حق بر محرمانگی تصاویر درمانی بیمار در حقوق ایران (اسلام) و غرب

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری.

10.22091/csiw.2021.6437.1990

چکیده

استفاده از تصاویری که در طول فرایند درمان و مراقبت توسط پزشک از بیمار تهیه می‌شود می‌تواند حریم خصوصی و حق بر تصویر بیمار را در معرض تهدید قرار دهد و منجر به افشای هویت بیمار شود. حق بر محرمانگی تصویر درمانی بیمار در عرصه حقوقی در زمره حق بر شخصیت و در قلمرو حقوق اسلامی در جرگه حق‌الناس (حق العباد) قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، این تصاویر فرصت‌های بی‌نظیری در عرصه آموزش و تحقیق در اختیار پزشکان قرار می‌دهد. با توجه به آنکه بر اساس حق افراد بر تصویر خویش هیچ‌کس نمی‌تواند بدون رضایت از فردی عکس یا فیلم تهیه کند، امروزه تعدادی از نظام‌های حقوقی داخلی به‌منظور محافظت از حقوق بیمار و جلوگیری از ایجاد اختلافات احتمالی میان پزشک و بیمار، شرایط استفاده صحیح از تصاویر بیمار را پیش‌بینی کرده‌اند. افشا نکردن هویت بیمار، اخذ رضایت آگاهانه و نگهداری ایمن سه شرط اصلی در استفاده از تصاویر درمانی بیمار است. با توجه به‌ ضرورت رعایت حق محرمانگی تصاویر درمانی بیمار، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی با هدف دست‌یابی به اصول و ضوابط صیانت از این حق برای قانونگذاری در ایران، بررسی و تحلیل رهاوردهای ناشی از نظریه‌های علمی و نگرش‌های حقوقی مراکز بین‌المللی مانند کمیته بین‌المللی ویراستاران مجلات پزشکی و انجمن حمایت از پزشکی کانادا و کشورهای غربی نظیر استرالیا، انگلستان و کانادا را موردتوجه قرار داده است.

تازه های تحقیق

امروزه به رسمیت شناختن حق بیمار بر تصاویر اقدامات درمانی او به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق بیمار در نظام‌های حقوقی کشورهای مختلف به رسمیت شناخته‌شده است. تأکید بر اخذ یک رضایت آگاهانه از بیمار یا سرپرست قانونی وی به‌منظور استفاده از تصویر او از دو جهت حائز اهمیت است. نخستین جهت، احترام به شأن منزلت انسان و محترم شمردن حق حریم خصوصی و مالکیت فرد بر تصاویرش به‌عنوان حقوق غیرقابل‌انکار بشریت است. جهت دوم، جلوگیری از ایجاد اختلاف میان بیمار و پزشک او به دلیل استفاده بدون رضایت از تصاویر و درنتیجه مسئولیت حقوقی و اخلاقی پزشک است. فقدان یا کمبود آگاهی کارکنان درمانی از نحوه صحیح استفاده از تصاویر بیمار هرچند با حسن نیت، می‌تواند نتایج جبران‌ناپذیری برای بیمار داشته باشد. بااین‌حال، عکس‌برداری از بیمار، پزشکان را قادر می‌سازد تا مشاهدات خود به‌ویژه موارد جدید یا نادر را با سایر پزشکان و دانشجویان در میان بگذارند. این عمل آگاهی فزاینده‌ای از تظاهرات مختلف یک بیماری و وضعیت متفاوت بیماران در یک بیماری خاص را در اختیار جامعه پزشکی قرار می‌دهد. دلیل اینکه عده‌ای از بیماران برای تهیه عکس انتخاب می‌شوند اغلب به لحاظ وضعیت غیرعادی (ویژه) آن‌ها است. در جهانی که افراد به دلیل غیرعادی بودن کنار گذاشته‌شده و منزوی می‌شوند یا مورد تبعیض قرار می‌گیرند، ضروری است که از هویت آن‌ها محافظت شود. با درک اینکه این تصاویر فرصت‌های آموزشی بی‌نظیری را فراهم می‌کند اما احتمال دارد در حین عکس‌برداری یا تهیه فیلم هویت بیمار در معرض افشا قرار گیرد. از همین رو، بیمار باید آگاهی کاملی از عواقب استفاده از تصاویرش داشته باشد و بر اساس این آگاهی در این خصوص تصمیم بگیرد. با توجه به مطالب پیش‌گفته، یک رضایت آگاهانه و صحیح از سوی بیمار برای استفاده‌های آتی از تصاویر او باید حاوی پنج ویژگی‌ اساسی باشد که عبارت‌اند از:

  1. برای هر تصویر درمانی و هدف استفاده از آن بایستی رضایت آگاهانه از بیمار یا سرپرست قانونی او اخذ شود.
  2. برای هر تصویر درمانی می‌بایست قبل از گرفتن آن رضایت آگاهانه از بیمار گرفته شود.
  3. این رضایت می‌تواند در هرزمانی از سوی بیمار پس گرفته شود.
  4. ضرورت دارد که تصویر درمانی بیمار توسط پزشک یا کارآموز پزشکی با حسن نیت و در مناسب‌ترین شرایط گرفته شود.
  5. در طول فرایند گرفتن عکس درمانی از بیمار می‌بایست همواره عزت و احترام او حفظ‌شود و تصاویر مزبور به‌گونه‌ای نباشد که سبب تحقیر بیمار گردد.

مستفاد از ارزیابی‌های معموله می‌توان تعریفی نوین و مطلوبی از حق مورد بررسی ارائه نمود. بر این مبنا، حق محرمانگی تصاویر درمانی بیمار عبارت است از: «محق بودن بیمار برای محفوظ نگاه‌داشتن تصاویر اقدامات درمانی خود در چارچوب ضوابط قانونی».

از نگاه حقوقی و موازین اسلامی صرف‌نظر از فقدان نص صریح مرتبط با موضوع این پژوهش (مانند موارد متعدد دیگر که بدون تردید نه‌تنها حاکی از وجود شائبه نیست، بلکه امری معقول و منطقی است.)، استفاده از عمومات ضرورت حفظ اسرار اشخاص و تأکید بر آن به‌موجب آیات قرآن کریم و روایات معصومین سلام الله علیهم اجمعین و به‌عنوان یک خصلت شایسته ایمانی و منتسب به ذات اقدس حق (ستار بودن)، برای احراز ممنوع دانستن شرعی نقض حق محرمانگی موصوف کافی خواهد بود.

از منظر حقوقی نیز، برای جرم دانستن رفتار مورد بحث، با رعایت اصول و موازین حقوق کیفری ضروری است که نسبت به جرم انگاری با تدوین عنصر قانونی جرم با عبارت: «نقض حق محرمانگی تصاویر درمانی بیمار» در قالب یک ماده مستقل و یا یک تبصره در قوانین مرتبط، به‌ویژه قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) به‌عنوان ماده (۶۴۸) مکرر و یا ماده (۶۴۹) و یا تبصره ماده (۶۴۸) کنونی اقدام گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Right to Confidentiality of Patient Medical Images in Iranian (Islamic) and Western Law

نویسنده [English]

  • naser ghasemi
Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, University of Judicial Sciences and Administrative Services.
چکیده [English]

The use of images taken by the physician during the treatment and care of the patient can endanger the patient's privacy and image rights and lead to the disclosure of the patient's identity. The right to confidentiality of the patient's image therapy in the legal sphere is included in the category of the right to personality and in the realm of Islamic law is in the category of the sin against mankind. On the other hand, these images provide a unique opportunity for physicians in education and research. Given that based on the rights of persons to their image, no one can take a photo or video without the consent of a person, today, some domestic legal systems have provided the conditions for proper use of patient images to protect patients' rights and prevent possible disputes between physician and patient. Non-disclosure of patient identity, informed consent, and safe maintenance are the three main conditions in using patient images. Due to the necessity of finding the right to privacy of patient medical images, the present study, through a descriptive-analytic method, aims to achieve the principles and criteria of protection of this right for legislation in Iran by reviewing and analyzing the results of scientific theories and legal approaches of international centers such as the International Committee of Medical Journal Editors and the Canadian Medical Protective Association has considered and western countries such as Australia, England, and Canada.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Image Rights
  • Informed Consent
  • Privacy
  • Confidentiality
  • Medical Images

مراجع

  1. احمدی ناطور، زهرا، آقابابایی، حسین، 1391ش، ارزیابی سیاست کیفری تقنینی ایران در مقابله با نقض حریم خصوصی توسط فناورهای نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی، دو فصلنامه فقه و حقوق ارتباطات، ش 3.
  2. انصاری، باقر، 1390ش، حقوق رسانه، تهران، انتشارات سمت،چ7.
  3. --------، 1391ش، مطالعه تطبیقی مسؤولیت مدنی ناشی از نقض حقوق مربوط به شخصیت در رسانه‌ها، مجله علمی پژوهشی حقوق خصوصی، دوره نهم، ش2.
  4. آریان پور کاشانی، عباس و منوچهر، 1384ش، فرهنگ فشرده فارسی به انگلیسی ، تهران، انتشارات امیر کبیر،چ30.
  5. آریانپور، منوچهر،1380ش، فرهنگ پیشرو آریان پور، تهران، نشر الکترونیکی و اطلاع رسانی جهان رایانه،چ1.
  6. بندر ریگی، محمد،1374ش، فرهنگ جدید عربی-فارسی، ترجمه منجد الطلاب، ، تهران، انتشارات اسلامی.
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر،1378ش، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش،چ1،ج3.
  8. راستی عمادآبادی،راضیه، جهان پور،فائزه، روانی پور،مریم، حسینی،سمیه، 1393ش، بررسی دیدگاه بیماران نسبت به حفظ حریم خصوصی طی مراقبت های پرستاری، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی زابل، دوره 6، ش 2.
  9. سیاح، احمد،1390ش، فرهنگ بزرگ جامع نوین (عربی به فارسی- ترجمه منجد الطلاب)، ، تهرات، انتشارات اسلام،چ9،ج1.
  10. گلدوزیان، ایرج، 1396ش، محشای قانون مجازات اسلامی، تهران، انتشارات مجد،چ7.
  11. محسنی، فرید 1394ش، حریم خصوصی اطلاعات، تهران، انتشارات امام صادق (ع)،چ2.
  12. --------، 1395ش، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)،چ1.
  13. معین، محمد، 1371ش، فرهنگ فارسی ، تهران، انتشارات امیر کبیر،چ8،ج1،2و3.
  14. میرشکاری، عباس 1397ش، استثناهای حق تصویر، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره نهم، ش1.
  15. Barlow, C. J. Morrison, S. Stephens, H. O. N. Jenkins, E. Bailey, M. J. & Pilcher, D,( 2015), Unprofessional behaviour on social media by medical students. Medical Journal of Australia, 203(11).
  16. Berle I, (2002) the ethical context of clinical photography.J Audiov Media Med, 25(3).
  17. CMPA - Using clinical photography and video for educational purposes. Retrieved September 12, 2020, from https://www.cmpa-acpm.ca/en/advice-publications/browse-articles/2011/using-clinical-photography-and-video-for-educational-purposes#physicians_obligations
  18. Hood, C. A. Hope, T. & Dove, P, (1998), Videos, photographs, and patient consent. British Medical Journal, Vol. 316.
  19. IMAGE | meaning in the Cambridge English Dictionary. Retrieved August 22, 2020, from https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/image
  20. Kolęda, M, (2019), the right to the image of the patient. Nursing and Public Health, 9(2).
  21. Lakdawala N, Fontanella D, Grant-Kels JM,(2012), Ethical considerations in dermatologic photography.Clin Dermatol, 30(5).
  22. Lau CK, Schumacher HH, Irwin MS, (2010), Patients’ perception of medicalphotography.J Plast Reconstr Aesthet Surg, 63(6).
  23. Making and using visual and audio recordings of patients - GMC. Retrieved September 12, 2020, from https://www.gmc-uk.org/ethical-guidance/ethical-guidance-for-doctors/making-and-using-visual-and-audio-recordings-of-patients
  24. Marshall, Z. Brunger, F. Welch, V. Asghari, S. & Kaposy, C, (2018), Open availability of patient medical photographs in google images search results: Cross-sectional study of transgender research, Journal of Medical Internet Research, 20(2).
  25. Patient and Volunteer information, Consent 4 Consent Information, The Royal Liverpool and Broad green University Hospitals NHS Trust. Retrieved September 8, 2020, from https://secure.rlbuht.nhs.uk/sites/Form/SiteAssets/C4CPatientVolunterInformation.pdf.
  26. PRIVACY ACT 1988 - SECT 6 Interpretation. Retrieved August 24, 2020, from http://www8.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdoc/au/legis/cth/consol_act/pa1988108/s6.html#health_service.
  27. Slue W. E. Jr, (1989), Unmasking the lone ranger. The New England journal of medicine, 321(8).
  28. Supe A, (2003), Ethical considerations in medical photography. Issues in medical ethics, 11(3).
  29. The Personal Information Protection and Electronic Documents Act (PIPEDA) - Office of the Privacy Commissioner of Canada. Retrieved September 8, 2020, from https://www.priv.gc.ca/en/privacy-topics/privacy-laws-in-canada/the-personal-information-protection-and-electronic-documents-act-pipeda
  30. The Royal Liverpool and Broad green University Hospitals. Patient Information: Consenting to Clinical Photography or Video recording. Retrieved September 8, 2020, from https://www.rlbuht.nhs.uk/media/2188/consent-to-clinica-photography-form-v202.pdf.
  31. Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals: Writing and editing for biomedical publication, (2010), Journal of pharmacology & pharmacotherapeutics, 1(1).
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار