37, No. 2.
  30. Hollinger, Joan H, (1993), “Adoption Law”, the Future of Children, Vol. 3, No. 1.
  31. C. J., Jr, (1972), Equitable Adoption: They Took Him into their Home and Called Him Fred, Virginia Law Review, Vol. 58, No. 4.
  32. J-Jones, Cathy, (1986), Stepparent Adoption and Inheritance: “A Suggested Revision of Uniform Probate Code Section 2-109”, Western New England Law Review, Vol. 88, Issue 1.
  33. Jr, H. R. G., (1932), Adoption: Right of an Adopted Child to Inherit from Kindred of the Adopting Parents, California Law Review, Vol. 20, No. 3.
  34. G. C., (1914), Inheritance from Adopted Child, Michigan Law Review, Vol. 13, No. 2: 153, 154; Michigan Law Review, 1920.
  35. Mordy, James, C, (1949), Adoption: Rights of Inheritance in Absence of Legal Adoption: Specific Performance of Contract to Adopt and Remedies, Michigan Law Review, Vol. 47, No. 7
  36. Michigan Law review, (1920), Adoption: Descent and Distribution in Relation to on Adopted Child, Vol. 18, No. 6.
  37. Michigan Law Review, (1920), Specific Performance: Right of Quasi Adopted Child to Use for, Vol. 19, No 1.
  38. Michigan Law Review, (1904), Adoption: Inheritance by Representation, Vol. 3, No. 2.
  39. Michigan Law Review, (1925), Wills Right of Adopted Child to Take under Devise to “Child or Children”, Vol. 23, No 3.
  40. Michigan Law Review, (1925), Wills Right of Adopted Child to Take, Vol. 23, No 8.
  41. Michigan Law Review, (1928), Wills: Adopted Child as Legatee, Vol. 26, No. 5.
  42. Michigan Law Review, (1931), Wills, Construction: Right of Adopted Child to Take under Provision for Children of Adoptive Parent, Vol. 29, No 3.
  43. G., (1912), Adoption Effect on Inheritance, University of Pennsylvania Law Review and American Law Register, Vol. 60, No. 2.
  44. Mignot, Jean- Francois, (2017), “Full Adoption in England and Wales and France: a Comparative History of Law and Practice (1926- 2015)”, Adoption and Fostering, Vol. 41(2), pp. 142- 158.
  45. O’Halloran, K., (2015), the Politics of Adoption, Hardcover.
  46. H. C., 1929, Descent and Distribution: Status and Inheritance Rights of an Adopted Child, Michigan Law Review, Vol. 27, No. 4
  47. The Yale Law Journal, (1918), Wills, Construction, Legacy to “child” of Testator’s Son Does Not Include Adopted Child, Vol. 28, No 2.
  48. The Yale Law Journal, (1926), Probate Practice, Parties, Child Adopted by Contract may Contest Will, Vol. 35, No 6.
  49. The Yale Law Journal, (1925), Wills, Adopted Child Not Included in Devise to Children of Testator’s Son, Vol. 34, No 7.
  50. The Virginia Law Register, (1899), Wills, After Born Children, Adopted Children, Vol. 5, No 8.
  51. Virginia Law Review, (1932), Adoption: Right of Adopted Child to Inherit from Collateral Relatives of the Foster Parent, Vol. 18, No. 6.
  52. Virginia Law Review, (1926), Descents and Distribution, Natural Mother of Adopted Child Preferred to Father of Adoptive Parents, Vol. 12, No. 6.
  53. Virginia Law Review, (1920), Adoption, Right of Adopted Child to Inherit from Natural Child of Foster Parent, Vol. 6, No. 4.
  54. Virginia Law Review, (1913), Inheritance by and through Adopted Children, Vol. 18, No. 9.
  55. Virginia Law Review, (1938), Wills, Right of Child Adopted after Testator’s Death to Take as Devisee’s Legal Heir, Vol. 24, No 3.
  56. Virginia Law Review, (1945), Wills, Adoption Child to Inherit from Next of Kin of Foster Parents, Vol. 32, No 1.
  57. Wendel, Peter, (2005), Inheritance Rights and the Step-Partner Adoption Paradigm: Shades of Discrimination against Illegitimate Children, Hofstra Law Review, Vol. 34, No. 2.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 29
مهر 1400
صفحه 167-196
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار