مطالعه تطبیقی جایگاه توافق انتخاب دادگاه در اسناد سازمان‌های منطقه‌ای

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.

2 دانشجوی مقطع دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.

10.22091/csiw.2022.7158.2128

چکیده

ایجاد سازمان‌های منطقه‌ای، یکی از مهمترین ابزارهای بسط توسعه اقتصادی و تجاری کشورهای هم‌سود است. گسترش روابط اقتصادی نیازمند بکارگیری ابزارهای گردش ثروت یعنی، قراردادهای تجاری بین‌المللی مانند بیع، حمل‌و‌نقل و بیمه میان کشورهای هم‌پیمان است. در صورت بروز اختلاف در اجرای قراردادهای یاد شده، امکان مراجعه به دادگاه‌های هر یک از کشورهای ذینفع، راه‌حل سنتی و البته نه چندان کارآمد است. در مقابل، گرایش روزافزون بازرگانان به درج شرط انتخاب دادگاه در قراردادها و توافق بر صلاحیت یکی از دادگاه‌های صالح و حتی ناصالح، شیوه‌ای نسبتاً نوین و کارآمد است. لیک، پرسش آنست که کدام سازمان‌های منطقه‌ای در به رسمیت شناختن این عرف تجاری گام برداشته‌اند؟ همچنین، اسناد این سازمان‌ها چه شرط یا شرایطی را برای اعتبار توافق زبریاد و صلاحیت قضایی ناشی از آن پیش‌بینی کرده‌اند؟ در نهایت، راه‌حل اسناد منطقه‌ای در صورت وقوع تعارض منابع با یکدیگر چیست؟ واقعیت آن است که بیشتر سازمان‌های مستقر در قاره اروپا و آمریکا به پذیرش توافقات کتبی یا الکترونیکی در زمینه انتخاب دادگاه روی آورده‌اند و آن‌را موجد صلاحیت انحصاری دادگاه منتخب می‌دانند. شناسایی جایگاه صلاحیت توافقی می‌تواند الگوی مناسبی برای آن دسته از سازمان‌های منطقه‌ای باشد که کشور ایران به عضویت آنها درآمده است. گذشته از این، شناسایی اسناد معتبر در این حوزه، دادگاه‌های ایرانی را در صورت رویارویی با دعاوی اجرای آرای خارجیِ مبتنی بر صلاحیت توافقی یاری‌رسان است.

تازه های تحقیق

با به رسمیت شناختن توافق انتخاب دادگاه در عهدنامه‌های سازمان‌های منطقه‌ای اروپا و آمریکا، اینک صلاحیت توافقی به عنوان یکی از معیارهای صلاحیت قضایی بین‌المللی در سطح گسترده‌ای پذیرفته شده است. با مقایسه این اسناد نتایج ذیل حاصل شده است: نیل به صلاحیت توافقی از طریق انعقاد قرارداد انتخاب دادگاه و یا حضور عملی خوانده در دادگاه مورد مراجعه خواهان میسور است. توافق انتخاب دادگاه از قرارداد پایه مستقل است و از ایرادات مربوط به اعتبار قرارداد اصلی متأثر نخواهد شد. اصل بر آنست که توافق اشخاص مفید رسیدگی انحصاری برای دادگاه منتخب است مگر آنکه طرفین وارونه آن سازش کرده باشند. طبع توافق انتخاب دادگاه بیشتر درخور فعالیت‌های تجاری بین‌المللی است و برای فعالیت‌های غیرتجاری و یا اشخاص با موقعیت نابرابر چندان مناسب نیست؛ مگر آنکه با محدودیت‌هایی از جمله لزوم توافق بر دادگاه محل اقامت یا سکونت ایشان و یا موکول کردن چنین توافقی به پس از وقوع اختلاف همراه باشد. صلاحیت توافقی نباید و نمی‌تواند مقررات مربوط به صلاحیت‌های انحصاری به ویژه دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول را نقض کند. اعتبار ماهوی توافق انتخاب دادگاه تابع مقررات کشور دادگاه متتخب از جمله قواعد حل تعارض آنست. از لحاظ شکلی، توافق انتخاب دادگاه باید به صورت مکتوب تنظیم یا تصدیق شود؛ هرچند شیوه مبتنی بر عرف تجاری مستمر و یا ابزارهای الکترونیکی بادوام نیز پذیرفتنی است. به این ترتیب، دادگاه‌های ایرانی می‌توانند در مواجهه با پرونده‌های اجرای احکام خارجیِ مبتنی بر صلاحیت توافقی، با اشراف بیشتری به دعاوی مطروحه رسیدگی کنند. وانگهی، اسناد یاد شده می‌تواند الگوی مناسبی برای سازمان‌های منطقه‌ای هم‌پیمان ایران در زمینه صلاحیت مستقیم یا غیرمستقیم قلمداد شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Status of Choice of Court Agreement in Regional Organisations Instrumens

نویسندگان [English]

  • farhad iranpour 1
  • sayyed hossein asadi 2
1 Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran. driranpour7@gmail.com.
2 PhD Student of Private Law, University of Tehran (Corresponding Author). s.hosseinasadi@ut.ac.ir
چکیده [English]

The establishment of regional organizations is one of the most important tools for the economic and trade development of the commonwealth of independent States. The expansion of economic relations requires the use of tools of wealth circulation, i.e., international commercial contracts such as sale, transportation, and insurance between allied countries. In the event of a dispute between the parties over the implementation of these contracts, filing a lawsuit in the courts of each of the interested countries is a traditional and, of course, not very efficient solution. In contrast, the growing tendency of merchants to include the clause of choosing a court in contracts and agreeing on the jurisdiction of one of the competent and even incompetent courts is a relatively new and efficient method. However, the question is which regional organizations have taken steps to recognize this business practice? Also, what conditions do the instruments of these organizations provide for the validity of the mentioned agreement and the resulting jurisdiction? Finally, what is the solution to regional instruments in the event of a conflict of resources? Recognition of the status of consensual jurisdiction can be a good model for those regional organizations to which Iran is a member. In addition, identifying credible instruments in this area will assist Iranian courts in dealing with cases of enforcement of foreign judgments based on consensual jurisdiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Adjudicatory Jurisdiction
  • Jurisdiction Clause
  • Exclusive Juridiction
  • European Union
  • Logano Convention

مراجع

اسماعیلی، محسن، 1397ش، «اصل حاکمیت اراده در حقوق غرب و اسلام»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال پنجم، ش2.
اصغریان، مجتبی، ۱۳۹۴ش، درس‌هایی از حقوق بین‌الملل خصوصی پیشرفته، ‏تهران، انتشارات خرسندی، چ1.
آریایی‌پور، علی، ۱۳۹۸ش، قراردادهای تجاری بین‌‌المللی، تهران، انتشارات خرسندی.، چ1.
الماسی، نجادعلی، شایسته، شوکت، ۱۳۹۹ش، «دادگاه صالح در دعاوی حقوق مالکیت فکری»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، دوره 25، ش 92.
ایروانی مهاجری، فاطمه السادات، نصیری، مرتضی، صادقی، محمود، ۱۳۹۷ش، «دادگاه صالح و قانون حاکم در دعاوی حقوق مولف با بررسی اسناد بین‌‌المللی»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال هفتم، ش 25.
بختیاروند، مصطفی، ۱۳۸۹ش، «صلاحیت محاکم در قراردادهای الکترونیک مصرف‌‌کننده»، فصلنامه حقوق،
دوره 40، ش3.
رئیسی، لیلا، ۱۳۸۷ش، «دادگاه صلاحیت‌دار در دعاوی حقوق مالکیت معنوی در روابط بین‌الملل خصوصی»، مجله اندیشه‌های حقوق خصوصی، سال پنجم، ش 13.
جنیدی، لعیا، سلیمان‌زاده، سمیرا، 1400ش، «عبور از قواعد سنتی حقوق شرکت‌ها در گروه شرکت‌های تجاری، تحول ماهوی و آیینی»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، ش 98.
حبیب‌زاده، طاهر، ۱۳۹۰ش، دادگاه صالح در بستر قراردادهای الکترونیک (مطالعه تطبیقی)، تهران، انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ج3.
شریعت باقری، محمدجواد، ۱۳۹۶ش، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران، نشر میزان، چ2.
شمس‌، عبدالله‌، ۱۳۹۹ش، اجرای احکام مدنی، تهران، انتشارات دراک، چ4، ج1.
صادقی، محسن، ۱۳۸۹ش، «مطالعه تطبیقی تعیین مرجع صالح رسیدگی به دعاوی حقوقی نقض اسرار تجاری در فضای دیجیتالی»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، دوره 14، ش 55.
کاظمی‌فر، محمد، محمدزاده، علیرضا، 1400ش، «اعتبار شرط انتخاب دادگاه در بارنامه‌های دریایی»، دوفصلنامه حقوق خصوصی، دوره 18، ش 1.
کاویانی، مریم، الماسی، نجادعلی، ۱۳۹۹ش، «تعیین دادگاه صالح در دعاوی نقض حق مولف در فضای مجازی»، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، دوره هفتم، ش1.
کریمی، عباس، کاویار، حسین، ۱۳۸۹ش، «صلاحیت قضایی در دعاوی ناشی از قراردادهای اینترنتی بررسی حقوق اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه حقوق، دوره 40، ش 101.
مافی، همایون، ادبی، رشید، 1393ش، «صلاحیت دادگاه‌های ایران در قلمرو حقوق بین‌‌الملل خصوصی»، دوفصلنامه دانش حقوق مدنی، سال سوم، ش 2.
مافی، همایون، محمدی، سام، کاویار، حسین، ۱۳۹۰ش، «دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی ناشی از قراردادهای الکترونیکی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 75، ش 74.
مافی، همایون، اسدیان، سودابه، ۱۳۹۵ش، «دادگاه صالح در دعاوی ناشی از قراردادهای تجاری الکترونیکی در نظام‌های حقوقی امریکا و اروپا»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 7، ش 1.
مافی، همایون، حسینی‌مقدم، سید حسن، ۱۳۹۶ش، «دادگاه صالح در حل و فصل اختلافات ناشی از تعهدات غیرقراردادی در حقوق ایران و اتحادیه اروپا»، دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 8، ش 1.
مقصودی، رضا، 1391ش، «دکترین دادگاه نامناسب در حقوق بین‌الملل خصوصی»، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، ش94.
نوشادی، ابراهیم، حجت‌زاده، علیرضا، ۱۳۹۰ش، «اعتبار حقوقى شرط گزینش دادگاه در قراردادهاى الکترونیکى»، برنامه‌ریزی و بودجه، سال شانزدهم، ش 3.
نوشادی، ابراهیم، باقری، محمود، ۱۳۹۶ش، «چالش‌های تعیین صلاحیت قضایی و قانون حاکم بر قراردادهای الکترونیکی بین‌‌المللی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 81، ش 100.
هاشم‌الحسینی، بهار، ۱۳۹۲ش، «انتخاب دادگاه صالح توسط طرفین در حقوق بین‌‌الملل خصوصی» (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
هرمزی، خیراله، 1393ش، «توسعه صلاحیت یا صلاحیت تبعی»، پژوهش حقوق خصوصی، دوره 2، ش 6.
Brand, Ronald. (2009), Consent, Validity and Choice of Forum Agreements in International Contracts. In H. Bocken, I. Boone, I. Claeys, & L. Lavrysen (eds.), Liber amicorum Hubert Bocken: dare la luce, Die Keure.
Briggs, Adrian. (2008), Agreements on jurisdiction and choice of law. Oxford University Press.
Briggs, Adrian. (2015), Civil jurisdiction and judgments (Sixth edition). Informa Law from Routledge.
Borchardt, Klaus-Dieter. (2017), The ABC of the EU law (Manuscript completed in December 2016). Publications Office of the European Union.
Cachia, Paul. (2011). Recent Developments in the Sphere of Jurisdiction in Civil and Commercial Matters. ELSA Malta Law Review, Vol. 1.
Castro, Leonel. (1992). Some Aspects Concerning the Movement for Development of Private International Law in the Americas Through Multilateral Conventions. Netherlands International Law Review, Vol. 38, Issue 2.
Dickinson, Andrew; Lein, Eva; & James, Andrew (eds.). (2015). The Brussels I Regulation recast (First edition). Oxford University Press
Fawcett, J. J.; Carruthers, Janeen M.; North, P. M.; & North, P. M. (2008). Cheshire, North & Fawcett private international law (14th ed). Oxford University Press.
Fentiman, Richard. (2015). International commercial litigation. Oxford University Press.
Frimpong, Richard, (2013), PRIVATE INTERNATIONAL LAW IN COMMONWEALTH AFRICA. New York: Cambridge University Press.
Garcimartin, Francisco. (2015). In A. Dickinson, E. Lein, & A. James (eds.), (A. Dickinson, E. Lein, & A. James, eds.), The Brussels I Regulation recast (First edition, pp. 277-311). Oxford University Press.
Gerasimchuk, Eleonora. (2005). THE RELATIONSHIP BETWEEN THE JUDGMENTS PROJECT AND CERTAIN REGIONAL INSTRUMENTS IN THE ARENA OF THE COMMONWEALTH OF INDEPENDENT STATES (pp. 1-45). Hague Conference on private international law.
Grušić, Uglješa. (2015). The European private international law of employment. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.
Haas, Eliane; & MacCabe, Kevin. (2020). Switzerland: Choice of Court Agreements According to the Code on Civil Procedure, the Private International Law Act and the Lugano Convention in M. Keyes (ed.), (M. Keyes, ed.), Optional Choice of Court Agreements in Private International Law (Vol. 37, pp. 369-386). Springer International Publishing.
Hartley, Trevor C. (2009). International commercial litigation: text, cases, and materials on private international law. Cambridge University Press.
Hartley, Trevor C. (2013). Choice-of-court agreements under the European and International Instruments: The Revised Brussels I Regulation, the Lugano Convention, and the Hague Convention. Oxford University Press.
Hartley, Trevor C. (2017). Civil jurisdiction and judgments in Europe: The Brussels I regulation, the Lugano Convention, and the Hague Choice of Court Convention (First edition). Oxford University Press.
Hill, Jonathan. (2003). The Exercise of Jurisdiction in Private International Law. In P. Capps, M. D. Evans, & S. V. Konstadinidis (eds.), (P. Capps, M. D. Evans, & S. V. Konstadinidis, eds.), Asserting jurisdiction: international and European legal perspectives (pp. 31-62). Hart Pub.
Juenger, Friedrich. (1998). A Hague Judgements Convention? Brooklyn Journal of International Law, Vol. 24 (Issue 1).
Kiestra, Louwrens. (2014). The impact of the European convention on human rights on private international law. Springer.
Marshall, Brooke. (2020). Australia: Inconsistencies in the Treatment of Optional Choice of Court Agreements. In M. Keyes (ed.), Optional choice of court agreements in private international (pp. 51-86). cham: Springer International Publishing.
Kunda, Ivana; & Marinho, Manuel Gonçalves de Melo. (2012). Practical Handbook on European Private International Law.
Lorenzen, Ernest. (1930). Pan-American Code of Private International Law. Tulane Law Review, 4(No. 4).
Martin, Nuria. (2011). Private International Law in Latin America: From Hard Law to Soft Law. Anuario Mexicano de Derecho International. Vol. XI. Pp. 393-405
Magnus, Ulrich; & Mankowski, Peter (eds.). (2016). Brussels I bis regulation: commentary. Otto Schmidt; Sellier European Law Publishers.
Mandaraka-Sheppard, Alexandra. (2013). Modern maritime law: Jurisdiction and Risks (Third edition, Vol. 1). Routledge.
Pontier, Jannetje Adriana; & Burg, Edwige. (2004). EU principles on jurisdiction and recognition and enforcement of judgments in civil and commercial matters: according
to the case law of the European Court of Justice. T.M.C. Asser Press; Cambridge University Press.
Schulz, Andrea. (2005). THE AMERICAN INSTRUMENTS ON PRIVATE INTERNATIONAL LAW: A PAPER ON THEIR RELATION TO A FUTURE HAGUE CONVENTION ON EXCLUSIVE CHOICE OF COURT AGREEMENTS (pp. 1-27). Hague Conference on private international law.
Schulz, Andrea. (2006). The Hague Convention of 30 June 2005 on Choice of Court Agreements. Journal of Private International Law, 2(2).
Stone, Peter A. (2010). EU private international law (2. ed). Elgar.
Stone, Peter. (2018). Stone on private international law in the European union, fourth edition (4th edition). Edward Elgar Pub., Inc.
Tu, Guangjian. (2016). Private International Law in China. Springer.
Van Calster, Geert; & Poesen, Michiel. (2020). Belgium: Optional Choice of Court Agreements, Legal Uncertainty Despite a Modern Legal Framework. In M. Keyes (ed.), (M. Keyes, ed.), Optional choice of court agreements in private international law (Vol. 37,
pp. 87-106). Springer International Publishing.
van Lith, Hélène. (2009). International jurisdiction and commercial litigation: uniform rules for contract disputes. TMC Asser Press; Distributed exclusively by Cambridge University Press.
Winkler, Matteo. (2020). In P. Mankowski (ed.), Research handbook on the Brussels Ibis Regulation (pp. 346-359). Edward Elgar Publishing Limited.
 
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار