نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
چکیده
تازه های تحقیق
در این نوشتار تکلیف به احتیاط به مثابة یک قاعدة ماهوی مطرح است؛ و اصل عملی احتیاط، تنها مصداقی از آن قاعدة کلی است و بر مبنای آن توجیه می گردد. بعلاوه در اینجا تکلیف به احتیاط اختصاص به مورد وجود علم اجمالی ندارد؛ بلکه در مورد شک ابتدائی به احتمال وجود خطر و ضرر مهم در هر فعل یا ترک فعلی نیز وجود دارد. قاعدة ماهوی متضمن تکلیف به احتیاط از مهم ترین وجوه پیشگیری است. مهم ترین مبنای تکلیف به احتیاط، قاعدة عقلی لزوم دفع ضرر محتمل است. براساس این قاعده وجود احتمال عقلائی و خردمندانة خطر و ضرر برای ضرورت احتیاط ورزی کافی است. از این رو، ضرورت احتیاط بربنیاد همة مکاتب اخلاقی وظیفه گرا، فضیلت گرا و سودگرا قابل توجیه است. نصاب درجة احتمال خطر و ضرر وابسته به میزان اهمیت محتمَل است. یعنی بین نصاب درجة احتمال و اهمیت محتمَل نسبت معکوس برقرار است. معیارهایی برای اجرای عینی تر قاعده احتیاط پیشنهاد شده است. لکن هیچیک از آنها به تنهائی کافی نیست؛ و باید از هریک در مورد متناسب استفاده؛ و برای تدوین استانداردهای جدید تلاش کرد. تکلیف به احتیاط هرگز نباید تا مرز ایجاد اختلال و بی نظمی، وسواس، دشواری و مضیقة غیر متعارف در زندگی تعمیم داده شود. در نگاه نخست، قرائت های مختلفی از رویکرد احتیاط آمیز در مسئولیت مدنی، قابل تصور است. این نقشها عمدتاً، در قالب وجه سلبی احتیاط، یعنی بی احتیاطی، بیان شده است. به باور نویسنده، بی احتیاطی هرگز نمی تواند جایگزین موضوع مسئولیت مدنی(ضرر) گردد. همچنین، بی احتیاطیِ محض برای ایجاد مسئولیت مدنی کافی نیست؛ زیرا، اقتضای آن را ندارد؛ و موجب و سبب مسئولیت مدنی باید مقتضی آن باشد. لکن مسئولیت مدنی به عنوان ضمانت اجرای تکلیف به احتیاط نقش ایفا می کند؛ از این رو، بی احتیاطی تأمین کنندة شرط نامشروع بودن فعل زیانبار است. بعلاوه، بی احتیاطی زیاندیده ممکن است فعل زیانبار خوانده را مباح کرده و رافع کلی یا جزئی مسئولیت مدنی وی گردد. لکن این نقشها در چارچوب نظریة تقصیر هم حاصل است. از این رو، تنها تبیین معقول از رویکرد احتیاط آمیز در مسئولیت مدنی این است که احتیاط، و به بیان دیگر، پیشگیری به مثابة احتیاط، هدف مسئولیت مدنی قلمداد گردد؛ و در طراحی و اجرای قواعد مسئولیت مدنی بیش از نگاه به جبران گذشته، پیشگیری از وقوع خطر و زیان در آینده، مورد توجه قرار گیرد. این امر در سطح قانونی با تصریح به تکلیف عمومی به احتیاط در موارد وجود خطر محتمل حاصل می گردد. بنابراین، به قانونگذار پیشنهاد می گردد که تکلیف عمومی به احتیاط به ویژه در قوانین مربوط به مسئولیت مدنی صریجاً بیان شود؛ و نیز دست کم در مورد خطرها و زیان های بزرگ صِرف عدم احتیاط اماره قانونی استناد عرفی ضرر به نقض کنندة این تکلیف مقرر گردد.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Preference for prevention over cure is a truism. Precaution is an important type of prevention. Particularly, the Precautionary Approach in Civil Liability has been increasingly emphasized in recent decades. However, what the term precaution conveys and the specific stance it takes in civil liability is underexplored. Indeed, despite the many recommendations for the Precautionary Approach, little has it been studied to define what it is or how it works. In this vein, recruiting a descriptive-analytical design, the present study seeks to answer this fundamental question. The Principle of Precaution has already established itself as a moral and legal duty, and of great importance in dealing with various issues, especially social behaviors. Findings suggest that, among the many proposed and conceivable roles, precaution could logically be considered as the goal of civil liability in this respect. Explanation and justification on other roles are beyond the scope of the study.
کلیدواژهها [English]
ارسال نظر در مورد این مقاله