تحلیل نهادهای حقوقی حقوق عامه و حقوق جمعی از منظر اندیشمندان اسلامی و غرب

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

2 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

3 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

10.22091/csiw.2022.8183.2273

چکیده

نهاد حقوق عامه در اصل (156) قانون اساسی به عنوان یکی از اهداف ذاتی قوه قضائیه در جهت احقاق حق مردم مورد اشاره قرار گرفته است.  در باب ابعاد مختلف این نهاد حقوقی از جمله مبانی، تعریف و ماهیت آن تشتت­­ نظر مشاهده می ­شود. نظرات عالمان و اندیشمندان اسلامی از جمله مبانی نظری نهاد حقوق عامه محسوب می ­شوند. از طرفی از جمله راه‌های نیل به اتفاق نظر در باب نهاد حقوق عامه، تبیین نهاد حقوقی مشابه حقوق جمعی در معنای «public rights» در نظرات و دکترین بین ­المللی و غربی می ­باشد. تحقیق حاضر با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این مسئله است که بر اساس تبیین نظرات اندیشمندان اسلامی و غرب نهاد حقوق عامه تا چه اندازه و با چه کیفیتی و کمیتی در ابعاد مختلف با نهاد حقوق جمعی مشابهت دارد؟ در این تحقیق و در هر بخش ماهیت، تعریف و مبانی هر یک از نهادهای حقوقی حقوق عامه و حقوق جمعی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و غربی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس این تحلیل­ ها مشخص شده است که بر اساس قرائت اعتقاد و اخلاق بنیاد اسلام، حقوق عامه طیف وسیعی از حقوق فردی و فردی اجتماعی شده را در بر می‌گیرد و به نسبت قرائت شریعت و فقه­ بنیاد، حقوق عامه همخوانی بیشتری با حقوق جمعی که البته فقط حاوی حقوق فردی اجتماعی شده می­باشد، دارد.

تازه های تحقیق

نتایج ذیل از پژوهش صورت گرفته قابل دریافت است:

بر اساس معادل ­سازی اصطلاح حقوق عامه به نظر می رسد که اصطلاح «public rights» مشابهت بهتری با حقوق عامه دارد تا «public law». بدین ترتیب حقوق عامه عبارت است از حق­ های همه مردم که این حق­ ها اعم از حقوق فردی و حقوق فردی اجتماعی شده می ­باشد. در نهاد حقوقی حقوق عامه نهاد دولت نقشی منفعل دارد ولی در حقوق عمومی دولت دارای نقشی فعال است.

بر اساس تعریف حقوق عامه می‌توان گفت که ماهیت حقوق عامه به نیازها و مصالح فردی و اجتماعی هر انسانی در جامعه در یک قلمرو حاکمیتی گفته می‌شود و مصادیق ذیل مصالح فردی و اجتماعی به عنوان عرضیات حقوق عامه محسوب می‌شوند.

در تبیین مبنای قانونی حقوق عامه می ­بایست از روش تفسیر موسع و منطق اقناعی و جدلی استفاده کنیم، چرا که عوامل روانی و اجتماعی جامعه و پویایی تعاملات بشری که خود ریشه در ورود و پیشرفت تکنولوژی دارد در تفهیم قلمرو و ماهیت حقوق عامه نقشی مهم و برجسته دارند.

در قرائت فقه و شریعت بنیاد حقوق عامه، شناسایی مصادیق این نهاد حقوقی بر اساس وجود یا عدم وجود سابقه در شریعت و فقه صورت ‌می­گیرد. ماهیت حقوق عامه از این منظر امری ثابت و غیرقابل تغییر و محدود قلمداد می‌شود.

در قرائت اخلاق و اعتقاد بنیاد اسلام از حقوق عامه به مقتضیات مدرن توجه می‌شود. در این قرائت معیار شناسایی مصادیق حقوق عامه در همه ابعاد عبارت است از عادلانه بودن و مطابقت با سیره عقلا. بر این اساس ماهیت و قلمرو حقوق عامه در قرائت اسلام معنوی گسترده و موسع می­باشد.

حقوق جمعی به طور کلی به دو صورت استفاده از حق جمعی و گروهی به صورت غیر فردی و توسط گروه و استفاده از حقوق جمعی تحت عنوان حقوق دو گانه  که در این حقوق فرد می‌تواند از طرف خود را گروه این حق را اعمال کند، تقسیم می­شود.

ویژگی های ذاتی حقوق جمعی در دو دسته ماهوی و شکلی تقسیم می شوند. این حقوق در معنای ماهوی همان حقوق ارتقاء یافته فردی است.

منطق حاکم بر حقوق جمعی منطق اقناعی و جدلی است و بر این اساس در راستای شناسایی حداکثری مصادیق حقوق جمعی باید از روش تفسیر موسع استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Public Rights and Collective Rights from the Perspectives of Islamic and Western Scholars

نویسندگان [English]

  • gholamali ghasemi 1
  • davoud mohebbi 2
  • Abdolsaeed Shojaei 3
1 Associate Professor, Department of International law, Faculty of Law, University of Qom.
2 Assistant Professor, Department of Public law, Faculty of Law, University of Qom.
3 Ph. D. Candidate in Public law, Department of Public law, Faculty of Law, University of Qom.
چکیده [English]

The institution of public rights is mentioned in Article 156 of the Constitution as one of the major goals of the judiciary in order to realize the rights of the people. There are various aspects to this legal institution including the principles, definition and nature of dissent. The views of Islamic scholars are among the theoretical foundations of the institution of public law. On the other hand, one of the ways to reach a consensus on the institution of public rights is to explain the legal institution similar to collective rights in the sense of "public rights" in international as well as Western views and doctrine. Employing a descriptive-analytical method, the present study draws on the explanation of the views of Islamic and Western thinkers, and seeks to pinpoint the extent of quality and quantity to which the two public rights-collective rights institutions are similar. In this research and in each section, the nature, definition and principles of each of the legal institutions of public rights and collective rights from the perspective of Islamic and Western thinkers have been studied and analyzed. Based on these analyses, it has been determined that based on the reading of the beliefs and ethics of the Islamic Foundation, public rights encompasses a wide range of individual and socialized rights and is more in line with collective rights than the readings of Sharia and jurisprudence based on public rights- which, of course, contains only the socialized individual rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Rights
  • Collective Rights
  • Individual Rights
  • Socialized Individual Rights

مراجع

  1. امام خمینی، روح الله، 1388ش، کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)،ج2.
  2. امامی، سید حسن، 1368ش، حقوق مدنی، تهران،نشر اسلامیه،چ8،ج2و4.
  3. پتفت، آرین ، افشاری، فاطمه، 1400ش، «موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن»، دانش حقوق عمومی، پاییز، ش 33.
  4. تبریزی، میرزا جواد، 1384ش، ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، قم، دارالصدیقه الشهیده،چ4.
  5. جعفری لنگرودی ،محمد جعفر، 1382ش، فلسفه اعلی در علم حقوق، تهران، گنج دانش،چ1.
  6. دادیار، هادی، نقش دادستان در حفظ حقوق عمومی و چالشهای قانونی و اجرایی آن، رساله دکتری، پردیس فارابی قم.
  7. دهخدا، علی اکبر، 1377ش، لغت­نامه دهخدا، تهران، انتشارات روژان،چ2،ج10.
  8. رحیمی­نژاد، اسماعیل، 1376ش، «روش تفسیری در قوانین کیفری»، نامه مفید، ش 12.
  9. رفیعی، محمدتقی، 1394ش، فرهنگ جامع حقوقی مجد، تهران، انتشارات مجد،چ2.
  10. صدر، سید محمد باقر، 1399ق، لمحه فقهیه تمهیدیه عن مشروع دستور الجمهوریة الاسلامیه فی ایران، مجموعه الاسلام یقود الحیاة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات،چ2.
  11. طباطبایی، سیدمحمد حسین، 1388ش، اسلام و انسان معاصر، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، بررسی­های اسلامی، قم، مقاله« اسلام و نیازمندی های انسان معاصر»، ج2.
  12. کاتوزیان ناصر، 1393ش، فلسفه حقوق، تهران، انتشارات سهامی انتشار،چ5.
  13. ----------، 1377ش، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار،ج1و3.
  14. کدیور محسن ، 1393ش، حق­الناس (اسلام و حقوق بشر)، تهران، انتشارات کویر،چ5.
  15. گسن وگوبو، 1990م، حقوق مدنی؛ مقدمه عمومی،بی نا،چ3.
  16. مصباح یزدی، محمدتقی، 1380ش، نظریه حقوقی اسلام، تهران، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،چ1.
  17. معین، محمد، 1385ش، فرهنگ فارسی یک جلدی، تهران، انتشارات کاج،چ3.
  18. موسی زاده، ابراهیم، افشار، سجاد، 1397ش، «منطق حقوق زبانی»، مجله معارف منطقی، ش8.
  19. نائینی، میرزا محمد حسین، 1334ق، تنبیه الامه و تنزیه المله، با مقدمه و توضیحات سید محمود طالقانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  20. نقره­ کار، محمد صالح، 1388ش، نقش دادستان در صیانت از حقوق عامه، تهران، انتشارات جنگل، چ1.
  21. Buchanan, Allen, (1994), ‘Liberalism and Group Rights’, in Jules L. Coleman and Allen Buchanan (eds.), In Harm’s Way – Essays in Honour of Joel Feinberg (Cambridge University Press, 1994).
  22. Dinstein, Yoram, (1976), collective Human Rights of people and Minorities, international and comparative law quarterly 1.
  23. Dyke, Van, (1982), collective entities and moral rights: problems in liberal democratic thought, journal of politics.
  24. --------------, (1976-77), the individual, the state and ethnic communities in political theory, world politics.
  25. Fallon, Richard. H, (2015), the meaning of legal meaning and Its implications for theories of legal interpretation, the university of Chicago law preview.
  26. Freeman, Michael, (1995), Are there collective human rights?, Political Studies.
  27. Green, Leslie, (2007) legal positivism, in Edward N. Zalte (ed), The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  28. Hartney, Michael, (1991), ‘Some Confusions Concerning Collective Rights’, Canadian Journal of Law and Jurisprudence, No. 2.
  29. Onald L. Horowitz, (1985) Ethnic Groups in Conflict, Berkeley: University of California Press.
  30. Pound, Roscoe, (1989), An introduction to the philosophy of law, social control through law, Archon Books.
  31. Raz, Joseph, (2005), Can There Be a Theory of Law?, in Martin P. Golding and William A. Edumdson (eds), the Blackwell Guide to the philosophy of law and legal theory, oxford: Blackwell.
  32. Reame, Denise, (1998), Individuals, Groups, and Rights to public Goods, University of Toronto Law Journal, No. 1.
  33. Summers S. Robert, (2007), Essay in legal Theory (Dordrecht: Kluwer Academic 3).

Persian resources

1- Gasson, Vegobu, 1990, Civil Law; General Introduction, Third Edition, No. 57.

2- Kadivar, Mohsen, 2014, Human Rights (Islam and Human Rights), Fifth Edition, Tehran, Kavir Publication.

3- Katouzian, Nasser, 2014, Philosophy of Law, Fifth Edition, Tehran, Ganj-e Danesh Publication.

4- Katouzian, Nasser, 1998, Philosophy of Law, Volume 1 and Volume 3, Ganj-e Danesh Publication.

5- Mesbah Yazdi, Mohammad Taghi, 2001, The Legal Theory of Islam, First Edition, Tehran, Imam Khomeini Educational and Research Institute Publication.

6- Mousazadeh, Ebrahim & Afshar, Sajjad, 2018, "The logic of linguistic rights", Journal of Logical Education, No. 8.

7- Naini, Mirza Mohammad Hossein Gharavi, 1955, Tanbih al-Ulama and Tanzih al-Mullah (Introduction and explanations by Seyyed Mohammad Taleghani), Tehran, Islamic Revolutionary Documentation Center.

8- Sayyid Muhammad Baqir Sadr, 1977 AH, Lahha Fiqhiyyah Tahmidiyeh on the Legitimate Order of the Islamic Republic of Iran, Collection of Islam Yaqoud Al-Hayat, Second Edition, Beirut, Dar al-Ta'rif Press.

9- Noghre-Kar, Mohammad Saleh, 2009, The role of the prosecutor in protecting public rights, First Edition, Tehran, Jangal Publication.

10- Tabatabai, Seyed Mohammad Hossein, 2009, Islam and Contemporary Man, by Seyed Hadi Khosroshahi, Islamic Studies, Volume 2 of Qom, Article "Islam and the Needs of Contemporary Man", 2009.

11- Dadiar, Hadi, The Role of the Prosecutor in Protecting Public Rights and Its Legal and Executive Challenges, PhD Thesis, Farabi Campus, Qom.

12- Dehkhoda, Ali Akbar, 1998, Dehkhoda Dictionary, Volume 10, Second Edition, Tehran, Rojan Publication.

13- Emami, Seyed Hassan, 1989, Civil Law, Eighth Edition, Vols 2 & 4, Tehran, Islamic Publishing.

14- Khomeini, Ruhollah, 2009, Kitab al-Bay'a, Volume 2, Tehran, Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (RIP).

15- Jafari Langroudi, Mohammad Jafar, 2003, Higher Philosophy in Law, First Edition, Tehran, Ganj-e Danesh.

16- Moein Mohammad, 2006, Farhang-e Farsi, volume 1, third edition, Tehran, Kaj Publication.

17- Petoft, Arian & Afshari Fatemeh, 1400, "Obstacles to the revival of public law in Iranian law and the strategies for its optimal realization", Knowledge of Public Law, No. 33.

18- Rafiei, Mohammad Taghi, 2015, Majd Comprehensive Legal Dictionary, Second Edition, Tehran, Majd Publication.

19- Rahiminejad, Ismail, 1997, "Interpretive Method in Criminal Law", Naame-ye Mofid, No. 12.

20- Tabrizi, Mirza Javad, 2005, Guidance of the student to comment on the achievements, fourth edition, Qom, Dar al-Sadiqah al-Shuhada.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار