نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
2 دکتری حقوق خصوصی و مدرس دانشگاه
چکیده
تازه های تحقیق
در شریعت اسلام نهاد فرزندخواندگی وجود ندارد و جمیع احکامی که از قبل بر آن مترتب بود، با اسلام منسوخ و باطل شد. اما این سخن به معنای بی اعتنایی اسلام به اطفال بدون سرپرست نیست؛ آیه 9 سوره ضحی میفرماید: "فاما الیتیم فلاتقهر". حضرت علی (ع) نیز در فرمان تاریخی خود به مالک اشتر دستور میدهد تا مواظب یتیمان باشد و به وضع آنان رسیدگی کند و نیز در وصیت به فرزندان خود، نیز میفرماید: "در مورد یتیمان از خدا بترسید نکند که انها را گرسنه بگذارید تا در اثر بی سرپرستی ضایع و تباه گردند"(عالمی طامه، 1392: 167؛ صالحی و باقری مطلق، 1395: 89).
در حقوق ایران نیز نهاد سرپرستی از کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست تا حدودی به فرزندخواندگی در مفهوم غربی شباهت دارد، با این تمایز بنیادین که میان شخص پذیرنده و پذیرفته شده هیچگونه ارتباط نسبی برقرار نشده و لذا آثار نسب از جمله ارث میان ایشان برقرار نخواهد شد. اما عدم برقراری حق ارث متقابل به منافع فرزندپذیرفته شده آسیب های جدی وارد مینماید که برقراری صلح و بیمه عمر اگرچه گامی مثبت در راستای حمایت از ایشان است اما کامل نبوده، به تصمیم محکمه واگذار شده و با اراده سرپرست قابل تغییر و انحلال است. به نظر میرسد اگر حذف تصریح سابق در ماده (2) قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب 1353 دال بر عدم تحقق ارث میان فرزندخوانده و سرپرست در قانون جدید، به نظر برخی گامی مثبت در راستای شناسایی این حق برای کودک و نوجوان بی سرپرست و بد سرپرست و در واقع سکوت در مقام بیان بوده باشد. اما از آنجایی که برقراری ارث جز قواعد آمره و نیازمند تصریح قانونگذار محسوب میگردد، این سکوت به حل مساله کمک چندانی نخواهد کرد. عدم وجود دلیلی بین دو نفر بدون وجود رابطه نسبی و سببی از مسلمات فقه و قانون است.
این در حالی است که در حقوق آمریکا، از یک قرن گذشته، مساله تحقق ارث میان فرزندخوانده و سرپرست مطرح بوده و در پرونده های متعدد، فروض مختلف مطرح و مورد صدور حکم قرار گرفته که در تمامی آنها حفظ منافع کودک و رعایت انصاف مبنای تصمیم گیری بوده است. در نهایت در قانون متحدالشکل ارث این کشور که در سال 2019 نیز مورد بازنگری قرار گرفته حق ارث بری فرزندخوانده به عنوان فرزند قانونی سرپرست مورد شناسایی قرار گرفته است.
در حقوق اغلب کشورها، با برخی تفاوت ها در میزان و شرایط صحت عقد، هر شخصی میتواند اموال خود را برای بعد از مرگش به غیر منتقل نماید. این میزان در حقوق ایران و در قالب وصیت محدود به یک سوم شده است. در فرض فرزندخواندگی یا سرپرستی نیز امکان انتقال قراردادی به موجب وصیت به نفع شخص پذیرفته شده برقرار است که ممکن است موصی (سرپرست یا بستگان سرپرست) به صراحت شخص اخیر را ذی نفع وصیت قرار داده یا از عباراتی نظیر «فرزندان» یا «جانشینان» این اراده استفاده گردد. در حقوق ایران نیز در باب وصیت به نفع فرزندخوانده ممنوعیت یا محدودیتی وجود ندارد اما با توجه به اختیاری بودن این اقدام از یکسو و قابلیت تغییر و رجوع از آن پیش از فوت توسط موصی از سوی دیگر، و از همه مهمتر امکان وصیت تنها تا یک سوم اموال موصی، این عقد، تامین کننده منافع و مصلحت فرزندخوانده نبوده و در صورتی که بتوان در این باره با الزامات قانونی از جمله انتقال میزان معینی از اموال یا وصیت غیر قابل رجوع و در ضمن عقد لازم و یا ساز و کار بیمه راه حلی اتخاذ نمود، جمع کثیری از کودکان نیازمند کمک که از نعمت داشتن والدینی دلسوز محروم بودهاند تحت لوای قانونگذاری مهربان قرار خواهند گرفت.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The custody of children and adolescents without a guardian and with a bad guardian in Iranian law has many similarities with the institution of adoption in American law, with the fundamental difference that custody in Iranian law does not result in a real parent-child relationship between the guardian and the adopted child, and just is resulted into some analogous rights and duties. This legal relationship will have financial and non-financial effects on the relationship between the parties, one of the most important financial effects has always been the possibility of inheritance between them or bequest of property for each other. The present study, focusing on American law and jurisprudence in this country, has tried to study the various presumptions of inheritance between the adopted child and the guardian, the adopted child and the guardian relatives, and the adopted child and his/her real parents. Furthermore, it examines the possibility of invoking the will concluded in favour of the adopted child, assuming the conclusion of a direct will by the guardian or an indirect will by the relatives of the guardian. In doing so, there has been a view on Iranian law and related codified laws.
کلیدواژهها [English]
ارسال نظر در مورد این مقاله